Kokcygodynia – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Kokcygodynia – czym jest i dlaczego się pojawia?

Kokcygodynia (ang. coccydynia, coccygodynia) to przewlekły ból w okolicy kości ogonowej (guzicznej). Nasila się zwłaszcza przy siedzeniu. Schorzenie to dotyka najczęściej kobiety, szczególnie w młodym i średnim wieku. Początek dolegliwości bólowych może być podstępny, co utrudnia szybkie, jednoznaczne rozpoznanie.

Przyczyna kokcygodynii nie jest jednorodna. Istnieje co najmniej kilka czynników klinicznych, które związane są z nieprawidłowościami w obrębie kości ogonowej i predysponują do wystąpienia choroby. Wśród nich wymienia się nadwagę i otyłość – nadmierna masa ciała, która zmniejsza rotację miednicy w momencie przyjmowania pozycji siedzącej; jest ona niemal trzykrotnie częstsza wśród pacjentów z kokcygodynią.

Drugą, najważniejszą przyczyną kokcykodynii jest niedawno przebyty uraz okolic kości ogonowej. Częstość występowania udokumentowanej radiologicznie niestabilności (nadmiernej ruchomości) odcinka ogonowego kręgosłupa jest podobna – zarówno w grupie osób z urazem przebytym w odległej przeszłości, jak i wśród zdrowej populacji.

Sugeruje to, że jedynie niedawno przebyty (tj. w ciągu ostatnich trzech miesięcy) uraz może pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z kokcygodynią. Takim urazem może być np. poród siłami natury. Spośród innych sugerowanych czynników odgrywających rolę w powstawaniu schorzenia należy w tym miejscu wymienić pourazowe zapalenie stawu krzyżowo-guzicznego oraz niezrośnięte złamania lub zwichnięcia w obrębie kości ogonowej.

Czytaj również: Torbiel Tarlova – co to jest? Objawy, diagnostyka, leczenie

Inne przyczyny występowania kokcygodynii

Pacjenci z zachowaną prawidłową ruchomością kości guzicznej cierpią na typ idiopatyczny (związany ze skoliozą, niewiadomego pochodzenia), który może być powiązany ze spastycznością dna miednicy lub innymi anomaliami mięśni przestrzeni cieśni miednicy. Kokcygodynia współistniejąca z nieruchomym odcinkiem ogonowym kręgosłupa, dość często związana jest z zapaleniem kaletki maziowej okolicy wierzchołka kości guzicznej.

Nieprawidłowości w stanie psychicznym zostały z dużym prawdopodobieństwem wykluczone jako potencjalnie predysponujące do rozwoju zespołu bólowego kości ogonowej (zwłaszcza typu idiopatycznego). Wyniki testów behawioralnych pacjentów cierpiących na kokcygodynię są porównywalne z tymi uzyskiwanymi przez inne osoby. Siedzący tryb życia jest kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju schorzenia.

Do pozostałych przyczyn dolegliwości bólowych zlokalizowanych w okolicy krzyżowo-guzicznej należy zaliczyć:

• zmiany chorobowe krążków międzykręgowych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa;
• zapalenie pajęczynówki dolnych korzeni nerwowych w odcinku krzyżowym;
• guzy kości krzyżowej lub kości guzicznej;
• torbiele włosowe (cysty) pilonidalne – przewlekłe zapalenia fałdu pośladkowego;
• ropnie okołoodbytnicze.

Kokcygodynia – objawy bólu kości ogonowej

Początek dolegliwości bólowych może być podstępny, co przekłada się na relatywnie długi okres czasu, jaki upływa od momentu ujawnienia się pierwszych objawów do postawienia ostatecznego rozpoznania. Pacjenci zwykle skarżą się na ból kości ogonowej oraz otaczających tkanek, bez współistniejących dolegliwości ze strony dolnego odcinka pleców, czy promieniowania do sąsiadujących okolic anatomicznych. Dokładna lokalizacja bólu rzutuje na staw krzyżowo-guziczny lub ruchomy segment kości ogonowej, natomiast sam ból może zostać wyzwolony przez przyjęcie pozycji siedzącej (na nogach lub pośladkach). Jeśli dolegliwości utrzymują się przez okres dłuższy niż dwa miesiące – mówimy wtedy o bólu przewlekłym.

Pacjenci z kokcygodynią nierzadko skarżą się na częste parcie na stolec oraz dolegliwości bólowe związane z defekacją. Zgłaszają wówczas ból odbytu po wypróżnieniu.

Kobiety z epizodem zapalenia pochwy w wywiadzie, utrzymującą się nieprawidłową wydzieliną z dróg rodnych lub towarzyszącym bólem miednicy mniejszej – powinny zostać ponadto skonsultowane i zbadane ginekologicznie. Jeśli u pacjenta występuje krew w stolcu pod uwagę należy wziąć proces rozrostowy lub przerzuty nowotworowe.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Kokcygodynia – badania

Skóra i tkanki miękkie otaczające kość guziczną powinny zostać zbadane w kierunku potencjalnej cysty pilonidalnej (zapalenie fałdu pośladkowego) lub przetoki odbytu .

Zewnętrzne badanie palpacyjne, bądź badanie per rectum mogą ujawnić spikule kostne (igiełki kostne), lokalny obrzęk oraz masy guzowate w obrębie kości guzicznej. Równoczesne wykonanie badania palpacyjnego od zewnątrz, wraz z badaniem per rectum ułatwia manipulację dalszymi segmentami kości ogonowej, co może pomóc w wykryciu dolegliwości bólowych generowanych przez ruch segmentów guzicznych.

Miejscowa tkliwość może występować również tylko i wyłącznie na powierzchni skóry okolicy ogonowej. Bóle kości ogonowej są zwykle silniejsze w rzucie stawu krzyżowo-guzicznego, a słabsze w okolicy wierzchołka kości ogonowej. Masa guzowata (np. struniak) zlokalizowana na przedniej powierzchni kości guzicznej lub krzyżowej może zostać ujawniona badaniem wewnętrznym. Każde badanie powinno zostać uzupełnione badaniem stolca na krew utajoną .

Kokcygodynia – leczenie

Ponieważ ucisk na okolicę kości ogonowej podczas siedzenia może pogorszyć przebieg kliniczny schorzenia – zaleca się stosowanie poduszki ze specjalnym wycięciem. W razie pojawienia się bólu kości guzicznej, który związany jest z defekacją (zaparciami) – poleca się zastosowanie środków zmiękczających masy kałowe oraz zwiększoną podaż błonnika w diecie. W przypadku przedłużających się dolegliwości – pewną rolę mogą odgrywać środki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ). Pomocna może okazać się blokada nerwowa podana w okolicę zwoju nieparzystego pod kontrolą fluoroskopii. Czasem notuje się korzyści przy zastosowaniu metod fizykoterapii.

Niezwykle rzadko konieczna jest operacja usunięcia kości guzicznej (tzw. kokcygektomia). Postępowanie to jest zarezerwowane w przypadkach związanych ze współistniejącym nowotworem złośliwym lub gdy zawiodło leczenie zachowawcze.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne