Rehabilitacja kręgosłupa – ćwiczenia, zabiegi na kręgosłup

Przyczyny bólu kręgosłupa – dlaczego bolą plecy?

Kręgosłup stanowi elementarną strukturę narządu ruchu. Jako część szkieletu osiowego pomaga nam utrzymywać pionową postawę ciała. Ogrom mięśni oraz nerwów powiązanych z kręgosłupem czyni go niezwykle ważnym elementem z punktu widzenia biomechaniki, fizjologii i wielu innych nauk.

Ze względu na liczne funkcje, jakie pełni podczas ruchu, jest on poddawany nieustannym obciążeniom, co wiąże się z ryzykiem występowania uciążliwego bólu pleców. Jest to wskazanie do konsultacji ze specjalistą, który po rozpoznaniu przyczyny dolegliwości zdecyduje o właściwym leczeniu oraz, w razie potrzeby, zabiegach i ćwiczeniach na bolący kręgosłup.

Ze względu na przyczynę bólu, dolegliwości możemy podzielić na:

• bóle związane ze zwyrodnieniem kręgosłupa,
• reumatyczne bóle kręgosłupa,
• bóle neurogenne,
• bóle urazowe.

Choroby kręgosłupa i związany z nimi ból wymieniane są jako jedne z najczęstszych przyczyn absencji w pracy. Rehabilitacja kręgosłupa stanowi wsparcie leczenia i może znacznie poprawić komfort życia pacjenta.

Zobacz też: Czym różni się wypuklina od przepukliny?

Rehabilitacja kręgosłupa – hydroterapia, kąpiele solankowe

Rehabilitacja przy zwyrodnieniu kręgosłupa polega na stosowaniu działań z zakresu leczenia uzdrowiskowego. Stosuje się zabiegi borowinowe, które wykazują działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i rozluźniające. Często stanowią one uzupełnienie leczenia farmakologicznego.

Kąpiele solankowe powodują tworzenie tzw. płaszcza solnego w naskórku, co ułatwia wchłanianie innych dobroczynnych substancji. Wykazują one działanie przeciwzapalne oraz pobudzające mikrokrążenie.

Powszechnie wykorzystuje się także zabiegi z zakresu hydroterapii, czyli masaże wirowe, natryskowe, podwodne. Działają one uspokajająco oraz rozluźniają mięśnie. Powodują także obniżenie ciśnienia tętniczego oraz pobudzają ukrwienie skóry.

Tego typu zabiegi rehabilitacyjne na kręgosłup skutecznie zmniejszają ból pleców. Znajdują zastosowanie w łagodzeniu dolegliwości w przypadku zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego.

Krioterapia, ćwiczenia na kręgosłup szyjny i lędźwiowy

Stosowanie zabiegów z zakresu fizykoterapii polega na wykorzystaniu metod elektroterapii, krioterapii, magnetoterapii czy ultradźwięków. Celem ich stosowania jest uśmierzenie bólu kręgosłupa, zmniejszenie napięcia mięśni i odczynu zapalnego.

Zabieg krioterapii odznacza się wyjątkowo silnym działaniem analgetycznym. Dzieje się tak ze względu na zastosowanie ciekłego azotu o kriogenicznej temperaturze, dzięki której dochodzi do pobudzenia endogennego systemu znieczulenia, bez konieczności stosowania farmakologicznych środków przeciwbólowych.

W późniejszym etapie leczenia można stosować kompilację niektórych zabiegów w postaci terapii skojarzonej, tak aby uzyskać jak najlepszą poprawę stanu zdrowia pacjenta.

Niezwykle ważnym elementem zabiegów na kręgosłup przy zmianach zwyrodnieniowych jest ruch. Wyniki badań potwierdzają wysoką skuteczność metod kinezyterapeutycznych w przewlekłym bólu pleców, bólu kręgosłupa lędźwiowego, bólu kręgosłupa piersiowego.

Stosuje się różne formy wysiłku fizycznego, odpowiednio dobranego pod kątem rodzaju i natężenia bólu. Zarówno leczenie kręgosłupa w formie farmakologicznej, jak i rehabilitacja mają za zadanie spowolnić postęp zmian zwyrodnieniowych, ponieważ nie da się ich usunąć całkowicie.

Masaż kręgosłupa i inne sposoby na bóle reumatyczne

Choroby reumatyczne, ze względu na przewlekły przebieg, podlegają leczeniu uzdrowiskowemu. W rehabilitacji kręgosłupa ze zmianami reumatycznymi skuteczność mają kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe, które wykazują działanie regenerujące. Stosuje się także kąpiele solankowe i radonowe.

Z uwagi na silne działanie przeciwbólowe oraz poprawę ukrwienia wykorzystuje się krioterapię ogólnoustrojową. Jest to zabieg, podczas którego odpowiednio przygotowany pacjent wchodzi na kilka minut do pomieszczenia o temperaturze poniżej 10°C. Alternatywą w przypadku przeciwwskazań do leczenia kręgosłupa przy użyciu krioterapii ogólnoustrojowej jest krioterapia miejscowa kręgosłupa.

Powszechny w zastosowaniu jest klasyczny masaż leczniczy oraz inne jego formy. Tego typu terapia manualna to skuteczny zabieg na kręgosłup przy zmianach reumatycznych, ponieważ działa rozluźniająco na mięśnie. W obszarze fizykoterapii stosuje się także laser, ultradźwięki i magnetoterapię.

