Skrzywienie kręgosłupa (boczne) – przyczyny, objawy, rehabilitacja, jak leczyć?

Skrzywienia kręgosłupa u dzieci i u dorosłych

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie problematyką wad postawy. alarmujące statystyki dotyczą zwłaszcza skrzywienia kręgosłupa u dzieci. Publikacje donoszą, że aż 70 proc. dzieci obarczonych jest wadą lub chorobą narządu ruchu. Niestety, coraz większa liczba rodziców zgłasza dzieci do poradni ortopedycznych z powodu podejrzanych skrzywień kręgosłupa lub zauważanych podczas badań bilansowych. Sporadycznie się zdarza, że zauważają je dzieci, ponieważ krzywiący się kręgosłup nie boli i nie daje odczuwalnych objawów.

U żadnego człowieka kręgosłup nie jest kolumną prostą we wszystkich płaszczyznach. Zawsze występują wygięcia fizjologiczne, które widzimy patrząc na kręgosłup z boku – lordoza (wygięcie do przodu) szyjna i lędźwiowa oraz kifoza (wygięcie do tyłu) piersiowa.

Inaczej przedstawia się sprawa kiedy oglądamy kręgosłup od tyłu; nie może być odchylony na bok w sposób zauważalny dla oka. Dopuszczalna jest lekka asymetria, związana z naturalną przewagą rozwoju jednej ze stron ciała, która może wynosić do 10 stopni. Jeśli jednak skrzywienie jest większe i wynosi ponad 10 stopni powinniśmy zgłosić się do lekarza, gdyż jest ono skoliozą. Jeśli nie wdrożymy odpowiednich procedur leczniczych, może ona doprowadzić do deformacji całego ciała.

Co to jest skolioza?

Skoliozą nazywamy nie tylko boczne skrzywienie kręgosłupa, ale jego wielopłaszczyznową deformację. Schorzenie dotyczy około 2 proc. dzieci i młodzieży, przy czym dziewczęta chorują około 8 razy częściej. Skrzywienie to może być lewostronne lub prawostronne. Skolioza pojawić się może w każdym wieku, ale najczęściej między 6 a 12 rokiem życia. Skutki skoliozy w największym stopniu pogłębiają się w okresie wzrostu i niestety mogą pozostać na całe życie.

Boczne skrzywienie kręgosłupa – przyczyny

Przyczyny powstawania skrzywień w kręgosłupie w większości nie są znane. Dzielimy je na:

• kostnopochodne – powstałe w wyniku następstw uszkodzenia układu kostnego (np. skrócenia jednej kończyny dolnej, choroba układu kostnego),
• mięśniowopochodne – na skutek nieprawidłowości układu mięśniowego tułowia (np. przykurcze mięśniowe, dystrofia mięśni),
• neuropochodne – z powodu zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego (np. porażenia wiotkie i spastyczne),
• idiopatyczne – samoistne, w których nie można określić przyczyny.

Jakie są objawy skrzywienia kręgosłupa?

Skolioza ma charakterystyczne objawy, część z nich spowodowana jest rotacją kręgów:

• boczne wygięcie kręgosłupa (można je wyczuwać przesuwając palcem nad skórą wzdłuż kręgosłupa),
• nierówne trójkąty talii,
• nierówne ustawienie barków,
• asymetria łopatek i odstawanie jednej od tułowia,
• garb żebrowy widoczny w pochyleniu tułowia do przodu na skutek deformującej się klatki piersiowej,
• skręcenie, obniżenie i wystawanie miednicy,
• skrócenie jednej kończyny dolnej,
• rzadkie dolegliwości bólowe.

Leczenie bocznego krzywienia kręgosłupa

Skolioza jest zniekształceniem, którą łatwo jest rozpoznać, jeśli tylko wiadomo na co zwrócić uwagę. Rozpoznanie ustalamy na podstawie badanie pacjenta oraz wykonania zdjęcia RTG, które potwierdzi wyboczenie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej o kącie większym niż 10 stopni, zmierzonym zgodnie z metodyką Cobba. W skoliozach funkcjonalnych, w których możemy określić przyczynę, leczenie nakierowane jest na jej usunięcie; więc stosujemy wydłużenie krótszej kończyny czy usunięcie przykurczu w stawie biodrowym. Niestety w skoliozach idiopatycznych, które stanowią najliczniejszą grupę, leczenie nie jest proste. Niewielkie skrzywienia nieprzekraczające 20 stopni leczy się zachowawczo.

