Wole guzkowe i wole miąższowe – dlaczego tarczyca jest powiększona?

Co to oznacza, że tarczyca ma wole?

Tarczyca znajduje się w obrębie szyi i symetrycznie układa się w okolicy tchawicy – prawidłowo jej objętość nie powinna przekraczać 20 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn. Termin powiększenie tarczycy jest określeniem bardzo ogólnym i może oznaczać szereg różnego rodzaju zmian, o odmiennych przyczynach.

Fizjologicznie tarczyca odpowiada za produkcję hormonów, z których najważniejsze to tyroksyna (T₄) oraz trijodotyronina (T₃) – oba wpływają na szybkość, z jaką zachodzą procesy metaboliczne. Jest to istotne, ponieważ choroby gruczołu mogą przebiegać z jego nadczynnością (tzn. hormonów jest za dużo) lub niedoczynnością (hormonów jest zbyt mało).

Gruczoł tarczowy może ulegać powiększeniu w praktycznie każdej chorobie, która go dotyczy – dlatego samo stwierdzenie przerostu nie wystarcza do postawienia jakiegokolwiek rozpoznania. W uproszczeniu można przyjąć, że powiększenie tarczycy może mieć charakter jednorodny i niejednorodny. Ten ostatni oznacza, że znajdują się guzki na tarczycy.

Wole miąższowe oznacza, że tarczyca jest jednorodna; tarczyca ulega uogólnionemu powiększeniu i przerostowi, a jej struktura pozostaje jednolita (nie można wyczuć guzka na tarczycy).

Wole guzkowe, czyli niejednorodne oznacza obecność jednego, kilku lub wielu guzków w obrębie przerośniętego gruczołu (np. wole guzkowe, guzki autonomiczne itp.).

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Wole guzkowe i wole miąższowe – przyczyny powiększenia tarczycy

Rozrost tarczycy może wynikać z prawie każdej możliwej jego choroby i dlatego konieczna jest szersza diagnostyka, aby dokładnie określić podłoże problemu.

Do najczęstszych przyczyn powiększenia tarczycy zaliczamy:

• wole miąższowe;
• wole guzkowe toksyczne (z nadczynnością tarczycy) i wole guzkowe nietoksyczne (bez objawów nadczynności tarczycy);
• chorobę Gravesa-Basedowa;
• niedoczynność tarczycy;
• zapalenia tarczycy – ostre, podostre i przewlekłe, czyli chorobę Hashimoto;
• rak tarczycy – pęcherzykowy, brodawkowaty, rdzeniasty.

Wole tarczycowe – jakie badania zrobić?

Powiększenie tarczycy i obecność wola jest bardzo mało charakterystycznym objawem, dlatego konieczne jest wykonanie szeregu badań, zanim postawione zostanie rozpoznanie i rozpocznie się właściwe leczenie.

Postępowanie diagnostyczne obejmuje zazwyczaj:

• dokładny wywiad oraz badanie przez lekarza – co pozwala zazwyczaj znacznie zawęzić zakres możliwych rozpoznań;
• ocenę stężenia TSH oraz wolnej frakcji T₄ (fT₄) w surowicy krwi – dla określenia, czy choroba przebiega z prawidłową, obniżoną lub podwyższoną ilością hormonów;
• badanie ultrasonograficzne tarczycy (USG) – celem dokładnej oceny struktury gruczołu, jego wielkości, obecności i charakteru guzków;
• biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC)– czyli badanie cytologiczne, wykonywane w przypadku stwierdzenia zmian potencjalnie nowotworowych lub niektórych zapaleń tarczycy;
• scyntygrafię tarczycy – badanie, w którym ocenia się intensywność, z jaką tarczyca wychwytuje jod i różnicuje się między guzkami aktywnymi hormonalnie (guzki gorące tarczycy) i nieaktywnymi (guzki zimne tarczycy);
• ocenę obecności przeciwciał przeciwko strukturom tarczycy – w diagnostyce zapaleń i chorób autoimmunologicznych tarczycy (np. choroby Gravesa-Basedowa)

W zależności od objawów towarzyszących, mogą być stosowane różne połączenia powyższych testów, a także czasem mogą zostać zlecone badania bardziej specjalistyczne, nakierowane na konkretne patologie.

Choroby tarczycy – jak się leczyć wole tarczycy?

W zależności od przyczyny powiększenia tarczycy, stosuje się wiele różnych rodzajów terapii i o prawidłowym sposobie postępowania w danej sytuacji decyduje lekarz.

Stany przebiegające z nadczynnością tarczycy leczy się zazwyczaj poprzez stosowanie tzw. leków tyreostatycznych (np. tiamazolu), które hamują wydzielanie T3 i T4, poprawiając samopoczucie chorego. Dodatkowo pacjentom czasem podaje się leki kardiologiczne z grupy beta-blokerów, które pozwalają zlikwidować niekorzystne efekty hormonów względem układu krążenia (kołatania, zaburzenia rytmu i przyspieszoną akcję serca).

Niedoczynność podlega terapii syntetycznymi hormonami tarczycy – zazwyczaj lewotyroksyną.

Leczenie farmakologiczne często doprowadza po pewnym czasie do zmniejszenia masy gruczołu, jednak jeśli efekt jest niezadowalający lub przerost tarczycy wywołuje niebezpieczne objawy (np. ucisk dróg oddechowych) – stosuje się metody radykalne takie jak operacja chirurgiczna oraz leczenie jodem radioaktywnym. Te metody pozwalają w krótkim czasie osiągnąć znaczne zmniejszenie tarczycy.

Czy powiększona tarczyca i wole guzkowe to może być rak?

Wole guzkowe tarczycy, kiedy wyczuwalne są guzki na tarczycy może być objawem rozwijającego się raka tarczycy. Dlatego też w przypadku powiększenia się gruczołu tarczowego i wyczuwalnych w nim twardych guzków, konieczna jest poszerzona diagnostyka onkologiczna (najczęściej w postaci biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej – BAC).

Guzki tarczycowe, które są rakiem z reguły nie bolą, są spoiste i wyczuwalne – choć zdarzają się odchylenia od tych prawidłowości. Szczególnie niepokojące jest wyczucie niebolesnej zmiany o wielkości >1 cm, której towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych na szyi po stronie guzka.

Leczenie raków tarczycy opiera się na metodach radykalnych – czyli operacji oraz leczeniu jodem radioaktywnym. Są to w większości nowotwory o dobrym rokowaniu, jeśli szybko się je wykryje i wdroży odpowiednie leczenie.