Gościec stawowy – przyczyny, objawy i leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów

Co to jest gościec stawowy?

Gościec stawowy, znany także jako reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest postępującą, wieloukładową chorobą tkanki łącznej o podłożu immunologicznym, czyli związanym z funkcjonowaniem układu odpornościowego.

Zmiany dotyczą przede wszystkim narządu ruchu, ale mogą również obejmować narządy wewnętrzne (najczęściej nerki, opłucną, osierdzie). Choroba cechuje się przewlekłym przebiegiem z okresami zaostrzeń zmian chorobowych (rzuty) oraz ich wyciszeniem (remisje) i trwa przez całe życie.

Gościec stawowy jest dość poważnym schorzeniem o nieznanej przyczynie, które nieleczone szybko prowadzi do znacznej destrukcji stawów oraz ograniczenia ich funkcji. Choroba dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Częściej dotyka kobiety, zwłaszcza między 40. a 50. rokiem życia. Jest on główną przyczyną niepełnosprawności, dlatego szybkie rozpoznanie i leczenie jest niezbędne w walce z postępującym inwalidztwem.

Sprawdź również: Mrowienie i drętwienie ust – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny RZS?

Przyczyny chorób immunologicznych, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów, nie są do końca znane. Ich podstawą jest reakcja autoimmunologiczna organizmu, w której organizm niszczy własne komórki, ponieważ nie rozpoznaje ich jako swoich. Inne przyczyny gośćca stawowego obejmują:

• stany zapalne niewiadomego pochodzenia,
• przeciążenia statyczno-dynamiczne narządu ruchu,
• nieprawidłowy kształt lub długość kości,
• częste infekcje wirusowe,
• czynniki genetyczne,
• długotrwałe przebywanie w klimacie chłodnym i wilgotnym,
• schorzenia (toczeń, łuszczycowe zapalenie stawów, dna moczanowa).

Jak objawia się gościec stawowy?

Pierwsze objawy RZS pojawiają się nagle i dotyczą najbardziej obciążanych pracą lub wysiłkiem fizycznym stawów. Czasem choroba rozwija się podstępnie, bezobjawowo.

Proces zapalny dotyka najpierw błonę maziową stawów – dochodzi do jej obrzęku i pogrubienia, następnie zapalenie pojawia się w torebce stawowej i innych tkankach okołostawowych. Na powierzchni chrząstki gromadzą się też enzymy, które ją niszczą, powodując nadżerki i narośla kostne na powierzchniach stawowych. Dochodzi do zniekształcenia stawów, ograniczenia ruchomości, a nawet całkowitego zesztywnienia.

Jakie objawy daje gościec? Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów są bardzo zróżnicowane. Obejmują:

• symetryczne zapalenie stawów rąk;
• długotrwałe bóle stawów, obrzęki, zaczerwienienie i ograniczenie ruchomości zajętych stawów;
• mrowienie i drętwienie rąk;
• zniekształcenia stawów (łokciowe wygięcie palców, palec butonierkowaty), podwichnięcia stawów paliczków dalszych (łabędzia szyja);
• zaniki mięśni ręki;
• podskórne, niebolesne guzki reumatoidalne w okolicach stawów, rzadko w narządach wewnętrznych.

Co jeszcze wskazuje na zapalenie stawów?

Lista symptomów, jakie mogą towarzyszyć gośćcowi stawów jest o wiele dłuższa. Pacjenci, u których rozwija się schorzenie, mogą zaobserwować u siebie dodatkowe symptomy, takie jak:

• uczucie zmęczenia, stan podgorączkowy, pocenie się, brak apetytu, depresja;
• chłodna i wilgotna skóra na chorych miejscach;
• poranna sztywność chorych stawów, ustępująca po rozruszaniu;
• torbiel Bakera pod kolanem;
• zmiany w narządach wewnętrznych (włóknienie płuc, zapalenie osierdzia, spojówek lub opłucnej, suchość oczu, ból w klatce piersiowej);
• utrudnienie wykonywania codziennych czynności, takich jak mycie, ubieranie lub poruszanie się;
• nasilenie dolegliwości na skutek zmiany pogody;
• osteoporoza, niedokrwistość.

Gdzie występują zmiany chorobowe?

Gościec stawowy jest chorobą układową i zmiany występują w:

• stawach rąk – głównie w stawach międzypaliczkowych, śródręczno-paliczkowych oraz nadgarstkach, dochodzi do łokciowego odchylenia rąk lub podwichnięcia paliczków, pojawiają się guzki reumatoidalne, gangliony, zespół cieśni nadgarstka oraz drętwienia palców i bóle nocne;
• stawach stóp – charakterystyczne są opuchnięte kostki, bolesne staje się chodzenie, może dojść do zerwania ścięgien i deformacji palców stóp;
• stawach łokciowych – pojawia się ból stawów, ograniczenie ruchu wyprostu, co prowadzi do przykurczu zgięciowego;
• stawach kolanowych – z powodu utrudnionego chodzenia dochodzi do zaniku mięśnia czworogłowego uda i przykurczu zgięciowego, często towarzyszy torbiel podkolanowa Bakera w wyniku nadmiernej produkcji płynu stawowego w przebiegu procesu zapalnego;
• stawach biodrowych – ból promieniuje w okolice pachwin i nasila się przy chodzeniu;
• stawach skroniowo-żuchwowych – występuje trudność w otwieraniu ust, co ogranicza mówienie i jedzenie,

Zmiany pozastawowe występują w narządzie wzroku, osierdziu, nerkach oraz płucach.

Jak leczyć reumatodalne zapalenie stawów?

Zaleca się zbadanie wszystkich stawów. Potwierdzeniem obecności reumatoidalnego zapalenia stawów jest zajęcie symetrycznych stawów, obecność czynnika reumatoidalnego oraz wysoki poziom stężenia białka CRP oraz OB. Dlatego badania laboratoryjne są konieczne. Zdjęcie RTG potwierdzi co najwyżej zmiany degeneracyjne stawów, zwężenie szpar stawowych, nadżerki na powierzchniach stawowych oraz ich deformacje.

Niestety, do dziś nie ma skutecznego lekarstwa na choroby reumatyczne. Istotna jest jednak wczesna diagnoza i odpowiednie, szybkie leczenie objawowe, aby chorzy mogli zachować sprawność jak najdłużej. Leczenie gośćca jest kompleksowe i składa się z:

• farmakoterapii – ma na celu łagodzenie objawów, spowolnienie rozwoju choroby oraz ograniczenie liczby powikłań; obejmuje leki modyfikujące przebieg choroby (np. sole złota, metotreksat, leflunomid), leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy), leki wytwarzane z naturalnych kopalin leczniczych (woda siarczkowa, borowina) oraz leki biologiczne;
• rehabilitacji – obejmuje zabiegi fizykalne, ćwiczenia lecznicze oraz metody specjalne; ważna jest również rehabilitacja w ramach lecznictwa uzdrowiskowego w sanatoriach;
• zmiany stylu życia – należy oszczędzać chore stawy i nie podejmować dużych wysiłków fizycznych, stosować zdrową dietę (kwasy tłuszczowe omega 3, preparaty z kolagenem), zadbać o warunki, w których przebywamy (powinno być ciepło i sucho).