Złamanie zmęczeniowe – przyczyny, objawy, leczenie i rehabilitacja

Co to jest złamanie zmęczeniowe?

Złamanie zmęczeniowe powstaje wskutek sumujących się w długim czasie przeciążeń układu kostnego. W odróżnieniu od typowego złamania nie powstaje ono w wyniku pojedynczego urazu. Może upłynąć nawet kilka tygodni, zanim dojdzie do złamania. Duże obciążenia, którym kość jest poddawana wielokrotnie, osłabiają jej strukturę, doprowadzając do powstawania mikrouszkodzeń. W momencie, kiedy granica wytrzymałości struktury kostnej zostaje przekroczona, dochodzi właśnie do opisywanego złamania kości.

Do obszarów, w których dochodzi najczęściej do tego typu złamania, zalicza się: trzon drugiej lub trzeciej kości śródstopia, kość łódkowatą, kość piętową, górną część kości piszczelowej oraz strzałkowej (szczególnie u dzieci), kość ramienną, trzon kręgu L5, złamanie zmęczeniowe szyjki kości udowej, żebra oraz wyrostek kolczysty kręgu C7.

Złamanie zmęczeniowe – jakie są przyczyny?

Złamania zmęczeniowe bardzo często dotyczą osób przeciążających elementy układu kostno-stawowego z racji wykonywanego zawodu lub uprawianego sportu, tu należy wymienić np.: osoby pracujące w pozycji stojącej czy używające w pracy narzędzi emitujących silne wibracje, lekkoatletów, biegaczy, koszykarzy, piłkarzy, tenisistów, wioślarzy, tancerzy i gimnastyków.

Największym ryzykiem są jednak obciążeni biegacze – w szczególności długodystansowi. Złamania zmęczeniowe w tym przypadku dotyczą najczęściej kości konczyn dolnych. Jako przyczynę takiego stanu rzeczy podaje się zbyt twardą powierzchnię podczas biegania oraz nieodpowiednie i nieelastyczne obuwie.

Poza wpływem czynników zewnętrznych uwzględnia się (również w przypadku innych osób niż biegacze) następujące czynniki ryzyka: zażywanie leków (kortykosteroidy), otyłość, niedobór witaminy D oraz wapnia, wady anatomiczne w budowie szkieletu, zaburzenia hormonalne, zbyt intensywne treningi lub ćwiczenia bez odpowiedniej rozgrzewki, a także uprawianie kilku sportów.

Złamanie zmęczeniowe kości – objawy i rozpoznanie

Do objawów złamania zmęczeniowego można zaliczyć przede wszystkim miejscowy ból utrzymujący się kilka lub kilkanaście dni (przy braku urazu). Mamy do czynienia ze stopniowym narastaniem dolegliwości – im bardziej wzrasta obciążenie, tym silniejszy ból. Wyczuwalne może być także lokalne zgrubienie na skórze w miejscu złamania. W późniejszym etapie dochodzi do obrzęku oraz tkliwości bólowej. Często pojawia się zasinienie.

Charakterystyczne dla złamania zmęczeniowego jest to, że w początkowym etapie – oprócz bólu – najczęściej nie występują inne dolegliwości. Dopiero wraz z upływem czasu pojawiają się kolejne z wcześniej wymienionych.

Rozpoznanie złamania należy do lekarza. Najczęściej wykonuje się badania obrazowe, takie jak: scyntygrafia kości, zdjęcie rentgenowskie RTG czy badanie ultrasonograficzne USG. Jeśli pacjent zgłosił się ze złamaniem zmęczeniowym (będącym w początkowym etapie), to najbardziej przydatna okaże się scyntygrafia kości. W badaniu rentgenowskim, z uwagi na wczesną fazę urazu, zmiany mogą być niewidoczne – to samo dotyczyć może badania USG.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Złamanie zmęczeniowe – gips i rehabilitacja

Podstawową w przypadku złamania zmęczeniowego kości jest ograniczenie aktywności fizycznej i okresowa rezygnacja z uprawiania danego sportu. Czas uzależniony jest od wielu czynników, m.in. od lokalizacji złamania. Kolejnym etapem jest odciążenie lub – jeśli to konieczne – unieruchomienie (najczęściej od 6 do 20 tygodni).

Postępowanie rehabilitacyjne opiera się na stosowaniu zabiegów fizykalnych, które: przyspieszą regenerację uszkodzonej tkanki kostnej, uśmierzą ból, zredukują dodatkowe objawy towarzyszące (np.: obrzęk) oraz poprawią ukrwienie. Powszechnie stosuje się w tym celu – pole magnetyczne, laseroterapię, ultradźwięki.

Zaleca się także ćwiczenia: przeciwzakrzepowe (jeśli złamanie kości wymaga długotrwałego unieruchomienia), izometryczne (dla utrzymania właściwej siły mięśniowej), rozciągające, stabilizujące oraz propriocepcji, które pomogą szybciej wrócić do aktywności sprzed urazu. Dodatkowo stosuje się aplikacje z użyciem taśm Kinesiology Taping. Rodzaj aplikacji uzależniony jest od celu zachowawczego leczenia złamania zmęczeniowego.

Samodzielnie warto zadbać również o właściwą suplementację witaminy D i wapnia, stosując odpowiednio zbilansowaną dietę. Należy unikać obciążania kończyny, a w przypadku dużego obrzęku nogi wykonywać okłady z lodu przez 10–15 minut dziennie co 1–2 godziny (w przypadku silnych dolegliwości – nawet co 40 minut).

Leczenie złamania zmęczeniowego – operacja?

Gdy dolegliwości bólowe są bardzo silne, konieczne może okazać się zażycie środków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych, o czym decydować powinien lekarz. Leczenie operacyjne złamania zmęczeniowego stosuje się niezwykle rzadko – najczęściej w przypadku sportowców uprawiających sport wyczynowo, którzy chcą szybko powrócić do formy.

Stosowanie się do zaleceń lekarza i fizjoterapeuty, który zaleci odpowiednią rehabilitację na złamanie zmęczeniowe, jest gwarancją odzyskania pełnej sprawności. Po powrocie do aktywności fizycznej warto pamiętać o: rozsądnym planowaniu obciążeń treningowych, właściwie dobranym obuwiu oraz dobrze zbilansowanej diecie. W przyszłości może to pomóc zmniejszyć ryzyko złamań zmęczeniowych.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Źródła:

• Tylman D, Dziak A. Traumatologia narządu ruchu, Warszawa: Wydawnictwo PZWL, 2013.
• Kwolek A. Rehabilitacja medyczna., Wrocław: Wydawnictwo Urban&Partner, 2010.
• Hładki W, Lorkowski J, Kotela I. Stress fracture of fourth metatarsal bone. Ostry Dyżur 2013; 3.
• Wiecheć M, Bauer M. Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach fizykalnych - wydanie III rozszerzone, uzupełnione, poprawione., Wrocław: Wydawnictwo Markmed Publishing, 2012.