Zwyrodnienie stawu skokowego – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest zwyrodnienie stawu skokowego?

Zwyrodnienie stawu skokowego najczęściej jest związane z przebytym wcześniej urazem, który prowadzić może do zmian degeneracyjnych w obrębie struktur stawowych. Zmiany degeneracyjne dotyczyć mogą zarówno stawu skokowego górnego, jak i dolnego. Jest to najczęściej schorzenie wtórne, związane z uszkodzeniem chrząstki stawowej w przeszłości, na skutek złamań w obrębie kostek, nawykowych zwichnięć, czy skręceń. Postać pierwotna, związana z naturalnym procesem starzenia się struktur stawowych, dotyczy zwykle około 7 % osób w podeszłym wieku.

Co ma wpływ na zwyrodnienie stawu skokowego?

Do głównych czynników mających wpływ na rozwój zmian zwyrodnieniowych stawu skokowego zaliczamy:

• wiek człowieka – bardziej podatne na powstawanie zmian zwyrodnieniowych są osoby starsze;
• płeć – zmiany te zdecydowanie częściej dotykają kobiet niż mężczyzn;
• nadwaga i otyłość – jeśli występują to wpływają niekorzystnie na stawy skokowe – przede wszystkim poprzez zbyt duży nacisk osiowy na powierzchnie stawowe, powodując także nieprawidłowe ich ustawienie względem siebie oraz nadmierne przeciążanie aparatu więzadłowego;
• wiotkość mięśni i więzadeł kończyn dolnych – niedostateczna kontrola nad odpowiednim ustawieniem kośćca tworzącego staw skokowy, przeciążone i wiotkie mięśnie nie stabilizują w sposób odpowiedni tych struktur, powodując wadliwe ich działanie w trakcie ruchu;
• przebyty uraz bądź sumujące się w czasie mikrourazy i przeciążenia aparatu ruchu, które początkowo nie dają żadnych objawów. Oba te czynniki są główną przyczyną powstawania zmian zwyrodnieniowych stawów skokowych;
• choroby reumatyczne, w których po ustąpieniu procesów zapalnych dochodzi do uszkodzenia powierzchni stawowych oraz upośledzenia jego funkcji;
• inne choroby stawów, jak np. jałowa martwica, czy martwica oddzielająca chrzęstno-kostna;
• nieprawidłowe ustawienie układu kostnego stopy, wady stóp: płaskostopie, nadmierne wysklepienie stopy, szpotawe ustawienie kości piętowej – również wpływające na nieprawidłowe obciążanie osiowe powierzchni stawowych;
• inne procesy degeneracyjne chrząstki stawowe, np. zakażenie bakteryjne wewnątrz stawu.

To też może Cię zainteresować: Trzaskające kolano – przyczyny, objawy, leczenie

Najczęstsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawów skokowych

Głównymi objawami zwyrodnienia stawu skokowego są:

• ból – który może być efektem toczącego się procesu zapalnego lub związany z oddziaływaniem zbyt wielkich sił nacisku na powierzchnie stawowe;
• ból stawu skokowego – często jest związany z towarzyszącym bólem całego przodostopia, co może być efektem przenoszenia się sił nacisku i przeciążenia stopy (ból głownie w czasie obciążenia, a w zaawansowanych stadiach choroby także ból w czasie spoczynku);
• ograniczenie ruchomości stawu skokowego – dotyczący wielu ruchów stopy, np. zgięcia i wyprostu lub nawracania i odwracania stopy;
• obecność w stawie trzasków, trzeszczeń, przeskakiwania, klikania w trakcie wykonywania ruchu – co bardzo często świadczy o uszkodzeniach warstwy chrzęstnej powierzchni stawowej;
• niestabilność i osłabienie stawu lub jego blokowanie w trakcie chodzenia przez wolne ciałka stawowe, które przemieszczają się i często dostają pomiędzy powierzchnie stawowe (są to działania zaburzające prawidłowy wzorzec chodu);
• zanik mięśni podudzia – jako efekt wtórny zmian zwyrodnieniowych stawu skokowego.

Ze względu na fakt, iż staw skokowy składa się z dwóch odrębnych funkcjonalnie i strukturalnie stawów: skokowego górnego i dolnego, objawy i postępowanie lecznicze może się nieco różnić.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Zwyrodnienie górnego stawu skokowego

Zwyrodnienie górnego stawu skokowego jest typowym schorzeniem pourazowym lub rozwijającym się w następstwie zmian zwyrodnieniowych. Może wystąpić po takich urazach jak zerwanie więzadeł zewnętrznych i złamanie stawu skokowego typu Webera (A,B,C). Często jest także następstwem złamań zatoki kości piszczelowej.

Objawy zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu skokowego górnego to przede wszystkim ból i ograniczenie zgięcia podeszwowego i grzbietowego stopy.

