Stopa pronująca – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia, wkładki, buty

Pronacja stopy – co to jest?

W czasie chodu nasze stopy, prawidłowo i fizjologicznie przenosząc ciężar ciała do przodu, przetaczają się po ziemi – od pięt, poprzez śródstopie, do palców. W ten sposób wykonują ruchy, dzięki którym chód jest fizjologiczny i prawidłowy.

Jednym z nich jest pronacja, czyli pochylenie stopy poprzez jej przyśrodkową krawędź do dołu. Ruchem odwrotnym do pronacji jest supinacja, czyli pochylenie się stopy na krawędź zewnętrzną. Dzięki tym ruchom stopa właściwe się przetacza, zapewniając naszemu ciału dobrą amortyzację.

Ze względu na charakter wykonywanego ruchu, wyróżniamy trzy rodzaje stóp.

• Jeśli przyśrodkowy łuk stopy nadmiernie się obniża i pronacja ulega zwiększeniu, określamy to mianem stopy pronującej.
• Innym rodzajem stopy jest stopa suponująca, czyli nadmiernie naciskanie na krawędź zewnętrzną.
• Stopa neutralna z kolei ma właściwe ruchy pronacji oraz supinacji podczas chodu.

Przeczytaj też: Złamany palec – objawy, przyczyny, leczenie

Stopa pronująca – przyczyny nadmiernej pronacji

Przyczyny stopy pronującej są różnorodne. Większość z nich ma związek z osłabieniem mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowych łuków stopy, do którego doszło wskutek:

• zaniedbań w dzieciństwie (chodzenie od wczesnego dzieciństwa po równym, twardym podłożu, niewłaściwie dobrane buty dla dziecka),
• nadmiernego obciążania stóp (stojąca lub chodząca praca, sport),
• niewłaściwej postawy ciała lub nieodpowiedniego ustawiania stóp,
• przykurczu mięśnia trójgłowego, który koślawi piętę,
• zaburzeń mięśniowych na tle wrodzonym.

Zbyt duża pronacja w stopie może być efektem noszenia niewłaściwego obuwia (ciasne, niewygodne, za małe, na wysokich obcasach), a także nadwagi lub otyłości. Nadpronacja bywa również skutkiem długotrwałego unieruchomienia stopy (np. po złamaniu).

Inne przyczyny nadmiernej pronacji mają związek z tendencjami do specyficznej budowy stóp lub wadami anatomicznymi, takimi jak np. piszczel szpotawa, koślawość kolan czy nierówna długość kończyn.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Stopa pronująca – objawy

Stopa pronująca ma charakterystyczny wygląd. Przede wszystkim obniża się jej sklepienie podłużne i stopa jest płaska. Jeśli ją pomoczymy i zrobimy odcisk stopy na kartce papieru, zobaczymy jak prawie całą powierzchnią przylega do podłoża. Z kolei podczas chodu widać z tyłu jak za obniżającą się przyśrodkową krawędzią stopy przekrzywia się do środka również pięta (koślawość).

Buty, które są nierówno i bardziej starte po wewnętrznej stronie, również świadczą o pronacji stopy. Prócz charakterystycznego wyglądu mogą pojawić się inne objawy, takie jak:

• ból stopy, który utrudnia chodzenie,
• bóle stawów skokowych,
• ból podudzi lub ból kolan,
• osłabienie mięśni stóp i związana z tym mniejsza ich wytrzymałość,
• stany zapalne tkanek miękkich lub obrzęk stopy.

To też może Cię zainteresować: Ból pod stopą – jakie mogą być przyczyny?

Badanie stopy – jak rozpoznać stopę pronującą?

Podczas badania stopy oceniamy wysklepienie obu łuków (podłużnego i poprzecznego) – zarówno w staniu, jak i leżeniu. Jeśli któryś z łuków jest spłaszczony w obu pozycjach, mówimy o płaskostopiu sztywnym, jeśli w jednej pozycji – jest to płaskostopie elastyczne.

Specjalista powinien zwrócić uwagę na poszczególne kości stępu, elastyczność mięśni łydki i ich skrócenie, możliwość stania na palcach, ruszanie nimi oraz ustawienie kończyn dolnych.

Komputerowe badanie stóp za pomocą platformy zwanej podobaroskopem oceni rozkład nacisku na podeszwie – zarówno podczas stania, jak i chodu.

Czytaj również: Fibromialgia – co to jest? Przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Stopa pronująca – jak leczyć?

Jeśli stopa pronująca nie boli, najczęściej nie wymaga leczenia, aczkolwiek w przyszłości może mieć swoje skutki. Stopa bolesna lub zniekształcona wymaga leczenia zachowawczego w postaci fizjoterapii, która obejmuje kilka poniższych elementów.

