Objawy dny moczanowej - czy tylko podwyższony kwas moczowy i ból stawów?

Co to jest dna moczanowa?

Dna moczanowa rozwija się w przypadkach zwiększonego poziomu kwasu moczowego we krwi (powyżej 7 mg/dl). Mówimy wtedy o hiperurykemii. Kwas moczowy powstaje jako metabolit zasad purynowych, wchodzących w skład kwasów nukleinowych (DNA i RNA). W efekcie hiperurykemii kwas moczowy odkłada się w stawach powodując stan zapalny i dnę moczanową lub w nerkach będąc przyczyną kamicy.

Dna moczanowamoże być pierwotna lub wtórna. O pierwotnej dnie moczanowej mówimy, gdy zmniejszone jest wydalanie kwasu moczowego przez nerki (90 % przypadków) lub gdy zwiększona jest jego produkcja (w chorobach uwarunkowanych genetycznie na przykład zespole Lescha - Nyhana), co stanowi pozostałe 10 % przypadków. Wtórna dna moczanowa występuje gdy zwiększona produkcja kwasu moczowego jest związana z innymi stanami takimi jak białaczki, choroby nowotworowe podczas radio – i chemioterapii (spowodowana rozpadem komórek nowotworowych), czerwienica prawdziwa czy niedokrwistość hemolityczna. Wzrost poziomu kwasu moczowego we krwi może towarzyszyć także innym stanom, takim jak niewydolność oddechowa, kwasica, palenie tytoniu czy podczas nadmiernych wysiłków fizycznych, głodzenia się lub przyjmowania niektórych leków (na przykład leków moczopędnych).

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Historycznie była to częsta choroba wśród polskiej szlachty z powodu dużego spożycia mięsa, zwłaszcza dziczyzny (duża ilość puryn metabolizowana do kwasu moczowego).

Dna moczanowa występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet. Najczęściej choroba ujawnia sie około 40 roku życia. Czynnikami, które usposabiają do dny moczanowej są niezdrowy tryb życia, zła dieta i spożycie alkoholu, otyłość i zespół metaboliczny.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Dna moczanowa - objawy i przebieg

Dna moczanowa bardzo często długo przebiega bezobjawowo a pierwszym objawem jest ostry atak choroby. Dna moczanowa objawia się on ostrym bólem stawów – najczęściej jednego stawu, czasami kilku oraz ogólnymi objawami stanu zapalnego, takimi jak osłabienie czy gorączka. Skóra wokół zajętego stawu jest zwykle zaczerwieniona, nadmiernie ucieplona i obrzęknięta. Napadom dny moczanowej nadano różne nazwy, w zależności od tego gdzie zlokalizowany jest stan zapalny. Są to:

• podagra, czyli zapalenie stawu śródstopno-paliczkowego palucha (jest to najczęstsza lokalizacja zmian),
• chiragra, czyli zapalenie stawów dłoni,
• gonagra, czyli zmiany zapalne w obrębie stawu kolanowego,
• omagra, czyli zapalenie stawu barkowego.

Charakterystycznymi cechami napadu dny moczanowej jest pojawienie się objawów rano, często po dużym posiłku i alkoholu. Innymi czynnikami mogącymi wyzwolić napad dny moczanowej są: duży wysiłek fizyczny i uraz (również operacyjny). Napad, jeśli nie jest leczony, ustępuje samoistnie i trwa to około 3 tygodni. Natomiast należy pamiętać o tym, że nieleczona dna moczanowa prowadzi do przewlekłej dny.

W chorobie przewlekłej, charakteryzującej się wielostawowymi zmianami zapalnymi, typowe zmiany to:

• złogi kwasu moczowego w tkankach, czyli tak zwane guzki dnawe,
• ubytki kostne (spowodowane przez odkładanie się kwasu moczowego w chrząstkach i nasadach kości co prowadzi do ich zniszczenia),
• kamica moczowa lub nefropatia.

Dna moczanowa – rozpoznanie

Do rozpoznania dny moczanowejzazwyczaj wystarczające są wyniki badań laboratoryjnych, choć czasami poziom kwasu moczowego we krwi jest w granicach normy mimo ewidentnych objawów. Zazwyczaj chorzy na dnę moczanową mają również podwyższone OB. Występują także zmiany w obrazie radiologicznym stawów. Ostatecznym potwierdzeniem jest obecność kryształów kwasu moczowego w płynie pobranym ze stawu lub w materiale z guzków dnawych.

W rzadkich przypadkach do postawienia rozpoznania konieczne jest wykonanie próby z kolchicyną (lekiem stosowanym w ostrym napadzie dny).

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

Jaka dieta na dnę moczanową?

Leczenie ostrego napadu dny polega przede wszystkim na leczeniu stanu zapalnego. Podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które działają również przeciwbólowo (niewskazane jest podawanie aspiryny) oraz kolchicynę – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów. Kolchicyna posiada silne właściwości toksyczne, dlatego stosuje sie ją ostrożnie i nie stosuje się w leczenie przewlekłym a jedynie w ostrym napadzie dny. W ostrym napadzie bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie chorego, tak by pobudzić diurezę i wydalanie kryształów kwasu moczowego z moczem. Niekiedy stosuje się również glikokortykosteroidy, także podawane bezpośrednio do jamy stawowej.

Z kolei w dnie przewlekłej najbardziej istotną w leczeniu kwestią jest odpowiednia dieta, mająca na celu obniżenie wchłaniania puryn i aminokwasów metabolizowanych do kwasu moczowego.

Produkty spożywcze niewskazane w dnie moczanowej to przede wszystkim:

• mięso (zwłaszcza podroby i dziczyzna), sosy i wywary mięsne,
• rośliny strączkowe,
• kakao i czekolada,
• niektóre ryby (chociażby śledź, łosoś czy szprotki),
• tłusty nabiał,
• niektóre grzyby (pieczarki, prawdziwki, boczniaki).

Należy pamiętać o tym, że posiłki nie powinny być obfite, a przerwy między posiłkami zbyt długie.

Leczenie dny moczanowej

Istotne podczas leczenia dny moczanowej jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz nie spożywanie alkoholu, który powodując kwasicę może zaostrzać chorobę lub wywoływać napad dny. Należy pić odpowiednią ilość płynu, by ułatwiać wydalanie kwasu moczowego przez nerki.

Gdy takie postępowanie okazuje się mało skuteczne, włącza się farmakoterapię. Lekiem stosowanym w przewlekłej dnie moczanowej jest allopurynol, który zmniejsza wytwarzanie kwasu moczowego blokując jeden z enzymów odpowiedzialnych za metabolizm puryn. Lek stosuje się doustnie. Jest on przeciwwskazany w ciąży oraz u dzieci (za wyjątkiem zespołów genetycznych, w których występuje nadprodukcja kwasu moczowego).

Innymi lekami stosowanymi w dnie moczanowej są tak zwane leki urikozuryczne, czyli zwiększające wydalanie kwasu moczowego przez nerki, np. probenecyd. Działanie tych leków polega przede wszystkim na zmniejszaniu ponownego wchłaniani kwasu moczowego (reabsorpcji zwrotnej) w nerkach. Stosować można również leki moczopędne.

Niekiedy konieczne jest również leczenie powikłań dny moczanowej – leczenie uszkodzenia nerek, rehabilitacja układu ruchu czy usuwanie chirurgiczne dużych guzków dnawych.

W przypadku wystąpienia wtórnej dny moczanowej leczeniem jest leczenie przyczyny podwyższenia poziomu kwasu moczowego we krwi.