Sztywność stawów – przyczyny, leczenie i rehabilitacja

Dlaczego stawy są sztywne?

Sztywność stawów to dość powszechny problem, który nie dotyczy wyłącznie ludzi starszych. Zazwyczaj kojarzy się ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów. Najbardziej odczuwamy sztywność stawów rano, po długiej nocy, kiedy próbujemy podnieść się z łóżka – wydaje się nam, że stawy są ciężkie i nie posiadają pełnego zakresu ruchów. Niestety możemy odczuwać ją również przez cały dzień, wówczas codzienne funkcjonowanie staje się utrudnione.

Sztywność stawów może być objawem opisanych poniżej chorób narządu ruchu.

• Choroba zwyrodnieniowa stawów – dotyczy wielu osób po 65. roku życia, jej przyczyną jest naturalne starzenie się elementów narządu ruchu, co wiąże się ze zmniejszoną ilością substancji budujących chrząstkę stawową. Choroba dotyczy najczęściej palców, kolan lub bioder – dochodzi do ich powolnego niszczenia, zniekształceń oraz upośledzenia funkcji. Sztywność w stawach rozwija się po okresie długiego bezruchu – najczęściej po spaniu lub długim siedzeniu.
• Choroby zwyrodnieniowa kręgosłupa (spondyloartroza) – prowadzi do zniszczenia krążków międzykręgowych, ubytku wody w ich strukturze, zmiany ich położenia i powstania osteofitów na kręgach, co może prowadzić do przepukliny krążków, dyskopatii oraz przewlekłych bólów kręgosłupa.
• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – chorobą autoimmunologiczną. Czynnikiem uszkadzającym stawy jest przewlekłe zapalenie symetrycznych stawów, dochodzi do ich obrzęków, zaczerwienienia, powstania guzków reumatoidalnych i objawów ogólnoustrojowych, takich jak: gorączka, utrata apetytu, ciągłe zmęczenie czy zmiany w narządach wewnętrznych. Charakterystyczna jest sztywność poranna stawów, która trwa dłużej niż godzinę (czasem nawet do kilku godzin). Rozwój choroby prowadzi do znacznej niesprawności fizycznej.
• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) – choroba autoimmunologiczna prowadząca do zesztywnienia kręgosłupa w pozycji pochylonej do przodu, a także ograniczająca znacznie jego ruchomość oraz funkcje klatki piersiowej i stawów krzyżowo-biodrowych, czemu towarzyszy osłabienie, spadek masy ciała oraz gorączka.
• Osteoporoza – sztywność poranna trwająca pół godziny lub mniej może oznaczać początki osteoporozy.
• Inne (łuszczycowe zapalenie stawów, choroba Stilla, zespół Reitera, toczeń układowy, dna moczanowa).

Czego brakuje sztywnym stawom?

W stawach występują naturalne składniki, które dbają o ich prawidłowe funkcjonowanie. Zaliczamy do nich:

• chondroitynę – jest składnikiem chrząstki stawowej i odpowiada za elastyczność oraz ruchomość stawów. Jej cząsteczki mają zdolność wiązania wody, co pozwala amortyzować wstrząsy, na które stawy są narażone podczas urazów,
• glukozaminę – wchodzi w skład substancji międzykomórkowej chrząstki i płynu maziowego, pobudza biosyntezę proteoglikanów oraz ułatwia tworzenie chondroityny, przeciwdziałając degeneracji chrząstki. Po 45. roku życia jej ilość zaczyna się zmniejszać, co upośledza funkcjonowanie stawów,
• kwas hialuronowy – to naturalny składnik tkanki łącznej odpowiadający za konsystencję i lepkość mazi stawowej, która odżywia, a także nawilża chrząstkę oraz ułatwia poślizg powierzchni stawowych. Z wiekiem jego ilość również maleje, więc wskazane jest jego uzupełnianie.

