Stawy krzyżowo-biodrowe i miednica – fizjoterapia

Stawy krzyżowo-biodrowe

Parzysty staw krzyżowo-biodrowy jest stawem płaskim, utworzonym przez powierzchnie stawowe kości krzyżowej i kości biodrowej. Jego ruchomość jest minimalna. Dodatkową stabilizację zapewniają liczne i mocne więzadła okołostawowe. W warunkach fizjologicznych stawy krzyżowo-biodrowe są stabilizowane poprzez dwa mechanizmy:

• mechanizm zamknięcia strukturalnego, wynikający ze ścisłego dopasowania do siebie kości krzyżowej i biodrowej,
• mechanizm zamknięcia siłowego, będący skutkiem działania wspomnianych wyżej wielu więzadeł okołostawowych oraz mięśni i ich powięzi.

Wszelkie patologie dotyczące powyższych więzadeł i mięśni będą w konsekwencji prowadzić do destabilizacji stawów i powstania dolegliwości bólowych.

Aby ocenić, z jaką patologią mamy do czynienia, stosuje się następujące testy funkcjonalne.

Test do oceny stabilności stawu krzyżowo-biodrowego

W leżeniu na brzuchu

• Chory, leżąc na brzuchu, prostuje staw biodrowy do 10°; jeśli miednica podczas wykonywania tego ruchu ulegnie skręceniu w stronę unoszonej kończyny lub pojawi się ból, prawdopodobnie mamy do czynienia z dysfunkcją stawu.
• W przypadku, gdy po zastosowaniu przez fizjoterapeutę nacisku na talerze biodrowe
  w kierunku stawu krzyżowo-biodrowego prostowanie nogi przebiega bez bólu bądź skręcania miednicy, podejrzewa się zaburzenie mechanizmu zamknięcia strukturalnego.
• Z kolei zaburzenie mechanizmu zamknięcia siłowego rozpoznaje się wówczas, gdy prostowanie nogi w stawie biodrowym przebiega bez bólu i bez rotacji miednicy po napięciu powięzi piersiowo-lędźwiowej. Osiąga się to poprzez aktywację mięśnia najszerszego grzbietu, stawiając opór ruchowi wyprostu stawu ramiennego przeciwnego do testowanego stawu krzyżowo-biodrowego.

W leżeniu na plecach

• Pacjent znajduje się w pozycji leżenia na plecach i wykonuje nieznaczne zgięcie stawu biodrowego; podobnie jak w poprzednim przypadku, w warunkach fizjologii w trakcie tego ruchu miednica nie powinna ulegać skręceniu ani nie powinien pojawiać się ból
• Ten sam ruch pacjent wykonuje po uciśnięciu przez fizjoterapeutę talerzy biodrowych
  w rejonie kolców biodrowych przednich górnych; jeśli teraz ruch przebiega prawidłowo, oznacza to dysfunkcję mechanizmu zamknięcia strukturalnego
• Z kolei w przypadku zaburzenia mechanizmu zamknięcia siłowego bardziej poprawne wykonanie ruchu będzie obserwowane po tym, jak pacjent zegnie i skręci tułów w stronę testowanego stawu przeciw oporowi fizjoterapeuty.

Test wyprzedzania

• Pacjent stoi; jeśli występuje funkcjonalne lub strukturalne skrócenie którejś kończyny dolnej, to winno ono być wyrównane podkładką tak, aby miednica była ustawiona poziomo
• Terapeuta, ustawiony za plecami chorego, układa palce tuż poniżej kolców biodrowych tylnych górnych pacjenta
• Pacjent ma za zadanie wykonać powolny, głęboki skłon w przód z wyprostowanymi stawami kolanowymi
• Jeśli terapeuta wyczuwa, iż jeden z jego kciuków przemieszcza się ku przodowi bardziej niż drugi (zwłaszcza w końcowej części ruchu), znaczy to, że istnieje ograniczenie ruchomości stawu krzyżowo-biodrowego lub funkcjonalne skrócenie pewnych grup mięśni stabilizujących miednicę

Test „bociana”

• Chory przyjmuje pozycję stojącą, terapeuta zaś umieszcza jeden kciuk tuż poniżej kolca biodrowego tylnego górnego, drugi na grzebieniu bocznym kości krzyżowej po tej samej stronie
• Pacjent unosi nogę po stronie badanej i utrzymuje taką pozycję; w warunkach fizjologii kość biodrowa po tej stronie ustawia się w tylnej rotacji – kciuk terapeuty ułożony na kolcu biodrowym przemieszcza się poniżej tego na grzebieniu kości krzyżowej
• W sytuacji, gdy kciuk ułożony pod kolcem biodrowym przemieszcza się ku górze, świadczy to o patologii spojenia łonowego i stawu krzyżowo-biodrowego po tej właśnie stronie; potwierdza to dodatni objaw wyprzedzania

W zależności, między innymi, od wyników powyższych testów, lekarz bądź fizjoterapeuta dobierze odpowiednie leczenie, które może opierać się na masażu, zabiegach fizykoterapeutycznych i innych technikach powiązanych z masażem. W najcięższych przypadkach konieczny może być zabieg chirurgiczny.

Dolegliwości w rejonie miednicy

Leczenie dolegliwości dotyczących narządów wewnętrznych miednicy zazwyczaj nie wchodzi w zakres kompetencji fizjoterapeutów. Często przyczyną tych dolegliwości są m.in.:

• infekcje wirusowe i bakteryjne,
• urazy,
• u kobiet ciąża i schorzenia ginekologiczne.

Niekiedy jednak dolegliwości w rejonie miednicy oraz problemy z częstym oddawaniem lub nietrzymaniem moczu mogą mieć związek z aktywnością punktów spustowych, na przykład w obrębie mięśni brzucha.

Punkty spustoweto termin, którym określa się zmiany tkanek, najczęściej w obrębie brzuśców mięśni i ich powięzi, wykazujące zwiększoną wrażliwość i reagujące bólem na ucisk. Powstają one często z powodu długotrwałego przeciążenia mięśni i urazów, dając charakterystyczny ból rzutowany do innych okolic, zwiększoną wrażliwość tych miejsc i objawy podrażnienia autonomicznego układu nerwowego.

W rejonie miednicy punkty spustowe mogą występować w obrębie mięśni brzucha oraz mięśni dna miednicy: m. guzicznego i m. dźwigacza odbytu. Zlokalizowanie i dezaktywacja takich punktów:

• przy pomocy masażu i związanych z nim technik terapeutycznych,
• ich obstrzykiwanie przeciwbólowe,
• nakłuwanie,
• akupunktura,

mogą prowadzić do ustąpienia dolegliwości.

Dolegliwości bólowe w rejonie miednicy mogą być również spowodowane uwięźnięciem nerwu biodrowo-pachwinowego pomiędzy mięśniami skośnymi brzucha lub w wyniku zbliznowacenia po operacji chirurgicznej. Również w tym przypadku rozluźnienie nadmiernie napiętych tkanek za pomocą masażu może dać pozytywny efekt.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania