Mięsień biodrowo-lędźwiowy – funkcje, przyczepy, ból, ćwiczenia

Mięsień biodrowo-lędźwiowy – anatomia i budowa

Mięsień biodrowo-lędźwiowy to z języka łacińskiego musculus iliopsoas. Składa się z trzech mięśni – lędźwiowego większego (musculus psoas major) oraz lędźwiowego mniejszego (musculus psoas minor) i biodrowego (musculus iliacus).

Zaliczany jest do grupy przedniej mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej. Jego przyczepy początkowe są zlokalizowane w okolicy wyrostków poprzecznych ostatniego kręgu piersiowego i czterech pierwszych kręgów lędźwiowych oraz sąsiednich krążków międzykręgowych. Przyczepy końcowe biegną na krętarz mniejszy kości udowej. Unerwienie pochodzi z gałęzi splotu lędźwiowego i nerwu udowego (L1–L4). Unaczynienie wywodzi się z tętnicy biodrowo-lędźwiowej, tętnicy okalającej udo głębokiej oraz tętnic lędźwiowych.

To też może Cię zainteresować: Trzaskające kolano – przyczyny, objawy, leczenie

Mięsień biodrowo lędźwiowy – przyczepy

Mięsień lędźwiowy większy – tylna ściana brzucha – wyrostki poprzeczne lędźwiowe, krążki międzykręgowe i trzony kręgów Th 12–L5.

Mięsień biodrowy – tylna ściana brzucha – dół biodrowy (wewnętrzna strona talerza kości biodrowej).

Mięsień biodrowo-lędźwiowy – krętarz mniejszy kości udowej.

Funkcje mięśnia biodrowo-lędźwiowego

M. biodrowo-lędźwiowy to przede wszystkim dźwigacz stawu biodrowego. Zaraz po mięśniu prostym uda jest najsilniejszym zginaczem biodra. Mięsień lędźwiowy większy poprzez długość istotnie zmienia zakres ruchu. Dzięki niemu jesteśmy w stanie unieść przednią powierzchnię uda aż do okolicy brzucha. Z tego powodu musculus psoas major jest określany mianem mięśnia biegaczy. Jego morfologia stanowi o dużej sile. Mięśnie lędźwiowe są uważane za jedne z najważniejszych w organizmie ludzkim.

Wykazują olbrzymi związek z czynnością chodzenia. Przy zespole objawów jakim jest mózgowe porażenie dziecięce i porażeniu tego mięśnia chód jest bardzo ograniczony lub czasem nawet niemożliwy. Poza wyżej wymienionymi mięsień biodrowo-lędźwiowy odpowiada także za zginanie odcinka lędźwiowego do boku, przy współpracy z mięśniami skośnymi brzucha. Napręża powięź biodrową oraz łuk biodrowo-łonowy w celu przeciwdziałania uciskowi nerwu udowego.

Mięsień biodrowo-lędźwiowy u biegaczy

Według badań wśród najczęstszych kontuzji kończyn dolnych u biegaczy wymienia się na 4 miejscu urazy związane z upośledzeniem funkcji mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Naderwanie lub naciągnięcie występuje w wyniku urazów i przeciążeń w czasie wysiłku, co najczęściej ma związek z przyjmowaniem zbyt dużych obciążeń, jest związane ze źle prowadzoną rozgrzewką oraz błyskawicznym podejmowaniem aktywności bez odpowiedniego przygotowania. Badania wyraźnie to pokazują, u biegaczy do kontuzji dochodzi najczęściej podczas treningu. Przyczyną są często wspomniane wcześniej przeciążenia, brak odpoczynku przy braku wpływu warunków atmosferycznych.

Zespół mięśnia biodrowo-lędźwiowego

Zbyt intensywny, długotrwały wysiłek fizyczny w postaci biegania powoduje, że w wyniku nieustannej pracy zgięciowo-wyprostnej kończyny dolnej może dochodzić do przeciążenia mięśnia biodrowo-lędźwiowego, zapalenia kaletki lub struktury samego mięśnia. Taki stan utrzymujący się długotrwale może być początkiem zespołu mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Dolegliwości bólowe zaczynają generować przykurcz, to z kolei doprowadza do obniżenia miednicy po tej samej stronie. Występuje rotacja odcinka lędźwiowego, zmiana ustawienia kości krzyżowej oraz zespół mięśnia gruszkowatego. Ostatnim ogniwem może być podrażnienie nerwu kulszowego i objawy rwy kulszowej po przeciwnej stronie.

Również permanentne przesiadywanie za biurkiem w pracy i brak przygotowania mięśnia do wysiłku może być podłożem takiej lawiny przyczynowo-skutkowej. Wykonywanie ćwiczeń typu brzuszki bez właściwej stabilizacji odcinka lędźwiowego również może skutkować kontuzją. Utrzymywanie normy długości zginaczy biodra oraz właściwe przygotowanie do wysiłku wydaje się być najwłaściwszą drogą do uniknięcia kontuzji.

