Złamanie kości piszczelowej – jak leczyć?

Złamanie kości piszczelowej po urazie

Kość piszczelowa, zwana piszczelą, znajduje się po przyśrodkowej stronie podudzia (goleni, łydki). Bliższy koniec kości piszczelowej tworzy powierzchnię stawową stawu kolanowego. Między kłykciem bocznym i przyśrodkowym znajduje się wyniosłość międzykłykciowa, w obrębie której przyczepiąją się więzadła krzyżowe, przednie i tylne. Dalszy koniec kości piszczelowej stanowi wraz z kością strzałkową powierzchnię stawową stawu skokowo-goleniowego, czyli stawu skokowego górnego. Niemal na całej powierzchni przyśrodkowa powierzchnia kości piszczelowej oraz jej przedni brzeg znajdują się tuż pod skórą, niechronione przez mięśnie.

Złamanie kości piszczelowej to najczęstsze ze złamań kości długich w ciele człowieka. Jego przyczyną może być bezpośredni uraz, czyli kopnięcie lub uderzenie w nogę, upadek i zeskok z wysokości, wypadek komunikacyjny (często na motocyklu), ale także intensywne treningi obciążające kończyny dolne.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Rodzaje złamań kości piszczelowej

Do złamania piszczeli może dojść w obrębie zakończeń kości lub na jej przebiegu. Każde ze złamań powinno być odrębnie traktowane i leczone. Ważna jest: przyczyna urazu, lokalizacja złamania, przemieszczenie kości, stan otaczających tkanek miękkich oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Najczęściej złamania kości piszczelowej dzieli się w zależności od lokalizacji.

Złamanie nasady bliższej kości piszczelowej

Złamanie nasady bliższej kości piszczelowej – (złamanie plateau piszczeli), dochodzi do niego na skutek mocnego wygięcia kolana do boku lub do środka (uraz szpotawiący lub koślawiący stawu kolanowego) i uderzenia kości udowej w kość piszczelową. Wyróżnia się dwa typy tego złamania: rozszczepienne z oderwaniem fragmentu kłykcia oraz zmiażdżeniowe z wgnieceniem fragmentu kości. Uraz ten najczęściej dotyczy osób uprawiających sporty, w których występuje element zeskoku (np. jazda na nartach, gra w koszykówkę, siatkówkę czy w piłkę nożną).

Objawem złamania plateau piszczeli jest:

• duży obrzęk stawu kolanowego,
• ból nasilający się przy każdy ruchu, niemal wykluczający obciążenie kończyny.

To też może Cię zainteresuje: Uszkodzenie łąkotki – przyczyny, objawy, leczenie

Złamanie trzonu kości piszczelowej

Złamanie trzonu kości piszczelowej – do przerwania ciągłości kości najczęściej dochodzi na skutek bezpośredniego urazu/uderzenia. W zależności od siły uderzenia, uszkodzenia otaczających tkanek i przebiegu szczeliny pęknięcia kości wyróżnia się złamanie: skośne, poprzeczne, spiralne, wieloodłamowe, z przemieszczeniem lub bez przemieszczenia, zamknięte i otwarte (z przebiciem i uszkodzeniem tkanek miękkich, skóry). Urazem, w trakcie którego dochodzi do oderwania fragmentu kości wraz z przyczepem więzadła, mięśnia lub ścięgna nazywa się złamaniem awulsyjnym. Niekiedy jednocześnie pojawia się złamanie kości piszczelowej i strzałkowej.

Objawem złamania kości piszczelowej jest:

• ogromny ból,
• tkliwość palpacyjna otaczających tkanek połączona z ich obrzękiem i krwiakiem,
• ból potęgowany jest przy próbie wykonania jakiegokolwiek ruchu,
• obciążenie kończyny jest niemożliwe,
• w przypadku złamania otwartego, kość przebija się przez tkanki miękkie i skórę.

Złamanie nasady dalszej kości piszczelowej

Złamanie nasady dalszej kości piszczelowej – (złamanie typu Pilon), spowodowane działaniem siły kompresyjnej i rotacyjnej, działającej najczęściej w wyniku upadku z wysokości, wypadku komunikacjnego czy bezpośredniego urazu. Złamanie dalszej nasady kości piszczelowej może być pozastawowe, wewnątrzstawowe oraz wewnątrzstawowe wieloodłamowe.

Objawem złamania nasady kości piszczelowej jest:

• duży obrzęk i krwiak stawu skokowego,
• ból nasilający się przy dotyku, ruchu lub próbie obciążenia kończyny dolnej.

Złamanie trójkostkowe

Złamanie trójkostkowe – jest to szczególny rodzaj złamania z uszkodzeniem dalszego końca kości piszczelowej, strzałkowej i skokowej.

Objawy złamania trójkostkowego to:

• nadmierny obrzęk i krwiakiem w okolicy stawu skokowego,
• ból zwiększający się w trakcie dotyku, próby wykonania ruchu lub obciążenia kończyny.

Złamanie piszczeli po przeciążeniu

Przeciążeniowe złamanie kości piszczelowej – zwane też zmęczeniowym, stresowym lub przewlekłym. Ten typ złamania uwidacznia się na zdjęciu RTG w postaci wąskiej rysy na kości. Dochodzi do niego na skutek kumulujących się mikrouszkodzeń kości, utraty odpowiedniej regeneracji kośćca oraz przemęczenia mięśni, co zmniejsza ich właściwości amortyzujące. Wówczas kolejne treningi i obciążenia przeciążają strukturę kostną, osłabiają ją i doprowadzają do złamania zmęczeniowego. Na ten typ złamania narażeni są sportowcy nadmiernie obciążający kończyny dolne np. biegacze i lekkoatleci, piłkarze, tenisiści, koszykarze czy tancerze.