• Ćwiczenia – przy pronacji powinny wzmacniać osłabione mięśnie odpowiedzialne za wysklepienie stopy, przywracać ruchomość stawu skokowego, rozciągać przykurczone mięśnie tylnej grupy goleni, poprawiać stabilizację i kontrolę nerwowo-mięśniową. Ćwiczenia korekcyjne powinny wyrobić nawyk właściwego ustawienia oraz obciążania stopy.
• Chodzenie boso po nierównej nawierzchni.
• Farmakoterapia – miejscowe lub doustne leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne.
• Fizykoterapia – zabiegi rozluźniające, przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz poprawiające ukrwienie i odżywianie tkanek miękkich.
• Masaż stopy.
• Kinesiotaping – ułatwia korekcję wadliwego ułożenia stopy oraz poprawia stabilizację.
• Sporty wzmacniające mięśnie, a zarazem odciążające stopy (np. pływanie).
• Stosowanie wkładek korekcyjnych lub specjalnego obuwia.
• Stosowanie aparatów korygujących halluksy i koślawe paluchy.
• Eliminacja wszystkich czynników ryzyka – właściwe obuwie, zwłaszcza dla dzieci musi być nowe, a nie po innym dziecku, niewsadzanie dziecka do chodzików, dbanie o masę ciała i higienę stóp.

Nieleczone płaskostopie sprzyja niestety powstawaniu zmian zwyrodnieniowych i deformacji w stopach, bólom stawów skokowych lub kolanowych oraz dolegliwościom mięśni.

Czytaj również: Paluch biegacza – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie palucha darniowego

Pronacja – ćwiczenia na stopę pronującą

Ćwiczenia stopy z nadmierną pronacją należy wykonywać regularnie. Dzięki nim powinniśmy wzmacniać osłabione mięśnie odpowiedzialne za łuk podłużny stopy, rozciągać napięte i przykurczone mięśnie łydki, utrzymywać pełen zakres ruchów stawu skokowego, poprawiać stabilizację i kontrolę nerwowo-mięśniową oraz prawidłowo ustawiać oraz obciążać stopy.

Najprostsze ćwiczenia stopy pronującej, jakie możemy wykonywać samodzielnie w domu, obejmują np.: naprzemienne stawanie stopy na palcach i piętach, siedzenie prosto na krześle i wciskanie stóp w podłogę, przysiady z nieodrywaniem stóp od podłoża, rolowanie stopy wałkiem czy drapanie podłogi palcami.

Czytaj również: Refleksologia – co to jest? Refleksologia twarzy, dłoni, stóp

Wkładki ortopedyczne na stopę pronującą

Przed dobraniem wkładki do stopy z rotacją wewnętrzną stopa powinna zostać wnikliwie zbadana podobaroskopem lub podoskanerem – tak, aby odpowiednio korygować jej wadliwe ustawienie. Wkładki są różne: jedne są twarde, inne miękkie, niektóre korygują wadę, a inne tylko zmniejszają dyskomfort.

Wykonuje się również odcisk obu stóp w piance, aby wkładki do butów zostały w warsztacie wykonane indywidualnie, na miarę. Wkładka pronująca jest odpowiednio wymodelowana do stopy pacjenta, koryguje i zmniejsza obciążenie oraz dolegliwości bólowe. Wkładka taka powinna być włożona w dobrany do wkładki but.

Wkładki dla dzieci powinny być wykonywane z niezwykłą starannością. Póki stopa dziecięca rośnie, można szybko wykryć nieprawidłowości i je korygować. Zaleca się, aby u dzieci co pół roku kontrolować rozwój stóp.

Bieganie a stopa pronująca – jakie buty dla pronatorów?

Stopa pronująca może, ale również nie musi powodować dyskomfortu, uczucia zmęczenia czy bólu podczas biegu. Niestety wpływa na jakość i technikę biegu, a w przyszłości może sprzyjać wadom lub kontuzjom stawu skokowego lub kolan.

Niektórzy specjaliści w takich przypadkach zalecają kupowanie i trenowanie w specjalnych butach dla stóp pronujących. Zastosowane w nich odpowiednie wzmocnienia poprawnie ułożą stopę w trakcie biegu. Buty pronujące można rozpoznać po tym, że element stabilizujący umieszczony jest po wewnętrznej stronie. Natomiast na stopę supinującą zalecane są takie same buty, jak dla stopy neutralnej.

Inne badania mówią natomiast, że niezależnie od innowacyjności projektu obuwia biegowego, nie zmniejszy ono obciążenia stawów czy mięśni lub liczby kontuzji u biegaczy, zatem kupno specjalnych butów na stopę pronującą jest zbędne. Najlepsze jest więc obuwie lekkie, z cienką i elastyczną podeszwą, która da nam uczucie swobody i komfortu ruchu. Takie obuwie, określane czasem jako minimalistyczne, zalecane jest również w przypadku pronacji u dzieci. Buty takie nie osłabią mięśni stóp ani propriocepcji.