Leczenie skrzywienia kręgosłupa obejmuje rehabilitację oraz systematyczną obserwację pacjenta. Jeżeli skolioza postępuje, ale poddaje się korekcji część specjalistów stosuje leczenie gorsetem ortopedycznym, którego celem jest podpieranie i ukierunkowanie wzrostu kręgosłupa. U małych dzieci stosuje się gorsety na skrzywienie kręgosłupa (gipsowe), które zakładane są w znieczuleniu ogólnym, modelowane są na tułowiu, tak by obejmować klatkę piersiową i miednicę. Ich zadaniem jest utrzymywanie kręgosłupa w pozycji prostej i zapewnienie mu prawidłowego wzrostu. Trzeba je jednak zmieniać co 3–6 miesiące.

Dowiedz się jak wybrać najlepszy gorset ortopedyczny i jak go nosić.

U starszych dzieci można stosować gorsety typu Milwaukee lub gorset bostoński. Istnieją jednak przeciwwskazania do ich stosowania i rodzą się wątpliwości co do ich skuteczności. Leczenie jest długotrwałe, wymaga systematycznej rehabilitacji oraz stosowania gorsetu przez całą dobę, aż do zakończeniu wzrost pacjenta. Niestety, nawet najbardziej kompetentne i systematyczne leczenie zachowawcze oraz wzorowa współpraca dziecka i rodziców nie dają zamierzonych rezultatów i czasem skolioza narasta. Obecnie szeroko stosuje się rehabilitację i nowoczesne metody leczenia skrzywień kręgosłupa.

Operacja na skrzywienie kręgosłupa

Jeżeli kąt skrzywienia przekracza 50 stopni należy rozważyć leczenie operacyjne, które również jest złożone. Jednorazowa, definitywna operacja możliwa jest tylko u pacjenta z zakończonym wzrostem, w innych przypadkach stosuje się leczenie operacyjne wieloetapowe. Podczas operacji wprowadza się w kręgosłup metalowe zaczepy, które go stabilizują i wspomagają jego rozciąganie. W miarę wzrostu, co 8–10 miesięcy konieczne jest dalsze rozciąganie, aż do zakończenia wzrostu, kiedy wykonuje się operację ostateczną. Przy dużych deformacjach podczas operacji wycina się części żeber tworzących garb, co zdecydowanie poprawia wygląd pacjenta.

Rehabilitacja w skrzywieniu kręgosłupa

Leczenie skoliozy stanowi duże wyzwanie dla fizjoterapeutów. Na rynku fizjoterapii ciągle pojawiają się nowe metody pracy z pacjentami ze skrzywieniami w kręgosłupach. Ważne aby użyć tej odpowiedniej i w taki sposób przeprowadzić terapię, żeby uzyskać najlepszy wynik terapeutyczny. Rehabilitacja powinna obejmować:

• ćwiczenia lecznicze, określane ogólnie jako ćwiczenia korekcyjne, których celem jest wyrównanie asymetrii mięśniowej i zlikwidowanie czynników nasilających krzywienie kręgosłupa, stosuje się: ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni osłabionych, ćwiczenia rozluźniające mięśnie napięte i rozciągające mięśnie przykurczone,
• technikę poizometrycznej relaksacji mięśni, która rozciąga mięśnie, opierając się na fizjologicznych mechanizmach zachodzących podczas ich pracy,
• korekcję postawy, której celem jest stymulacja układu nerwowego, nauka świadomości i rozróżniania prawidłowego i nieprawidłowego wzorca postawy, zmianę nawyków ruchowych, przyjmowanie postawy skorygowanej, kształtowanie nawyku jej utrzymania i poprawę czucia własnego ciała w przestrzeni,
• ćwiczenia oddechowe – są konieczne, gdyż deformująca się klatka piersiowa utrudnia ruchy oddechowe, prowadzi do niewydolności oddechowo-krążeniowej ze względu na przemieszczanie się serca, spychanego przez krzywiący się kręgosłup,
• fizykoterapię – stosowanie zabiegów działających przeciwbólowo i rozluźniająco: naświetlanie lampą Solux, masaż podwodny oraz masaż klasyczny.

