Objaw Trendelenburga – co to jest i jak leczyć dodatni wynik testu Trendelenburga?

Test Trendelenburga – test stania na jednej nodze

Objaw Trendelenburga jest możliwy do zaobserwowania podczas testu Trendelenburga, określanego także jako test stania na jednej nodze. Swoją nazwę zawdzięcza niemieckiemu chirurgowi Friedrichowi Trendelenburgowi. Jego zadaniem jest ocena funkcjonowania mięśni odwodzicieli uda.

Należy do nich grupa mięśni pośladkowych: mięsień pośladkowy średni i mały. Wykonanie testu jest proste i szybkie. Pacjent ma za zadanie stanąć na jednej nodze, drugą zgina w stawie kolanowym i biodrowym i unosi do góry. Młodszych pacjentów prosi się, aby stanęli na jednej nodze „jak bocian”.

Test Trendelenburga wykonuje się osobno dla obu kończyn. Na podniesioną do góry nogę działa siła grawitacji, która u zdrowej osoby jest równoważona przez pracę mięśni miednicznych. Gdyby nie one, badanemu podczas stania jednonóż miednica opadałaby po stronie podniesionej nogi. Opadaniu miednicy zapobiegają mięśnie pośladkowy średni, pośladkowy mały oraz pozostałe mięśnie miedniczne.

Za ustabilizowanie miednicy odpowiedzialne są wyżej wymienione mięśnie po stronie nogi podpartej o podłoże. Podczas stania jednonóż mięśnie te przybliżają talerz kości biodrowej (część miednicy) do krętarza większego kości udowej. Dzięki temu unoszą przeciwległą stronę miednicy i ją stabilizują.

Objaw Trendelenburga – opadanie miednicy przy staniu jednonóż

Zdarza się jednak, np. przy porażeniu lub osłabieniu mięśni miednicznych po stronie prawej i staniu jednonóż na prawej nodze, że aparat mięśniowy nie jest wystarczająco silny, by ustabilizować miednicę. Dochodzi wówczas do opadania miednicy na stronę podniesionej nogi, czyli nogi zdrowej.

Mówimy wówczas o dodatnim objawie Trendelenburga. Ponadto pacjenci z dodatnim objawem Trendelenburga często utykają w charakterystyczny sposób. Jeśli objaw jest obustronny, można zaobserwować tzw. chód kaczkowaty.

Często objawowi Trendelenburga towarzyszy objaw Duchenne’a. Opadnięcie miednicy na stronę zdrową powoduje przesunięcie się środka ciężkości ciała. Badany, aby się nie przewrócić, musi to kompensować pochyleniem górnej części tułowia na stronę nogi podpartej o podłoże. Ze względu na częste współistnienie obu objawów nazywane są one wspólnie objawem Trendelenburga–Duchenne’a.

Dodatni objaw Trendelenburga – przyczyny

Dodatni objaw Trendelenburga to inaczej opadanie miednicy podczas stania jednonóż. Punktem odniesienia są tu widoczne kolce biodrowe przednie i tylne, które znajdują się niżej po stronie uniesionej nogi w porównaniu z przeciwną stroną ciała.

Dodatni objaw Trendelenburga obserwuje się w przypadku osłabienia mięśni odwodzicieli uda (pośladkowego małego i średniego). Niewydolność tej grupy mięśniowej może nastąpić w wyniku porażenia nerwu pośladkowego górnego (np. w wyniku urazu, ucisku, postrzału). Ponadto dodatni objaw obserwuje się u dzieci z dysplazją stawu biodrowego z towarzyszącym zwichnięciem tego stawu.

Dysplazja to inaczej nieprawidłowy rozwój elementów tworzących staw biodrowy. Zbyt płytka panewka stawu umożliwia wysunięcie głowy kości udowej i zwichnięcie w stawie biodrowym. U dzieci chodzących objawia się to utykaniem lub charakterystycznym „chodem kaczki”.

Przyczyną objawu Trendelenburga mogą być także:

• dystrofie mięśniowe,
• powikłanie zabiegów operacyjnych w okolicy stawu biodrowego,
• urazy okolicy stawu biodrowego,
• obecność stawów rzekomych (po złamaniach szyjki kości udowej),
• biodro szpotawe.

Powodem może być również choroba Perthesa, czyli jałowa martwica głowy kości udowej. Choroba Perthesa zwykle dotyka chłopców między 3. a 14. rokiem życia. Objawia się dodatnim wynikiem testu Trendelenburga, a także utykaniem, bólem biodra, wyszczupleniem pośladka po chorej stronie, powstaniem przykurczów, a nawet skróceniem kończyny.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Leczenie objawu Trendelenburga – ćwiczenia i fizjoterapia

Test Trendelenburga bada wydolność mięśni odwodzących udo oraz ocenia funkcjonowanie stawu biodrowego. Dodatni objaw Trendelenburga często świadczy o pewnych nieprawidłowościach w tej części miednicy. Zwykle, w przypadku stwierdzenia pozytywnego wyniku testu Trendelenburga, konieczna jest rehabilitacja ruchowa (ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni pośladkowych), jak i zabiegi fizykoterapeutyczne czy masaże, które mają za zadanie utrzymać ruchomość stawu biodrowego i zlikwidować ewentualne przykurcze oraz zaniki mięśniowe.

O ich zasadności oraz innych sposobach leczenia decyduje lekarz specjalista w dziedzinie ortopedii. Ponadto w proces leczenia powinni włączyć się rehabilitanci i fizjoterapeuci.

W niektórych przypadkach konieczny jest zabieg operacyjny. Często szybko podjęte działania zapobiegają trwałym powikłaniom – np. skrzywieniu kręgosłupa, które jest następstwem nieprawidłowej postawy ciała (w wyniku braku odpowiedniej stabilizacji miednicy), przykurczom, zanikom mięśniowym. Wybór leczenia uwarunkowany jest ściśle rodzajem choroby podstawowej, wywołującej dodatni objaw Trendelenburga.

Bibliografia:

• Johnson S., Henderson S. O., Myth: The Trendelenburg position improves circulation in cases of shock. Canadian J., 2004, 6, 1: 48–49.
• https://pediatria.mp.pl/prawidlowyrozwoj/rozwojfizyczny/52301,dysplazja-stawu-biodrowego-u-dzieci