Endoprotezoplastyka (alloplastyka) – co to jest i kiedy się wykonuje?

Czym jest endoprotezoplastyka stawu?

Endoprotezoplastyka określana jest również mianem aloplastyki stawu, protezoplastyką stawu lub endoprotezą stawu. Nazwy można stosować wymiennie. Endoprotezoplastyka jest zabiegiem operacyjnym podczas, którego dokonuje się wymiany zniszczonych powierzchni stawowych zakładając w ich miejsce sztuczny implant. Zakres wykonanej protezoplastyki określa się dodając informację czy była to endoproteza połowicza czy całkowita.

Endoprotezoplastyka jest zabiegiem operacyjnym wykonywanym często w dzisiejszych czasach. Szczególnie, jeśli chodzi o aloplastykę stawu kolanowego i biodrowego. W trakcie zabiegu operacyjnego usuwa się zniszczone fragmenty stawu, a na ich miejsce wprowadza się sztuczne, metalowe implanty. Rozwój medycyny oraz inżynierii sprawił, że stosowany materiał, z którego wykonana jest endoproteza jest coraz lepszy i bardziej wytrzymały na zniszczenia oraz zużycie związane z użytkowaniem stawu. Aloplastyka stawu jest skuteczną metodą leczenia chorób stawowych utrudniających poruszanie oraz przyczyniających się do codziennych dolegliwości bólowych.

Zabieg operacyjny wymiany stawu jest zabiegiem nieodwracalnym. Stosuje się go jako ostateczność w zaawansowanych chorobach stawów. Początkowo prowadzi się leczenie zachowawcze, starając się znieść dolegliwości bólowe oraz poprawić zakres ruchomości. U osób młodych jeśli nie ma wyjścia i trzeba wykonać endoprotezoplastykę należy rozważyć zabiegi oszczędzające: kapoplastykę lub endoprotezę krótkotrzpieniową. Sztuczny staw w miarę upływu czasu i użytkowania może ulec zniszczeniu i zużyciu, finalnie konieczna może być operacja rewizyjna wymiany sztucznego stawu na kolejny zamiennik.

Dowiedz się więcej co to jest kapoplastyka.

Wskazania do endoprotezoplastyki

Jak wspomniano powyżej endoprotezoplastyka jest zabiegiem przeprowadzanym w ostateczności, kiedy inne metody leczenia zostały wyczerpane. Osoby młode, które zmagają się z chorobą stawów i które zostały zakwalifikowane do wymiany stawu, powinny mieć dobrany oszczędzający zakres operacji: endoproteza połowicza, kapoplastyka, endoproteza krótkotrzpieniowa.

Najczęstszym wskazaniem do wymiany stawu jest choroba zwyrodnieniowa – artroza. Statystycznie częściej dotyka osób starszych, obecnie coraz częściej występuje też u osób młodych. W przebiegu tej choroby dochodzi do zniszczenia chrząstki stawowej, a w wyniku dalszego użytkowania stawu zniszczenia pogłębiają się. Dochodzi do powstania silnych dolegliwości bólowych stawu oraz do ograniczenia ruchomości w stawach.

Przeczytaj jak leczyć artrozę i jaka rehabilitacja jest zalecana.

Innymi wskazaniami do zabiegu endoprotezoplastyki jest deformacja stawów powstałych w przebiegu chorób reumatycznych RZS oraz ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), a także po przebytym incydencie jałowej martwicy kości w okolicy powierzchni stawowych. Wskazaniami do wykonania aloplastyki są również:

• zniekształcenia stawów po przebytych urazach,
• uszkodzenia stawów po przebytych złamaniach w okolicy stawu, niewskazujące na wyleczenie,
• choroby nowotworowe zajmujące okolice stawu i wymagające jego usunięcia.

Zabiegi są refundowane i można je wykonać na NFZ, w wielu przypadkach czas oczekiwania na operację jest jednak bardzo długi. Wykonany prywatnie to spore obciążenie finansowe. Cena tej procedury sięga od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.

Endoprotezoplastyka – jakie są rodzaje endoprotez?

Najczęściej wykonuje się endoprotezoplastykę tawu biodrowego oraz stawu kolanowego. Rzadziej wykonywana jest endoprotezoplastyka:

• stawu ramiennego,
• stawu łokciowego,
• głowy kości promieniowej,
• nadgarstka,
• stawów śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych
• endoproteza stawu skokowo-goleniowego.

W zależności od zakresu operacji wykonuje się wymianę całego stawu lub jego zniszczonej części. Zabieg operacyjny aloplastyki całkowitej obejmuje wymianę obu powierzchni stawowych na sztuczny implant. Najczęściej pomiędzy implantami znajduje się odpowiednio dobrana wkładka. Endoproteza połowicza to wymiana jednej, tej zniszczonej powierzchni stawowej. Aloplastykę połowiczą zwykle wykonuje się po złamaniach w okolicy stawu, np. złamanie szyjki kości udowej, złamanie głowy kości promieniowej. W trakcie zabiegu wymienia się uszkodzony fragment kostny tworzący staw, drugą powierzchnię pozostawia się taką jak była.