Czytaj również: Co to jest entezopatia? Jakie daje objawy i jak ją leczyć?

Mięsień biodrowo-lędźwiowy – objawy uszkodzenia

Do objawów uszkodzenia mięśnia biodrowo-lędźwiowego zaliczamy:

• ból w dolnej części kręgosłupa lędźwiowego (ból w dole pleców),
• dolegliwości odczuwane w okolicy pachwiny i w dole brzucha,
• bolesne miesiączkowanie u kobiet przy prawidłowym badaniu ginekologicznym,
• ból podczas ruchu odwiedzenia w stawie biodrowym,
• sztywność biodra, słyszalne trzaski, przeskakiwanie,
• ból przy bieganiu, kopaniu piłki i wchodzeniu po schodach,
• utrudnione wykonywanie czynności codziennych takich jak, np. zakładanie skarpetek, spodni czy siadanie na niskim krześle,
• ewentualne objawy rwy kulszowej w postaci parestezji w obszarze pośladka, oraz kończyny dolnej.

Badania i testy

Bardzo powszechne w zastosowaniu są testy długości mięśni zginaczy stawu biodrowego w tym m. biodrowo-lędźwiowego, mowa tutaj o teście Thomasa, Stahelego czy teście Mennela oceniającego także ruchomość stawu biodrowego. Z ich pomocą wykrywa się przykurcz włókien mięśni lędźwiowych. Dodatkowo, często palpacyjnie ocenia się stopień tkliwości oraz ewentualną obecność punktów spustowych. Wśród badań obrazowych pomagających w diagnostyce i różnicowaniu urazów mięśni lędźwiowych wymienia się ultrasonografię, zdjęcia rentgenowskie, a w poważniejszych uszkodzeniach tomografię komputerową oraz rezonans stawu biodrowego.

Mięsień biodrowo-lędźwiowy – ćwiczenia

Bardzo ważne jest właściwe przygotowanie mięśnia biodrowo lędźwiowego do wysiłku fizycznego, ćwiczeń. Istotne jest też przeciwdziałanie przykurczom, które mogą generować wymienioną wcześniej lawinę zdarzeń opisującą zespół mięśnia lędźwiowego. Jest to szczególnie istotne u osób, które dużo czasu spędzają za biurkiem, a jednocześnie chcą właściwie przygotować się do uprawiania sportu, aktywności fizycznej czy innego rodzaju rekreacji. Jednym z najlepszych ćwiczeń rozciągających m. biodrowo-lędźwiowy jest pozycja klęku jednonóż.

Po przyjęciu tej pozycji, należy utrzymać tułów prosto, delikatnie zrotować obręcz barkową w kierunku przeciwnym do rozciąganego mięśnia. Ruch polega na przesuwaniu bioder w kierunku do przodu. Warto zadbać o to, aby goleń była skierowana do wewnątrz (po stronie rozciąganej) pozwoli to zintensyfikować rozciąganie. Wykonujemy kilka powtórzeń, utrzymując biodra w pozycji skrajnej przez minimum 10 sekund, z każdym kolejnym powtórzeniem osiągając odrobinę większy zakres ruchu, wydłużając tym samym mięsień.

Leczenie i rehabilitacja

Ze względu na olbrzymią pracę jaką wykonuje mięsień biodrowo-lędźwiowy na co dzień podczas chodu, a u sportowców także podczas wysiłku odradza się wzmacnianie tej struktury. Zaleca się stanowczo ćwiczenia rozciągające przykurczony mięsień. Wykorzystuje się także zabiegi terapii manualnej, które pomagają wyrównać dysbalans napięcia i poprawić ustawienie miednicy, kręgosłupa wpływając tym samym na poprawę statyki i dystrybucji obciążeń, techniki relaksacyjne, aplikacje Kinesiology Taping. Również pinopresura z użyciem technik pino-PIR, czy gradobicia może przyczynić się do relaksacji wspomnianej struktury.

Suche igłowanie, zabiegi fizykoterapeutyczne, techniki autorelaksacji wykonywane w domu oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie antagonistyczne regulują napięcie i przyczyniają się do wyciszenia objawów. Przykładem takich ćwiczeń jest wzmacnianie mięśni pośladkowych. Wykorzystuje się do tego pozycję leżenia tyłem, ze zgiętymi biodrami i kolanami. Ręce powinny być skrzyżowane na klatce piersiowej. Następnie wykonujemy ruch unoszenia bioder do linii łączącej kolana i barki utrzymując 4–5 sekund. Należy wykonać w ten sposób kilka serii 10–15. Pozwala to aktywować mięśnie pośladkowe, jednocześnie rozciągając mięśnie lędźwiowe poprzez wykorzystaną pozycję promującą wyprost bioder. Stany ostre mogą wymagać wspomaganie w postaci leczenia farmakologicznego. Wykorzystuje się wówczas środki o działaniu analgetycznym i z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Leczenie ma w większości charakter zachowawczy.