Czytaj również: Artroskopia kolana – wskazania, przebieg zabiegu, rekonwalescencja, powikłania

Diagnostyka sztywnych stawów

Sztywność stawów może być oznaką schorzeń narządu ruchu, dlatego warto udać się do specjalisty. Podczas rozmowy z lekarzem należy podać szczegóły dotyczące objawów, ich powstania, przebiegu i dotychczasowego leczenia choroby.

Najpopularniejszym badaniem dodatkowym jest RTG, dzięki któremu możliwa jest stan stawu, stopień jego uszkodzenia oraz kości. RTG uwidocznia także nadżerki oraz osteofity. Powtarzanie zdjęć, co jakiś czas, pozwali uchwycić dynamikę procesu chorobowego. Za pomocą rezonansu magnetycznego można zobrazować struktury miękkie – ścięgna, więzadła, mięśnie, w których zaczyna się proces chorób reumatycznych.

Artroskopia oceni wnętrze stawu za pomocą minikamery. Łączy się ją również z zabiegiem, który naprawia uszkodzone struktury. W diagnostyce chorób reumatycznych ważne są też badanie laboratoryjne – morfologia, biochemia oraz immunologia (OB, czynnik reumatoidalny, przeciwciała i antygeny).

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

Leczenie i rehabilitacja sztywnych stawów

Leczenie sztywności stawów jest kompleksowe i obejmuje:

• unikanie przeciążeń, odpoczynek oraz stosowanie pomocniczych urządzeń, np.: kul, lasek, opasek i aparatów stabilizujących stawy – zwłaszcza w okresie zapalenia i nasilenia bólu;
• farmakoterapię – uwzględnia leki przeciwbólowe stosowane doustnie lub miejscowo w postaci żeli lub maści;
• okłady z zimna – zmniejszają ból i stan zapalny, można je wykonywać za pomocą lodu z lodówki owiniętego w materiał lub zakupionych specjalnych żeli wielorazowego użytku;
• ćwiczenia lecznicze – są niezbędne dla zachowania ruchomości w stawach;
• zabiegi fizykalne – działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie, zaleca się: krioterapię, ultradźwięki, laseroterapię, elektroterapię oraz pole magnetyczne;
• terapię manualną;
• odpowiednią dawkę ruchu – umiarkowany i nieobciążający wysiłek fizyczny pomoże dbać o stawy oraz prawidłowa masę ciała; po przebudzeniu można wykonać proste ćwiczenia rozciągające,
• odpowiedni sen – wygodna pozycja, odpowiednia temperatura w sypialni, po przebudzeniu prysznic poprawiający samopoczucie;
• unikanie zimna i wilgoci.

Zaleca się operacyjne leczenie bolesnych stawów z nawracającymi stanami zapalnymi, wysiękami, zaawansowanymi zmianami degeneracyjnymi chrząstki stawowej i znacznymi naroślami kostnymi. Popularna staje się endoprotezoplastyka, czyli wymiana stawu. Zabieg polega na wycięciu zniszczonego fragmentu stawu i wszczepieniu elementu sztucznego (protezy), który przejmuje funkcję uszkodzonej struktury.

Na sztywność stawów – dieta, leki, suplementy

By odżywić stawy i zadbać o ich elastyczność, zaleca się również zmiany w diecie, zarówno u osób aktywnych fizycznie, w starszym wieku, z nadwagą lub narażonych na urazy stawów. Dieta na zdrowe stawy powinna być bogata w owoce morza (raki, krewetki, kraby i małże – naturalna glukozamina), chrząstki (kurczaka, rekina, wołu – naturalna chondroityna), awokado, soję.

Część pacjentów decyduje się przyjmować suplementy diety – funkcjonowanie stawów wspomogą leki modyfikujące chrząstkę stawową przyjmowane doustnie lub podawane bezpośrednio do stawu lub preparaty naturalne (wyciąg z kłącza imbiru, ekstrakt z ostryżu długiego, rabarbar, owoce dzikiej róży, kwasy omega-3, witaminy C i E, pierwiastki, takie jak: cynk, selen, miedź, mangan).

Wypowiedź eksperta na temat leczenia zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa