Paluch sztywny – leczenie, rehabilitacja, operacja

Czym jest sztywność palucha?

Sztywność palucha jest schorzeniem stawu śródstopno-palcowego pierwszego (artroza stawu podstawno-paliczkowego palucha) ze znacznym jego ograniczeniem ruchów zgięcia i wyprostu. Kształt palucha nie odbiega od normy z wyjątkiem poszerzenia obrysu stawu. Dolegliwości bólowe potrafią być tak duże, że chorzy zaczynają chodzić na zewnętrznym brzegu stopy w celu odciążenia bolesnego miejsca.

Do powstania sztywności w obrębie palucha prowadzi przede wszystkim powstanie narośli czy wyrośli kostnych ograniczających zakres ruchomości palucha szczególnie ku górze (do zgięcia grzbietowego). W obrębie powierzchni tworzących staw śródstopno-paliczkowy dochodzi do powstania procesów zwyrodnieniowych w obrębie chrząstki stawowej na skutek przerostu błony maziowej.

Jakie są przyczyny powstawania palucha sztywnego?

Przyczyną choroby są zmiany zwyrodnieniowe uogólnione lub jedynie ograniczone do tego właśnie stawu. Jako przyczyny powstawania wymienia się także:

• urazy palucha w przeszłości;
• mikrourazy palucha, nie dające początkowo dolegliwości, co w szczególności dotyczy sportowców;
• predyspozycje genetyczne, występowanie tego typu deformacji i ograniczenia u członków rodziny;
• nieprawidłowy kształt powierzchni stawowej, odmienna budowa głowy I kości śródstopia.

Jakie są objawy sztywnego palucha?

Do głównych objawów palucha sztywnego należą:

• obrzęki zaczerwienienie stawu;
• ograniczenia ruchomości w obrębie palucha;
• dolegliwości bólowe palucha, szczególnie nasilone w czasie chodzenia;
• czasami dochodzi do powstania dolegliwości bólowych na skutek kontaktu osteofitów ze zbyt ciasnym obuwiem.

Jak wygląda leczenie palucha sztywnego?

Leczenie palucha sztywnego dzielimy na zachowawcze (nieinwazyjne) oraz leczenie operacyjne. W przypadku leczenia zachowawczego zwykle stosuje się odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne w postaci ortez wspomagających propulsję stopy (naturalny ruch przetoczenia stopy w trakcie chodzenia) oraz stosowanie odpowiedniego obuwia (wygodnego, miękkiego nie doprowadzającego do konfliktu między zmienionymi chorobowo tkankami a wewnętrzną częścią obuwia bezpośrednio z nimi przylegającymi). Poza wyżej wymienionym oddziaływaniem można również zastosować:

• zabiegi o działaniu przeciwbólowym – ciepłe kąpiele i masaż rozluźniający stóp, wraz z mięśniami podudzia, należy jednak pamiętać, iż doraźnie przeciwbólowo i przeciwobrzękowo działa również krioterapia miejscowa (zabiegi można stosować zamiennie, przy dużym stanie zapalnym i dużej bolesności jedynie krioterapia, wówczas z ciepłolecznictwa rezygnujemy do ustąpienia ostrego stanu zapalnego);
• rozluźnienie aparatu mięśniowego stopy poprzez przetaczanie strona podeszwową stopy piłki tenisowej lub piłeczki z „kolcami” koniecznie w pozycji stojącej;
• terapia wspomagająca usunięcie nagromadzonego obrzęku w postaci wyższego układania kończyny (kończyna powyżej poziomu serca, stopa wyżej niż kolano, a to z kolei wyżej niż biodro), czasami konieczny i pomocny jest manualny drenaż limfatyczny;
• poprawa elastyczności mięśni poprzez rozciąganie przykurczy zginaczy palucha za pomocą manualnych redresji;
• poprawa ruchomości poprzez zastosowanie terapii manualnej stawów palucha;
• zabezpieczenie i odpowiednie ustawienie palucha poprzez zastosowanie medycznego kinesiotapingu korekcyjnego lub odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego (m.in. zastosowanie wkładek czy ortez wspomagających propulsję stopy)

Niezwykle istotne jest stosowanie odpowiedniego obuwia po konsultacji z fizjoterapeutą, które zminimalizuje narastające dolegliwości i pozwoli na przeprowadzenie odpowiedniego leczenia zachowawczego.

Sztywny paluch – operacja

Co zrobić jeśli leczenie zachowawcze nie przyniosło oczekiwanego rezultatu?

W przypadku braku lub niewielkiej, niezadowalającej poprawy w stanie klinicznym możliwe jest zastosowanie leczenia operacyjnego. Do najczęstszych zabiegów należą:

• usunięcie garbu kostnego umiejscowionego po stronie grzbietowej oraz wygładzenie krawędzi stawu (cheilektomia);
• endoprotezoplastyka stawu podstawno-paliczkowego palucha;
• zabieg wg Kellera-Brandesa – częściowa resekcja podstawnego paliczka palucha;
• usztywnienie (artrodeza) stawu podstawno-paliczkowego.

Należy jednak pamiętać, iż leczenie operacyjne palucha sztywnego jest rozwiązaniem ostatecznym i jedynym wtedy, kiedy nie przyniosły oczekiwanego rezultatu zabiegi leczenia zachowawczego. W tym miejscu należy nadmienić, iż niezwykle ważna jest zasada, iż lepiej jest zapobiegać, niż leczyć. Dlatego też przy pojawiających się nawet niewielkich dolegliwościach bólowych w obrębie palucha należy skonsultować się z fizjoterapeutą lub lekarzem ortopedą odnośnie postępowania prewencyjnego pozwalającego na uniknięcie przykrych dolegliwości
i dyskomfortu w przyszłości.