Zespół PADAM, czyli zespół częściowego niedoboru androgenów w starszym wieku u mężczyzn, jest nieobowiązującą już nazwą na występujące u mężczyzn powyżej 35–40 roku życia zaburzenia funkcji seksualnych, obniżenie energii i koncentracji oraz towarzyszące zaburzenia metaboliczne związane obniżeniem stężenia męskich hormonów płciowych (głównie testosteronu).
Zespół PADAM – zespół częściowego niedoboru androgenów u mężczyzn
Zespół PADAM – co to jest?
W literaturze medycznej istnieje dość znaczna niespójność w terminologii opisującej obraz kliniczny związany z niskim poziomem testosteronu u dorosłego mężczyzny. Termin „zespół PADAM” (z ang. partial androgen deficiency in aging male), czyli „zespół częściowego niedoboru androgenów w starszym wieku”, choć nienajgorzej oddaje istotę choroby, to jest już nazwą nieobowiązującą. Aktualnie terminem będącym w powszechnym użyciu (zarówno w środowisku endokrynologicznym, jak i urologicznym) jest zespół niedoboru testosteronu (TDS z ang. testosterone deficiency syndrome).
W wielu opracowaniach dotyczących tego zagadnienia znaleźć można inne nazwy zespołu (należy jednak przyjąć, że są to pojęcia synonimiczne):
- andropauza,
- zespół ADAM (z ang. androgen decline in aging men), czyli zespół spadku androgenów u starzejących się mężczyzn,
- mieszany hipogonadyzm (ang. combined primary and secondary hypogonadism),
- hipogonadyzm o późnym początku (LOH z ang. late-onset hypogonadism),
- wiropauza,
- zespół EDAM(z ang. endocrine deficiency in aging male), czyli zespół częściowych niedoborów hormonalnych w starszym wieku,
- męska menopauza,
- męskie klimakterium.
Niedobór testosteronu u mężczyzn
Częstość występowania zespołu jest trudna do oszacowania z uwagi na brak jednolitych kryteriów klinicznych i biochemicznych w przeprowadzonych do tej pory badaniach epidemiologicznych. Można przyjąć, że jest to zaburzenie spotykane powszechnie, dotykające 6–25% mężczyzn powyżej 45 roku życia. Rozpowszechnienie schorzenia rośnie wraz z wiekiem.
Większość definicji zespołu niedoboru testosteronu podkreśla konieczność współwystępowania związanych z procesem starzenia się:
- objawów klinicznych – tj. obniżenia libido, zaburzeń wzwodu, zaburzeń snu, uczucia przewlekłego zmęczenia i innych,
- zmian hormonalnych (biochemicznych) – obniżenia stężenia testosteronu, (rzadziej) podwyższenia stężenia hormonów gonadotropowych (tj. FSH – hormonu folikulotropowego i LH – hormonu luteinizującego) w surowicy krwi.
Zespół PADAM – objawy niedoboru androgenów
Objawy chorobowe występujące w zespole można zasadniczo podzielić na trzy grupy:
- objawy swoiste (charakterystyczne, specyficzne) – spadek libido, zaburzenia wzwodu, obniżenie aktywności seksualnej, spadek masy mięśniowej, zmniejszenie objętości jąder, nadmierne pocenie się, uderzenia gorąca, zmniejszenie owłosienia w okolicach androgenozależnych, ginekomastia, spadek masy kostnej i obniżona gęstość mineralna kości.
- objawy nieswoiste (niecharakterystyczne, niespecyficzne):
- natury psychicznej – zaburzenia snu, zaburzenia funkcji poznawczych (pamięci, uwagi, koncentracji), obniżenie napędu psychoruchowego (apatia, spadek motywacji), nerwowość (rozdrażnienie), obniżenie nastroju.
- natury somatycznej – anemia (niedokrwistość), wzrost masy ciała (ściślej – wzrost bezwzględnej ilości tkanki tłuszczowej prowadzący do nadwagi i otyłości), zmniejszenie sprawności fizycznej organizmu i siły mięśniowej.
- schorzenia i zaburzenia często towarzyszące zespołowi – osteoporoza i osteopenia, zespół metaboliczny, niepłodność, cukrzyca i inne.
Zespół PADAM – zmiany hormonalne
W przebiegu zespołu dochodzi do rozwoju tzw. hipogonadyzmu mieszanego, czyli współistnienia hipogonadyzmu pierwotnego z hipogonadyzmem wtórnym. Pod pojęciem hipogonadyzmu należy rozumieć defekt (dysfunkcję) czynności gonad – w tym przypadku jąder.