Leczenie skrzywienia kręgosłupa – metoda FED

W leczeniu skrzywień kręgosłupa stosuje się owoczesne metody fizykoterapii: metodę FED, metodę PNF i koncepcję FITS.

Metodę FED – jest to kompleksowa metoda trójpłaszczyznowego oddziaływania na krzywiący się kręgosłup, bazuje ona na zastosowaniu specjalnego, sterowanego komputerowo aparatu oddziałującego na kręgosłup za pomocą trójpłaszczyznowych sił: unieruchomienia, elongacji i derotacji. Poprzez odpowiednie ustawienie ciała i ruch powoduje się odwrócenie sił deformujących kręgosłup i klatkę piersiową co wpływa się na układ kostno-mięśniowy i niweluje zmiany w ułożeniu kręgów w kręgosłupie.

Działanie aparatu w połączeniu z opracowanym indywidualnie zestawem ćwiczeń wymusza korekcję kręgosłupa i zatrzymanie rozwoju wady, ale należy rozpocząć terapię odpowiednio wcześnie.

Leczenie skrzywienia kręgosłupa – metoda PNF

Metoda PNF – jest jedną z uznanych na świecie metod dających możliwość oddziaływania na układ kostno-mięśniowy oraz nerwowy. Stosuje się w niej bogaty warsztat zasad, technik i analizy funkcjonalnej zaburzeń pacjenta, które dają możliwość zastosowania indywidualnej terapii dziecka ze skoliozą. Dzięki odpowiednim wzorcom ruchowym kończyn górnych i dolnych, łopatek, miednicy, głowy oraz tułowia można uzyskać korekcję kręgosłupa we wszystkich trzech płaszczyznach.

Leczenie skrzywienia kręgosłupa – koncepcja FITS

Koncepcja FITS – (funkcjonalna indywidualna terapia skolioz) – jest to koncepcja autorska stosowana przy korekcji skoliozy, wspomaganiu leczenia gorsetowego oraz przygotowaniu dzieci do zabiegu operacyjnego, obejmuje ona badanie pacjenta, przygotowanie struktur mięśniowo-powięziowych ograniczających ruch korekcyjny i budowanie nowych korekcyjnych wzorców postawy oraz ich ustabilizowanie, ważnym elementem terapii są również: uświadomienie dziecku istniejącej deformacji kręgosłupa, nauka prawidłowego obciążania stóp w celu poprawy ustawienia miednicy oraz obciążania pośladków w siadzie, wzmocnienie siły mięśni dna miednicy oraz kręgosłupa w celu poprawy stabilizacji dolnego tułowia, nauka ćwiczeń równoważnych i poprawiających koordynację oraz nauka prawidłowego chodu i czynności dnia codziennego.

Jak zapobiegać bocznym skrzywieniom kręgosłupa?

Zgodnie z zasadą, że zapobieganie chorobie jest zawsze mniej kosztowne niż jej leczenie, należy zadać sobie pytanie: czy możliwe jest podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających oraz minimalizujących ryzyko wystąpienia skoliozy? Tak, są pewne działania, które warto podejmować, mimo, że część specjalistów uważa je za bezskuteczne. Pamiętajmy, że skolioza to nie tylko problem z nieestetycznym wyglądem fizycznym, ale przede wszystkim ma ona wpływ na zdrowie pacjenta. Profilaktyka zaczyna się już od najmłodszych lat i obejmuje przede wszystkim działania rozumiane jako zdrowy tryb życia, takie jak:

• właściwa dieta bogata w witaminy i białko,
• regularna i odpowiednia aktywność fizyczna (najlepiej pływanie),
• rezygnacja z ciężkich plecaków i toreb noszonych na jednym ramieniu,
• regularne poddawanie dziecka badaniom kontrolnym,
• odpowiednia pozycja dziecka w czasie zabawy i nauki,
• obserwacja pleców dziecka przez rodziców,
• odpowiednia opieka nad dzieckiem (unikanie noszenia go na jednej i tej samej ręce, prowadzenie dziecka na przemian za prawą i lewą rękę, szukanie zabaw wymagających korzystania z obu rączek i nóżek),
• odpowiednie łóżko do spania,
• dostosowanie krzesła i biurka do wzrostu dziecka,
• wyrobienie nawyku prawidłowej postawy.