Ganglion na nadgarstku – przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest ganglion?

Ganglion jest łącznotkankowym tworem, występującym w okolicach torebek stawowych oraz ścięgien, najczęściej na grzbietowej stronie nadgarstka ponad kością księżycowatą, na palcach przy paznokciach, rzadziej na stopie lub stawie kolanowym. Jest to jama patologiczna (zbiornik) o ścianach wysłanych nabłonkiem, wypełniona bezbarwnym lub lekko żółtawym płynem bądź galaretowatą substancją, która zazwyczaj nie jest ona połączona ani ze stawem, ani z pochewką ścięgna.

Średnica torbieli może wynosić kilka centymetrów, ale nigdy nie przebija skóry. Ganglion powstaje jako odczyn tkanki łącznej pochewki ścięgnistej lub torebki stawowej na powtarzające się urazy, przeciążenia lub nawracające stany zapalne.

Zmiana chorobowa częściej występuje u kobiet niż mężczyzn, zwłaszcza pomiędzy 20 a 40 rokiem życia.

Torbiel galaretowata przypomina kulisty guz, ale nie jest nowotworem, więc nie jest niebezpieczna dla zdrowia. Jednak może powodować bolesne dolegliwości, takie jak ograniczenie ruchowości chorego stawu, bolesne zapalenie lub uciskanie przebiegających w pobliżu nerwów, co może dawać objawy zaburzeń czucia skórnego lub niedowłady mięśni. Schorzenie ma, niestety, tendencję do okresowego pojawiania się i znikania – znika i maleje najczęściej w spoczynku, a pojawia się i powiększa po intensywniejszej pracy stawu nadgarstkowego.

Ganglion jest powszechną przypadłością i mimo, że w większości przypadków nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, warto usunąć ją już na początku, gdyż mogą się pojawiać jej kłopotliwe nawroty.

Zobacz też: Ganglion na stopie

Jakie są przyczyny ganglionu?

Powstawianiu ganglion sprzyjają przede wszystkim urazy, przeciążenia oraz stany zapalne ścięgien mięśni nadgarstka lub torebek stawowych. W nadgarstku nagromadzone są liczne ścięgna mięśni, otoczone cienkimi osłonkami, zwanymi pochewkami, które zabezpieczają je przed ocieraniem o wystające elementy kostne. Pomiędzy pochewką a ścięgnem znajduje się niewielka ilość płynnej substancji, która zabezpiecza swobodę przesuwu ścięgna podczas ruchu. Na skutek powtarzalnych mikrourazów, przeciążeń, urazów bezpośrednich lub zmian zwyrodnieniowych ścięgien, pochewki mogą produkować nadmierną ilość płynu. Dochodzi do pogrubienia i uwypuklenia ściany pochewki w postaci galaretowatego, sprężystego tworu widocznego pod skórą, który powoduje bóle i może uciskać przebiegające w pobliżu gałązki nerwów. Drugą przyczyną torbieli są uwypuklenia torebek stawów nadgarstka, również w wyniku ich przeciążeń i drobnych urazów.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Jakie są objawy ganglionu?

Do objawów torbieli galaretowatej należą:

• uwypuklona i czasami przesuwalna zmiana skórna w kształcie twardego w dotyku guzka, wypełniona bezbarwnym płynem,
• ból podczas ruchów stawem,
• wzmożona wrażliwość na dotyk,
• odczyn zapalenia w okolicy torbieli,
• zaburzenia czucia na skórze w okolicy torbieli,
• objawy neurologiczne w mięśniach, związane z uciskiem torbieli na drobne nerwy zlokalizowane w jej okolicy,
• powiększanie się lub pojawianie zmiany chorobowej pod wpływem wysiłku, a zmniejszanie lub znikanie w spoczynku.