Leczenie operacyjne zwyrodnienia górnego stawu skokowego

Leczenie zwyrodnienia górnego stawu skokowego można podzielić na zachowawcze i operacyjne. W pierwszej kolejności praktycznie zawsze stosujemy leczenie zachowawcze. Należy do niego przede wszystkim:

• leczenie przeciwbólowe i przeciwzapalne;
• stosowanie zabiegów z zakresu fizykoterapii, np. leczenie zimnem – krioterapia, prądy przeciwbólowe, pole magnetyczne, laseroterapia punktowa;
• leczenie fizjoterapeutyczne – rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia poprawiające zakres ruchomości w stawie (w tym wypadku ograniczonego zgięcia grzbietowego i podeszwowego stopy), poprawa czucia głębokiego w obrębie stopy (propriocepcja), ćwiczenia wzmacniające osłabioną mięśniówkę podudzia, poprawa kontroli statycznej i dynamicznej stawu, ćwiczenia w zamkniętym układzie biomechanicznym;
• wkładki ortopedyczne – wkładki wyścielające wnętrze obuwia, aby ograniczyć wszelkie „tąpnięcia”, które w trakcie chodu potęgują ból.

Jeśli istnieje taka konieczność, można zastosować ostrzyknięcia sterydami wewnątrz stawu.

Bardzo pomocne może być również wspomaganie się w trakcie leczenia odpowiednimi ortezami zabezpieczającymi niestabilności stawu i niewydolności aparatu mięśniowo-więzadłowego. Obecnie stosuje się także taping rehabilitacyjny dynamiczny lub usztywnienie stawu tapingiem sportowym.

Należy pamiętać, iż wszelkie ograniczenia ruchomości stawu są jedynie elementem wspomagającym leczenie, a nie jedynym i wyłącznym sposobem na wyleczenie stawu. Tylko odpowiednio prowadzona rehabilitacja ruchowa i zabezpieczanie stopy ortezami, czy innymi środkami ograniczającymi ruchomość może dawać szanse na powodzenie procesu leczniczego. Ważne jest także, aby ortezy były dobierane przez wykwalifikowany personel medyczny, a nie przez samego pacjenta, który zaopatruje się w wątpliwej jakości zaopatrzenie w nie przeznaczonych do tego miejscach.

Leczenie operacyjne zwyrodnienia górnego stawu skokowego

Leczenie operacyjne zwyrodnień górnego stawu skokowego jest stosowane wówczas, kiedy leczenie zachowawcze nie przyniosło zamierzonego skutku, a wielkość niekorzystnych zmian w stawie tego wymaga.

Leczenie może obejmować:

• artroskopowe wygładzenie chrząstki w górnym stawie skokowym;
• artrodezę, czyli usunięcie powierzchni stawowych i zablokowanie ruchu w stawie skokowym górnym. Leczenie to przynosi dobre rezultaty, lecz ze znacznym ograniczeniem ruchu w stawie. Jest to jednak czasem jedyne wyjście na pozbycie się przewlekłego bólu u pacjentów, szczególnie pracujących fizycznie.
• endoprotezoplastykę stawu, czyli wymianę stawu na sztuczny z zachowaniem ruchomości w stawie. Warunkiem endoprotezoplastyki stawu jest zachowanie więzadeł stabilizujących ten staw.

Czytaj również: Artroskopia kolana – wskazania, przebieg zabiegu, rekonwalescencja, powikłania

Zwyrodnienie dolnego stawu skokowego

Zwyrodnienie dolnego stawu skokowego występuje często przy takich wadach stopy jak stopa płaska lub płasko-koślawa. Do zwyrodnienia w obrębie dolnego stawu skokowego może dochodzić także po złamaniu kości piętowej. To zwyrodnienie charakteryzuje bolesne ograniczenie kości piętowej podczas ruchów nawracania i odwracania (pronacji i supinacji) dolnego stawu skokowego.

Leczenie zwyrodnienia dolnego stawu skokowego, podobnie jak górnego, jest także zachowawcze i operacyjne. W przypadku pierwszego najlepsze rezultaty przynosi stosowanie odpowiednich zabiegów fizjoterapeutycznych, opisanych przy okazji leczenia zwyrodnień górnego stawu skokowego (zwłaszcza utrzymanie i pogłębienie zakresów ruchu nawracania i odwracania stopy oraz wzmocnienie aparatu mięśniowo-więzadłowego stabilizującego staw), stosowanie wkładek ortopedycznych oraz ostrzykiwania ze sterydów. Z kolei w leczeniu operacyjnym stosuje się głównie zabiegi artrodezy dolnego stawu skokowego, czyli nieodwracalnego usztywnienia jego powierzchni stawowych, ale dającego szansę na powrót do względnie normalnego funkcjonowania bez bólu.