Komponenta hipogonadyzmu pierwotnego (tj. o przyczynie zlokalizowanej w jądrach) w przebiegu zespołu wiąże się z:
- zmniejszeniem bezwzględnej liczby tzw. komórek Leydiga wydzielających testosteron (co przekłada się na obniżenie stężenia tego hormonu w surowicy krwi),
- pogorszeniem ukrwienia jąder,
- pogorszeniem się funkcji tzw. komórek podporowych Sertolego regulujących proces spermatogenezy.
Komponentahipogonadyzmu wtórnego (tj. o przyczynie zlokalizowanej poza jądrami) występująca w tym zespole polega na zaburzeniu pulsacyjnej sekrecji:
- LH (hormonu luteinizującego) przez przysadkę mózgową,
- GnRH (gonadoliberyny) przez podwzgórze.
Dodatkowym czynnikiem odgrywającym istotną rolę w patogenezie zespołu jest postępujący wraz z wiekiem wzrost stężenia w surowicy krwi SHBG – globuliny wiążącej hormony płciowe. Białko to w warunkach prawidłowych wiąże testosteron, a wzrost jego stężenia zmniejsza wolną (niezwiązaną z białkiem – wolną, aktywną biologicznie) frakcję tego hormonu.
Zespół PADAM – leczenie
Leczeniem zespołu PADAM należy objąć populację mężczyzn z nasilonymi objawami klinicznymi u których stężenie testosteronu jest mniejsze niż 8nmol/L. Przed wprowadzeniem terapii zastępczej testosteronem konieczne jest wykonanie wielu badań i określenie czy istnieją przeciwwskazania do leczenia substytucyjnego – stąd potrzeba co najmniej kilku wizyt w gabinecie urologicznym. Istnieje ponadto bezwzględna konieczność monitorowania leczenia (należy ustalić z lekarzem regularne wizyty) z uwagi na możliwość wystąpienia działań niepożądanych.
Na rynku farmaceutycznym dostępne są preparaty naturalnego testosteronu w formie domięśniowej, przezskórnej, doustnej, podskórnej i podjęzykowej. Pierwsze efekty terapii pojawiają się po kilku tygodniach leczenia i obejmują przede wszystkim objawy nieswoiste. Nasilenie objawów swoistych zmniejsza się dopiero po kilku miesiącach terapii, a pierwsze pozytywne efekty w zakresie zaburzeń towarzyszących zespołowi obserwuje się dopiero po upływie roku.
Zespół PADAM – wypowiedź seksuologa
Zdaniem eksperta
Zespół PADAM jest to skrót od angielskich słów oznaczających zespół częściowego niedoboru androgenów u starzejącego się mężczyzny. Jest to zespół, który odpowiada dawnemu terminowi andropauzy.
Zespół ten wiąże się z tym, że w procesie starzenia mężczyzny dochodzi do zjawisk inwolucyjnych, zmian w obrębie układu hormonalnego (endokrynalnego), wynikiem czego jest zmniejszenie poziomu produkcji i wydzielania testosteronu – ilości testosteronu wolnego, czyli tego nie związanego z białkami aktywnymi biologicznie oraz ze zmianami w wydzielaniu innych hormonów, w tym hormonu wzrostu. To wszystko odbija się na funkcjonowaniu seksualnym w mniejszym lub większym stopniu – zależy to od postawy mężczyzny wobec siebie i seksualności.
W pewnych przypadkach konieczne jest podawanie preparatów hormonalnych, aczkolwiek opinie, co do skuteczności czy zasadności ich stosowania, są podzielone. W każdej sytuacji, kiedy wprowadza się leczenie hormonalne (preparatami testosteronu) u mężczyzny, trzeba rozważyć zalety i wady – należy przebadać pacjenta w kierunku przyrostu prostaty i obecności ewentualnych ognisk raka prostaty, ponieważ podawanie testosteronu może „rozdmuchać” istniejący proces nowotworowy.
Rafał Drobot
Lekarz
Absolwent Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studiów podyplomowych Prawo w Ochronie Zdrowia na Uniwersytecie Śląskim. Doświadczenie zawodowe początkowo zdobywał w Oddziale Urologicznym WSZ w Koninie. Od 2017 roku związany z Oddziałem Urologii i Onkologii Urologicznej Centrum Uronefrologii MSS w Warszawie. Pracuje również w kilku poradniach urologicznych na terenie Warszawy. Członek Polskiego Towarzystwa Urologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Biegle posługuje się językiem angielskim oraz francuskim.
Komentarze i opinie (0)