Objawem jest ból piszczeli, nasilający się w trakcie lub pod koniec treningu, może on promieniować wzdłuż kończyny. Często ustępuje w trakcie odpoczynku. Niestety zdarza się, że złamanie przeciążeniowe jest bagatelizowane zarówno przez sportowców jak i lekarzy, gdyż nie jest wywołane ewidentnym urazem, a wąska szczelina pęknięcia kości nie zawsze dobrze widoczna jest na zdjęciu RTG.

Przy bezpośrednim urazie, którego skutkiem jest złamanie kości piszczelowej, może również dojść do uszkodzenia nerwu piszczelowego. Wówczas niemożliwe jest zgięcie podeszwowe stopy i palców oraz chodzenie i stanie na palcach.

Diagnostyka złamania kości piszczelowej

W ocenie złamania kości piszczelowej niezwykle istotną rolę odgrywa diagnostyka obrazowa. Podstawowym badaniem jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Jednak w ocenie rozległości złamania zdjęcie RTG może nie wystarczyć. W takich przypadkach zalecane jest wykonanie tomografii komputerowej (CT), która dużo dokładniej ocenia stan uszkodzenia struktury kostnej, oraz liczbę i lokalizację odłamów kostnych.

W ocenie złamań wewnątrzstawowych przydatne jest wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI), który dokładnie uwidacznia przebieg szczelin złamania oraz skalę zniszczenia chrząstki stawowej i aparatu więzadłowo-torebkowego stawu kolanowego lub skokowego.

Leczenie złamania kości piszczelowej

Każde złamanie kości piszczelowej powinno być traktowane indywidualnie, a leczenie dobrane w oparciu o dokładną diagnostykę obrazową urazu. W przypadku złamania trzonu kości, sprawa jest prostsza. W zależności od typu złamania, kość może być nastawiona i ustabilizowana przezskórnie lub „na otwarto” z wykorzystaniem specjalnych płytek lub drutów, bądź po prostu unieruchomiona w opatrunku gipsowym na czas zagojenia się kości, zazwyczaj jest to okres około 6–8 tygodni. Trudniejsze w leczeniu są złamania wewnątrzstawowe nasady bliższej lub dalszej kości piszczelowej, gdyż uszkodzeniu mogą ulec inne struktury, takie jak chrząstka, łąkotki czy więzadła. Wówczas specjalista może zdecydować o unieruchomieniu stawu na czas zagojenia się kości lub wdrożyć postępowanie operacyjne polegające na ustabilizowaniu (przymocowaniu do kości) oderwanego fragmentu kostnego, z zachowaniem jak największej powierzchni chrzestnej.

Złamania przeciążeniowe kości piszczelowej wymagają przede wszystkim odpoczynku od aktywności sportowej, która do tego urazu się przyczyniła, czyli najczęściej biegania. Czas przerwy w treningach zależy od lokalizacji i stanu złamanej kości, diety (powinno się spożywać produkty bogate w witaminę D, białko, wapń), możliwości regeneracyjnych organizmu oraz momentu rozpoczęcia leczenia. Wynosić ono może od 4 do 12 tygodni. W tym czasie, aby nie stracić wydolności i kondycji można uprawiać inne sporty, nieobciążające piszczeli, np. jazdę na rowerze, pływanie lub bieganie w basenie. Jeżeli złamanie zmęczeniowe jest rozległe, zaleca się odciążenie kończyny poprzez chodzenie o kulach.

Rehabilitacja i fizjoterapia po złamaniu piszczeli

Po złamaniu piszczeli z zakresu fizykoterapii stosuje się zabiegi wspomagające zrost kostny, takie jak pole magnetyczne, które można stosować nawet w unieruchomieniu gipsowym. Ponadto stosuje się laseroterapię, ultradźwięki, krioterapię lub zimne okłady zmniejszające obrzęk i krwiak. Aby zmniejszyć obrzęk stosować można delikatne masaże zmniejszające napięcie tkanek oraz kinesiology taping – elastyczne, bawełniane plastry, które delikatnie unoszą skórę, co ułatwia drenaż limfatyczny. Niekiedy na przewlekłe i długo gojące się złamania kości zalecane jest stosowanie fali uderzeniowej ESWT, która przyspiesza zrost kostny.

Jeżeli złamanie ustabilizowane jest w opatrunku gipsowym zalecane jest wykonywanie ruchów palcami oraz delikatne napięcia mięśni kończyny dolnej. Poprawia to krążenie i odżywienie w tkankach. W początkowej fazie po zdjęciu gipsu istotne jest wczesne uruchomienie stawu kolanowego i skokowego. Stosuje się terapię przeciwobrzękową (okłady z lodu, krioterapię, kinesiotaping, ćwiczenia Bürgera) oraz markowane obciążenie kończyny z nauką prawidłowego wzorca chodu, tzw.reedukacją chodu.

Masaż tkanek głębokich zmniejsza napięcie i uelastycznia powięź, więzadła oraz mięśnie. Następnie pod kontrolą fizjoterapeuty wykonywane są ćwiczenia rozciągające, zwiększające zakres ruchu w stawach, zwiększające siłę i wytrzymałość mięśni kończyny dolnej i obręczy biodrowej, ćwiczenia propriocepcji (tzw. czucia głębokiego) i stabilizacji stawu kolanowego i skokowego. Po konsultacji lekarskiej można wprowadzić trucht, bieg oraz elementy treningu funkcjonalnego z ćwiczeniami charakterystycznymi dla wykonywanej przez pacjenta aktywności fizycznej (skoki, zeskoki, zwroty, przyspieszenia, zatrzymania).

Czytaj również: Drenaż limfatyczny – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, efekty