Leczenie ganglionu

Rozpoznanie ustala się na podstawie obrazu klinicznego i dolegliwości występujących u chorego. W wątpliwych przypadkach konieczne jest wykonanie zdjęcia RTG, badania USG lub rezonansu magnetycznego w celu różnicowania zmiany z innymi jednostkami chorobowymi (np. nerwiak , martwica kości łódeczkowatej, zapalenie stawów). W początkowym etapie tworzenia się zmiany chorobowej można ograniczyć na pewien okres ruchy w stawie nadgarstkowym, przez założenie specjalnej szyny lub stabilizatora, gdyż w spoczynku torbiel może zniknąć. Leczenie obejmuje wykonanie zabiegu aspiracji (nakłucie i odessanie płynu) i podanie kortykosteroidów, których celem jest zabliźnienie przyrosłych ścianek torbieli. Zabieg taki powinien być wykonany pod kontrolą USG z zachowaniem warunków sterylności. Mimo leczenia zdarzają się nawroty torbieli galaretowatej, nawet u 60% pacjentów. Przy braku poprawy lub powracania zmiany chorobowej, należy rozważyć interwencję chirurgiczną. Zdarza się również, że torbiel sama znika bez potrzeby leczenia.

Operacja gangliona

Zabieg operacyjny polega na wycięciu zmienionej chorobowo ściany pochewki ścięgnistej lub torebki stawowej. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu regionalnym, podobnie jak przy innych operacjach okolicy nadgarstka i polega na wykonywaniu niewielkich nacięć skóry. Po zabiegu staw najczęściej zostaje unieruchomiony na kilka dni. Postępowanie po zabiegu ogranicza się do odciążenia i oszczędzania chorej ręki do czasu wygojenia małej rany operacyjnej.

Należy pamiętać, że również leczenie operacyjne, podobnie jak leczenie zachowawcze, nie daje absolutnej pewności zakończenia problemu. Co więcej, w konsekwencji zabiegu chirurgicznego na torbieli, tak jak w przypadku każdej interwencji chirurgicznej, mogą wystąpić rozmaite powikłania w postaci: infekcji, krwiaków i obrzęków dłoni, blizn, uszkodzenia nerwów i ścięgien oraz ograniczenia ruchomości lub sztywności stawu. Mogą również, choć rzadziej, występować nawroty schorzenia po leczeniu operacyjnym.

Jeśli specjalista stwierdzi, że torbiel jest zmianą złośliwą, konieczne jest chirurgiczne usunięcie lub przynajmniej wykonanie biopsji w celu potwierdzenia lub wykluczenia tego podejrzenia.

Rehabilitacja

Warto rozważyć fizjoterapię, zwłaszcza w początkowym okresie tworzenia się torbieli galaretowatej jak i w postępowaniu po jej chirurgicznym usunięciu. Powinna obejmować:

• w ostrym stanie, kiedy są duże dolegliwości bólowe, zaleca się zaniechanie czynności manualnych powodujących dolegliwości bólowe oraz zakładanie miękkiej ortezy stabilizującej i odciążającej chore ścięgna oraz staw nadgarstkowy,
• farmakoterapię - stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, miejscowo w postaci żelów lub maści lub na drodze jonoforezy, czyli za pomocą prądu stałego,
• fizykoterapię: stosowanie zabiegów o działaniu regenerującym (pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki), przeciwobrzękowym (krioterapii), rozluźniającym i poprawiającym krążenie i odżywianie (ciepła kąpiel wirowa nadgarstka – ale po odpowiednim zrośnięciu blizny pooperacyjnej) oraz wzmacniającym osłabione mięśnie (elektrostymulacja),
• ćwiczenia lecznicze prowadzone przez terapeutę: delikatne ćwiczenia bierne palców i nadgarstka, ćwiczenia rozciągające i rozluźniające chore ścięgna oraz przykurczone tkanki miękkie, ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę mięśni, ćwiczenia stymulujące kontrolę nerwowo-mięśniową i usprawniające czucie głębokie,
• masaż poprzeczny w celu przyspieszenia przebudowy tkanek, rozluźnienia i poprawy odżywienia,
• terapię manualną tkanek miękkich w celu przywrócenia ich elastyczności, ruchomości i przyśpieszenia procesu gojenia,
• neuromobilizacje, czyli terapię manualną działającą na struktury tkanek nerwowych, która polega ona na napinaniu i rozciąganiu traktów nerwowych; w przypadku torbieli uruchamia się trakty nerwowe, uciskanych przez nią gałęzi nerwowych. Dzięki terapii poprawia się elastyczność tkanek nerwowych oraz usprawniamy mechanizmy naprawcze i regeneracyjne nerwu, co pozwala na natychmiastową poprawę ich funkcji,
• kinesiotaping, czyli aplikację specjalnych elastycznych plastrów na chore ścięgna i okolicę nadgarstka w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych, jego odciążenia oraz stworzenia warunków do ich regeneracji.