Endoprotezy dzieli się również na cementowe i bezcementowe. Podział ten odnosi się do rodzaju osadzenia endoprotez. Osadzenie na cemencie powoduje, że endoproteza jest solidnie przytwierdzona. Takie rozwiązania stosuje się u pacjentów starszych dotkniętych osteoporozą. Przy złej jakości kości lub przy złamaniach w okolicy osadzenia endoprotezy, operatorzy często decydują się na zastosowanie endoprotezy cementowej. Często dla lepszej stabilności wykonuje się endoprotezę cementową stawu kolanowego.

Innym podziałem endoprotez jest rodzaj wykładki, implantu, który stanowi powierzchnię tarcia stawu. Występuje połączenie:

• metal – powierzchnia polietylenowa – większa ścieralność materiału, większa wytrzymałość i amortyzacja stawu;
• metal – wkładka ceramiczna –mniejsza ścieralność materiału – dłuższa wytrzymałość, większe ryzyko pęknięć, stosowane u pacjentów w średnim wieku;
• metal – metal – rzadziej stosowany ze względu na wysoki potencjał ścieralności.

Endoprotezoplastyka – czy jest bezpieczna?

Endoprotezoplastyka jest zabiegiem operacyjnym poważnym, obarczonym wieloma powikłaniami i wymagającym od pacjentów świadomej decyzji na zabieg operacyjny. Powikłania zdarzają się, lecz statystycznie występują w małym procencie. Zabieg aloplastyki stawów niesie za sobą wiele korzyści: zniesienie dolegliwości bólowych podczas poruszania się, poprawę zakresu ruchomości operowanego stawu.

Występowanie poszczególnych powikłań zależy w pewien sposób od operowanego miejsca. Szczególnie jeśli chodzi o ryzyko uszkodzenia struktur naczyniowo-nerwowych przebiegających w pobliżu operowanego stawu oraz rozwój choroby zakrzepowo-zatorowej. Oderwanie zakrzepu lub zatoru może prowadzić do rozwoju zatorowości płucnej, która w najgorszym wypadku może prowadzić do zgonu.

Wczesne powikłania po endoprotezoplastyce

Wczesnymi powikłaniami okołooperacyjnymi jest uszkodzenie naczyń krwionośnych – naczynia krwionośne są na bieżąco zaopatrywane podczas operacji, niestety zdarza się, że dojdzie do uszkodzenia większego naczynia lub licznych małych naczynek, które mogą wywołać większe krwawienie, a w konsekwencji może prowadzić to do obniżenia parametrów morfologii krwi (niedokrwistości).

Lekarze odnotowują także przypadki uszkodzenia nerwów podczas zabiegu operacyjnego – podczas manipulacji oraz w trakcie wykonywania dojścia do stawu można uszkodzić nerwy przebiegające w tej okolicy. Może dojść do podrażnienia lub naciągnięcia nerwu, wówczas potrzeba czasu na powrót do pełnej sprawności. Gorszą opcją jest przerwanie ciągłości nerwu oraz dysfunkcja ręki lub stopy.

Zdarza się też zwichnięcie stawu operowanego – w wyniku operacji wymiany stawu dokonuje się nacięcia mięśni oraz torby stawowej, która stabilizuje staw. W wyniku czego po operacji pacjenci w większym stopniu narażeni są na zwichnięcie sztucznego stawu. W trakcie codziennych czynności szczególnie trzeba uważać na ryzykowne ruchy kończyny, aby nie doszło do zwichnięcia.

Powikłania po wyjściu ze szpitala

Późne powikłania, to takie, które rozwijają się po wyjściu ze szpitala:

-infekcja okolicy operowanej – jest to powikłanie z pogranicza wczesnego oraz późnego. Miejsce operacyjne jest dokładanie oczyszczane, a przed operacją stosuje się reżim czystości, niestety czasami bakterie mogą wniknąć w otwartą ranę operacyjną. Niekiedy objawy infekcji pojawiają się w krótkim czasie po operacji, a w innych przypadkach dopiero w czasie rekonwalescencji.

Powikłania odległe to:

• uczulenie na metal sztucznego stawu lub wkładki,
• bolesność i obrzęk operowanego stawu, niekiedy i ograniczenie ruchomości wynikające z uszkodzenia mięśni.
• złamanie kości w okolicy wszczepionego sztucznego implantu stawu.
• obluzowanie lub uszkodzenie endoprotezy.
• nierówność kończyn (endoproteza stawu biodrowego) – występująca z reguły przy pierwszej operacji stawu biodrowego, podczas operacji drugiego stawu biodrowego, operator stara się dobrać takie implanty, aby kończyny były równe.

Rehabilitacja po zabiegu endoprotezoplastyki stawów

Rehabilitacja po zabiegu aloplastyki stawów jest bardzo ważnym elementem dochodzenia do sprawności. Początkowo rehabilitacja opiera się na pionizacji, nauce postępowania podczas spania, siedzenia, a także poznania umiejętności chodzenia o kulach czy balkoniku.

W zależności od wykonanej endoprotezy należy wdrożyć odpowiedni zestaw ćwiczeń celem wzmocnienia mięśni oraz przyzwyczajenia organizmu do funkcjonowania ze sztucznym stawem. Często istnieje możliwość podjęcia leczenia w oddziale rehabilitacyjnym po wykonanym zabiegu aloplastyki stawu biodrowego lub kolanowego.

Fizjoterapia powinna być prowadzona pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty, który ustali specjalny zestaw ćwiczeń oraz będzie miał na uwadze dokładność wykonywanych ćwiczeń.