Fonoforeza - co warto wiedzieć?

Czym jest fonoforeza?

W fizjoterapii stosujemy zabiegi fizykalne, aby wspomóc proces leczenia elementów układu kostno-mięśniowego. Mają one szeroki zakres działania – poprawiają ukrwienie i odżywianie tkanek, zmniejszają ich napięcie lub wspomagają regenerację i naprawę na skutek schorzenia lub uszkodzenia. Jednym z bardziej popularnych i skutecznych zabiegów fizykalnych jest fonoforeza.

Fonoforeza to wprowadzanie do organizmu leku w formie żelu, kremu lub maści za pomocą ultradźwięków. Ultradźwięki są falami akustycznymi, których nie słyszy ludzkie ucho, gdyż mają częstotliwość powyżej 20 kHz. Drgania mechaniczne ciągłe lub impulsowe o odpowiedniej mocy generuje przetwornik ultradźwiękowy w aparacie. Łączą się one w podłużną falę mechaniczną, którą odczuwamy w postaci mikromasażu tkanek, powodując ich ocieplenie oraz zmiany biochemiczne. Ten proces nazywamy fonoforezą.

Jak przebiega zabieg fonoforezy?

Na zabieg fonoforezy, skierowanie wystawia lekarz specjalista – zazwyczaj przepisuje się 10 zabiegów fonoforezy, wykonywanych codziennie. Na skierowaniu ponadto jest dawka oraz czas zabiegu fonoforezy.

Do zabiegu należy przyjąć wygodną pozycję i odsłonić okolicę ciała. Lekarstwo nakładane jest na głowicę, która generuje fale ultradźwiękowe oraz na chorą okolicę. Zabieg trwa około 3-6 minut, maksymalnie 10.

Jak działa fonoforeza?

W zabiegu fonoforezy, dzięki energii mechanicznej dostarczonej do tkanek za pomocą ultradźwięków, dochodzi do ogrzania tkanek miękkich. Efektem tego jest m.in.:

• rozszerzenie naczyń,
• zmiana przewodnictwa nerwowego,
• rozluźnienie mięśni.

Innym ważnym działaniem ultradźwięków (a zatem i fonoforezy) są zmiany fizykochemiczne, czyli wpływ na biochemię tkanek poprzez:

• poprawę oddychania komórkowego,
• zmianę ph,
• przyśpieszenie syntezy kolagenu.

Ultradźwięki przenikają nawet na głębokość 8 cm.

Fonoforeza - jakie ma zalety?

Na skutek wyżej opisanych zjawisk wewnątrz organizmu, fonoforeza:

• działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie,
• zmniejsza napięcie mięśni,
• rozszerza naczynia krwionośne (poprawa ukrwienia tkanek miękkich),
• zwiększa przepuszczalność błon komórkowych i przyspiesza wchłanianie tkankowe (poprawa transportu tlenu i substancji odżywczych, metabolizmu oraz oddychania komórkowego),
• naprawia i regeneruje uszkodzone tkanki miękkie oraz tkankę kostną,
• pobudza reakcje chemiczne w organizmie (tworzy i uaktywnia związki aktywne biologicznie, wyzwala histaminę),
• hamuje działanie układu współczulnego,
• zwiększa rozciągliwość tkanki łącznej (zmiękcza blizny, przykurcze, zwłóknienia tkanek),
• przyspiesza gojenie ran.

Dodatkowym skutkiem fonoforezy jest działanie zastosowanego do zabiegu leku, który dzięki ultradźwiękom jest lepiej transportowany przez skórę do tkanek głębiej położonych – nawet do tkanki łącznej oraz kostnej.

Jakie są wskazania do fonoforezy?

Fonoforeza ma szerokie zastosowanie w wielu schorzeniach układu kostno-mięśniowego:

• stany zapalne stawów i okolic okołostawowych (RZS, ZZSK, zapalenie stawu),
• stany pourazowe tkanek miękkich i tkanki kostnej (złamanie, skręcenie, zwichnięcie, naciągnięcie),
• choroba zwyrodnieniowa stawów (stawy obwodowe, stawy kręgosłupa),
• różnego pochodzenia bóle pleców (rwa, dyskopatia, lumbago ),
• zespoły bólowe (kręgosłupa, stawów obwodowych, choroby reumatyczne),
• nerwobóle,
• bóle mięśni,
• bóle poamputacyjne,
• blizny i przykurcze mięśni ,
• entezopatie (przykurcz Dupuytrena, łokieć tenisisty i łokieć golfisty , choroba de Quervaina, kolano skoczka ),
• zespół Sudecka ,
• ostrogi kości piętowej , halluksy ,
• zwapnienia tkanek miękkich,
• szczękościsk .

Jakie są przeciwwskazania do fonoforezy?

Przeciwwskazania do zabiegu fonoforezy obejmują:

• nowotwory aktywne i stany po ich usunięciu,
• ostry stan zapalny i gorączka,
• ciężkie choroby serca i układu krążenia (zaburzenia rytmu, choroba wieńcowa, niewydolność krążenia, choroby naczyń obwodowych, miażdżyca, zakrzepowe zapalenie żył),
• choroby urologiczne i nefrologiczne,
• nerwobóle niewyjaśnionego pochodzenia,
• czynną gruźlicę płuc,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• rozstrzenie oskrzeli,
• skazę krwotoczną i zaburzenie krzepnięcia krwi,
• padaczkę,
• nerwicę,
• ciążę,
• nie zakończony wzrost kości (u dzieci i młodzieży),
• rentgenoterapię,
• zmiany skórne w przebiegu chorób zakaźnych,
• znamiona na skórze,
• ogólny zły stan zdrowia i wyniszczenie organizmu,
• zakażenie ogólnoustrojowe,
• implanty metalowe (rozrusznik serca),
• uczulenie na lek.

Z jakimi lekami wykonujemy fonoforezę?

Dzięki fonoforezie lek wnika do organizmu poprzez skórę. Omija przewód pokarmowy, więc nie ma bariery w postaci błony śluzowej żołądka, dwunastnicy czy enzymów trawiennych. W przypadku fonoforezy, zastosowany lek musi przewodzić fale ultradźwiękowe, dlatego lek znajduje się w środku sprzęgającym, jakim jest żel, maść lub krem.

Leki najczęściej stosowane do zabiegu fonoforezy to:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) np. meloksykam (Opokan), ketoprofen (np. Ketonal), diklofenak (Diclac), ibuprofen (Ibum) i inne, także dostępne w postaci żelu czy maści;
• leki zmiękczające i rozciągające blizny np. cepan, contratubex;
• leki na stłuczenia, zmniejszające krwiaki np. lioton 1000, heparyna.

Fonoforeza - o czym jeszcze warto wiedzieć?

W przypadku fonoforezy, należy pamiętać:

• aby nie stosować zabiegu fonoforezy bezpośrednio na rdzeń kręgowy, okolicę serca, płuc i narządów rozrodczych,
• że po zabiegu fonoforezy mogą pojawić się bóle i zawroty głowy oraz uczucie senności,
• żeby przerwać terapię fonoforezą, jeśli po zabiegu pojawią się lub zaostrzą dolegliwości bólowe.