Zwyrodnienie stawu biodrowego – przyczyny, objawy, leczenie zwyrodnienia biodra

Zwyrodnienie stawu biodrowego – koksartroza

Zwyrodnienie stawu biodrowego, zwane również koksartrozą, to postępujący proces, w trakcie którego dochodzi do powolnego niszczenia chrząstki stawowej pokrywającej powierzchnie stawowe tworzące biodro, czyli głowy kości udowej oraz panewki, będącej częścią kości miednicy. Degeneracja chrząstki spowodowana jest zmianami zachodzącymi w jej strukturze. Dochodzi do chondromalacji (rozmiękania chrząstki) i powolnego jej wycierania. Chrząstka powoli się wysusza, może pękać. Traci swoją funkcję amortyzującą i przenoszącą obciążenia i wibracje.

Zwyrodnienie bioder zalicza się do grupy najczęściej diagnozowanych zwyrodnień stawów. Wczesne wykrycie zmian jest utrudnione z uwagi na bezobjawowy przebieg pierwszej fazy choroby. Do lekarza zwykle zgłaszają się pacjenci, u których zwyrodnienie jest już w fazie na tyle zaawansowanej, że silny ból biodra, utrudnia funkcjonowanie.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – przyczyny

Proces niszczenia chrząstki może być zapoczątkowany z wielu powodów. Jest on, niestety, nieodwracalny. Do czynników ryzyka wystąpienia zwyrodnienia w biodrze zalicza się:

• wiek – im osoba starsza, tym stawy są bardziej zużyte,
• otyłość – większe obciążenie stawów zmniejsza wytrzymałość mechaniczną chrząstki i przyspiesza proces jej degeneracji,
• wyczynowe uprawianie sportu – szczególnie tych, w których przewlekle obciążane są stawy biodrowe (biegi długodystansowe, dźwiganie ciężarów),
• nieprawidłowa dieta – spożywanie ubogich w białko i składniki mineralne produktów może mieć pośredni wpływ na stan chrząstki stawowej.
• predyspozycje genetyczne – odziedziczona skłonność do występowania artrozy (choroby zwyrodnieniowej) w rodzinie,
• siedzący tryb życia – ogranicza i osłabia ruchomość oraz wytrzymałość stawów i mięśni,
• płeć żeńska – kobiety w wieku pomenopauzalnym mają większą predyspozycję do zachorowania na chorobę zwyrodnieniową stawów,
• wady postawy – np. skrzywienie kręgosłupa, rotacja miednicy czy skrócenie kończyny dolnej powodują nierównomierne obciążenie stawów biodrowych.

Przyczyną zwyrodnienia bioder mogą być także choroby rozwojowe. Nawet 40 proc. zmian zwyrodnieniowych w biodrach spowodowane jest dysplazją stawu biodrowego, czyli niepełnym rozwinięciem panewki stawu biodrowego. Następnymi są m.in. wrodzone zwichnięcia bioder, biodro koślawe lub szpotawe, choroba Perthesa (jałowa martwica głowy kości udowej).

W rozwoju zwyrodnienia biodra znaczenia mają także choroby o podłożu autoimmunologicznym i zapalnym obejmującym stawy ciała – np. reumatoidalne zapalenie stawów czy młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Zwyrodnienie bywa np. powikłaniem zapalenia stawu biodrowego. Na rozwój zmian zwyrodnieniowych wpływają także urazy tej okolicy. W następstwie stłuczenia chrząstki stawowej lub złamania kości udowej czy kości miednicy, dochodzi do zmian w obciążeniu i biomechanice stawu.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – objawy

W związku z tym, że chrząstka stawowa jest nieunerwiona i nieukrwiona, po pierwsze – nie ma zdolności regeneracyjnych, a po drugie w początkowej fazie zwyrodnienia biodra objawy bólowe nie występują. Jeśli zaczną się one pojawiać, oznaczać to może, że dochodzi do wysuszania się stawu, tworzenia narośli kostnych na obrzeżach stawu (tzw. osteofitów), a proces degeneracji chrząstki jest już średniozaawansowany.