Bardzo ważnym elementem jest wykorzystanie ćwiczeń odciążających, prowadzonych w środowisku wodnym. Stosuje się m.in. ćwiczenia kręgosłupa zwiększające zakres jego ruchomości, poprawiające centralną stabilizację, ćwiczenia oddechowe. W fazie ostrej ważne jest, aby odpoczywać i stosować gimnastykę rozluźniającą, tak aby nie doprowadzać do zaostrzenia dolegliwości.

Metoda McKenziego, terapia manualna – rehabilitacja w dyskopatii

Dyskopatia szyjna i dyskopatia lędźwiowa wymagają rehabilitacji z użyciem metod kinezyterapeutycznych. Jedną z powszechnie stosowanych jest metoda McKenziego – wykorzystywana z dużym powodzeniem, pomagająca zmniejszyć ucisk, którego przyczyną jest przepuklina kręgosłupa drażniąca okoliczne struktury nerwowe.

Przepuklina kręgosłupa szyjnego, która nie wymaga operacji, jest leczona głównie przy użyciu tej metody.

Wykorzystuje się również zabiegi, takie jak techniki energizacji mięśni, techniki miękkotkankowe, terapia manualna. Mają one za zadanie przywrócić równowagę mięśniową i zapobiegać nawrotom dolegliwości bólowych w przyszłości.

Zabiegi rehabilitacyjne na kręgosłup to w tym przypadku także wykorzystanie zmiennego pola magnetycznego, elektroterapii, krioterapii czy laseroterapii, które stosuje się głównie w stanie ostrym z użyciem właściwych parametrów.

Z dobrym rezultatem praktykuje się również aplikacje przy użyciu taśm kinesiology taping, które mogą wpłynąć na ból pleców poprzez zmniejszenie nacisku na receptory bólowe. Wspomagają one także procesy regeneracyjne, ponieważ poprawiają ukrwienie.

Niezwykle ważne jest stosowanie odpowiednich pozycji ułożeniowych, które pomagają na ból w dyskopatii kręgosłupa – w szczególności w stanie ostrym. Istotne jest zwracanie uwagi na odpowiednią postawę podczas wykonywania codziennych czynności – poprzez zachowanie odpowiedniego ustawienia stawów, odpowiedniej pozycji pleców podczas dźwigania ciężkich przedmiotów.

Podczas siedzenia należy pamiętać o tym, że nie wolno zbyt mocno pochylać się do przodu, gdyż znacząco wzrasta wtedy obciążenie kręgosłupa mogące prowokować ból pleców, ból kręgosłupa czy objawy rwy kulszowej. Według badań, w momencie, kiedy przyjmujemy pozycję siedzącą, mocno pochylając się do przodu w stawach biodrowych, obciążenie na kręgosłup lędźwiowy wzrasta do poziomu 190 proc.

Zabiegi po urazach i rehabilitacja po operacji kręgosłupa

Zmiany urazowe powodujące ból kręgosłupa wymagają też odpowiedniego podejścia rehabilitacyjnego. Wykorzystuje się techniki terapii manualnej, terapię powięziową – Fascial Manipulation (FM) oraz Fascial Distortion Model (FDM), które określane są jako niezwykle efektywne metody rehabilitacyjnego leczenia kręgosłupa o skuteczności potwierdzonej licznymi publikacjami. W powszechnym użyciu są również zabiegi z fizykoterapii, magnetoterapii, laseroterapii, krioterapii.

W przypadku urazów kręgosłupa często wykorzystywane są przedmioty zaopatrzenia ortopedycznego w postaci ortez oraz gorsetów mających na celu czasowo ograniczyć zakres ruchomości, aby finalnie umożliwić pełną regenerację, nie pogarszając jednocześnie kondycji kręgosłupa. Tego typu sprzęt jest bardzo często użytkowany w rehabilitacji po operacji kręgosłupa.

Uraz typu smagnięcie biczem wymaga oszczędzania kręgosłupa. Polega to na ograniczaniu zakresu ruchomości do momentu regeneracji uszkodzonych struktur. W tym celu często stosuje się kołnierze ortopedyczne typu kołnierz Schantza, który doskonale asekuruje i pełni rolę stabilizatora. Użytkowany jest również w rehabilitacji po operacji kręgosłupa.

Bibliografia:

1. Garczyński W., Lubkowska A., Postępowanie fizjoterapeutyczne u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Journal of Health Sciences, 2013, 3 (4): 118–130.
2. Samborski W., Zastosowanie fizjoterapii w leczeniu chorób reumatycznych. Medycyna Rodzinna, 2004, 3: 122–124.
3. Lennon S., Stokes M., red. wydania polskiego: Kwolek A., Fizjoterapia w rehabilitacji neurologicznej. Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2010.
4. Schwind P., Manualne diagnozowanie i leczenie układu powięziowego i membranowego po urazie biczowym. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, 2017, 3: 6–13.
5. Świtoń A., Kruszyna J., Postępowanie fizjoterapeutyczne w bólach pochodzenia mięśniowego w odcinku szyjno-piersiowym kręgosłupa. Rehabilitacja w Praktyce, 2016, 4: 8–12.
6. Wiecheć M., Bauer M., Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach fizykalnych – wydanie III rozszerzone, uzupełnione, poprawione. Markmed Publishing, Wrocław 2012.