Jednym z pierwszych objawów zwyrodnienia w stawie biodrowym jest uczucie sztywności szczególnie po dłuższym siedzeniu czy po nocy. Dyskomfort ten najczęściej mija po rozruszaniu. W dalszej kolejności pojawia się ból w biodrze, w dole pleców lub od przodu, w okolicy pachwiny. Szczególnie uciążliwy jest przy wykonywaniu maksymalnego zgięcia w biodrze np. podczas kucania. Te objawy już powinny być sygnałem dla pacjenta, że coś jest nie tak i należy zgłosić się do ortopedy.

W późniejszym etapie dochodzi do występowania bólu biodra w nocy, często po dłuższym spacerze czy bieganiu, w trakcie wchodzenia po schodach lub wstawania z krzesła lub po przemarznięciu. Dodatkowo pojawia się ograniczenie ruchomości i pacjent, aby zmniejszyć dolegliwości, zaczyna ustawiać nogę w pozycji przeciwbólowej, czyli w przywiedzeniu, rotacji zewnętrznej i przykurczu zgięciowym. Podświadome unikanie obciążenia biodra powodującego ból, przyczynia się do osłabienia otaczających mięśni, głównie w obrębie pośladka i uda oraz widocznego utykania.

W zaawansowanych przypadkach może pojawić się wyczuwalne dla pacjenta i niekiedy słyszalne trzaskanie w stawie biodrowym, obrzęk i ocieplenie tkanek w okolicy biodra.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – leczenie i rehabilitacja

Bardzo pomocne, zarówno dla lekarza jak i rehabilitanta, jest wykonanie przez pacjenta zdjęcia rentgenowskiego (RTG) obu bioder. Jest wówczas możliwość oceny uszkodzenia stawu oraz zaplanowanie leczenia.

Leczenie zwyrodnienia stawu biodrowego może polegać na podaniu pacjentowi stężonego kwas hialuronowego do wnętrza stawu oraz zlecenie fizjoterapii. Rehabilitant na pierwszej wizycie ocenia zakresy ruchu w biodrach, ocenia ból i planuje dalszą rehabilitację, która najczęściej polega na:

• rozluźnieniu mięśni otaczających biodro przy pomocy różnych technik masażu, automasażu przez rolowanie na wałku oraz terapii tkanek miękkich,
• poszerzeniu szpary stawowej, przez zastosowanie technik terapii manualnej,
• zwiększeniu zakresu ruchu w stawie biodrowym – stretching mięśniowy oraz ćwiczenia w podwieszeniu,
• stopniowym wzmacnianiu osłabionych mięśni,
• reedukacji prawidłowego chodu i nauce funkcjonowania bez nadmiernego obciążania biodra (prawidłowego wstawania, siadania),
• zmniejszeniu bólu biodra przy pomocy zabiegów fizykoterapeutycznych (pole magnetyczne, ultradźwięki).

Zwyrodnienie stawu biodrowego – operacja

Niestety, czasami uszkodzenia stawu są na tyle duże, a ból w stawie biodrowym, mimo leczenia objawowego i rehabilitacji, nie ustępują, że lekarz podejmuje z pacjentem decyzję o operacji stawu biodrowego.

W najlepszym wypadku jest to artroskopia, czyli mało inwazyjny zabieg polegający na wprowadzeniu do wnętrza stawu kamerki i mikronarzędzi chirurgicznych. W trakcie tej operacji lekarz może oczyścić zniszczone powierzchnie stawowe, usunąć narośnięte osteofity i dzięki temu wprowadzić w stawie trochę przestrzeni.

Ostatecznym zabiegiem zaś jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego, czyli wymiana elementów składowych biodra na sztuczne. Jest to rozległy zabieg, jednak postęp ortopedii w tej dziedzinie jest bardzo duży. Wciąż pojawiają się nowe materiały i metody zabiegowe, dzięki którym skraca się powrót pacjenta do zdrowia. Bardzo często po założeniu endoprotezy biodra pacjenci zgłaszają znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych. Niektórzy lekarze twierdzą, że nawet lepiej ten zabieg wykonać wcześniej, zanim dojdzie do całkowitej destrukcji w stawie biodrowym, bo pacjent wówczas ma większe szanse na szybszy powrót do normalnego funkcjonowania.