Powikłania po hormonalnej terapii zastępczej (HTZ)

Menopauza a terapia hormonalna

Menopauza jest pojawiającym się u kobiet w okresie przekwitania (zazwyczaj po 50. roku życia) stanem, związanym z ustaniem funkcji jajnika, głównie w zakresie syntezy hormonów płciowych. Dochodzi w nim do bardzo wielu zmian zarówno w obrębie ciała, jak i psychiki. Przemiany te często są dla przekwitających kobiet niekorzystne, powodują dyskomfort, a nawet prowadzą do stanów chorobowych.

W dobie dzisiejszej medycyny możliwe, a nawet zalecane jest stosowanie terapii niwelującej negatywne objawy pojawiające się po menopauzie. Przyczyną każdego z nich jest wspomniany wcześniej spadek stężenia estrogenów (hormonów płciowych), które w tym okresie można suplementować. Postępowanie takie nazywane jest hormonalną terapią zastępczą (HTZ). Wśród podawanych hormonów wymienia się 17 β-estradiol, estriol, estrogeny skoniugowane (pochodzenia zwierzęcego) oraz leki sterydowe, działające częściowo jak estrogeny. Pozytywnie wpływają one na łagodzenie wielu dolegliwości, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, wynikających ze specyfiki tego okresu.

Aby hormonalna terapia zastępcza była w pełni bezpieczna, musi być połączona z suplementacją gestagenów: progesteronu, pochodnych 17-hydroksyprogesteronu i 19-noretysteronu. Wymóg ten jednak nie dotyczy kobiet po usunięciu macicy. Mogą być one podawane drogą doustną, w formie plastrów, dopochwowo lub domacicznie.

Przeczytaj również: Progesteron – normy u kobiet, w ciąży i u mężczyzn

Skutki terapii hormonalnej

Hormonalna terapia zastępcza wywołuje szereg pozytywnych działań dla organizmu:

• obniża stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL („złego cholesterolu”) we krwi oraz powoduje wzrost stężenia cholesterolu HDL („dobrego cholesterolu”). Dzięki temu zmniejsza ryzyko niedokrwiennej choroby serca,
• pozytywnie wpływa na ośrodkowy układ nerwowy (mózg). Wiąże się to z poprawą jakości snu, zmniejszeniem zapadalności na schizofrenię oraz opóźnienie ewentualnego rozwoju choroby Parkinsona o kilkanaście lat. Zwłaszcza zapewnienie dobrej jakości i długości snu jest dla kobiet w okresie menopauzy kluczowe,
• zapobiega tworzeniu się zmian osteoporotycznych, a w ich konsekwencji złamań, prowadzących niekiedy do poważnego kalectwa. Estrogeny, podobnie jak wszystkie hormony płciowe, wpływają anabolicznie na syntezę białek kostnych (tzn. zwiększają ją), co warunkuje ich ochronny wpływ na szkielet,
• obserwuje się również korzystny wpływ terapii na skórę. Przekłada się to na lepsze jej nawilżenie, rzadziej pojawiające się zmiany zapalne i spadek zachorowalności na niektóre schorzenia dermatologiczne.

Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?

Powikłania po terapii hormonalnej

Z drugiej jednak strony hormonalna terapia zastępcza ma swoje negatywne konsekwencje. Przyjmowana doustnie wywiera negatywny wpływ na układ krzepnięcia, powodując wzmożone krzepnięcie krwi. Z tego też powodu nie powinna być stosowana u kobiet, u których w przeszłości występowały choroby zapalne żył. Nie jest również zalecana, jeśli pacjentka choruje na kamicę pęcherzyka żółciowego, hipertrliglicerydemię i choroby wątroby. Alternatywą dla terapii doustnej jest przyjmowanie jej w formie plastrów. Hormony podawane w takiej postaci omijają krążenie wrotne wątroby, dzięki czemu nie wywierają na nią negatywnego wpływu.

Najgroźniejszym jednak powikłaniem hormonalnej terapii zastępczej jest prawdopodobieństwo wystąpienia chorób nowotworowych, głównie sutka i jajnika. Są to nowotwory wrażliwe na działanie estrogenów (stymulują ich wzrost), dlatego też zaczynając je przyjmować w okresie, w którym fizjologicznie powinno ich nie być, zwiększamy szanse na rozwój raka. Wiele badań klinicznych dowiodło prawdziwości tej tezy, dlatego stosowanie tej terapii jest sprawą kontrowersyjną. Według zaleceń należało by ją włączyć, gdy istnieją poważne ku temu przesłanki (nasilone objawy) i duże ryzyko złamań. Powinno się również rozważyć przyjmowanie HTZ, gdy mamy do czynienia z poniższymi sytuacjami:

• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych o niezdiagnozowanej przyczynie,
• zakrzepica żył głębokich,
• ostra niewydolność wątroby,
• przebyty lub aktualnie występujący nowotwór złośliwy piersi,
• rak endometrium,
• w niektórych przypadkach przeciwwskazaniem może być również stwierdzony rak sutka w rodzinie.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Terapia hormonalna a fitoestrogeny

W takich przypadkach istnieje możliwość zastosowania fitoestrogenów – substancji pozyskiwanych z roślin, które budową przypominają estrogeny syntetyczne. Przyjmowanie fitoestrogenów w dużej mierze przyczynia się do osłabienia negatywnych objawów związanych z menopauzą.

U kobiet przyjmujących duże ilości fitoestrogenów stwierdza się zmniejszoną częstość występowania raka sutka, raka endometrium i jelita grubego niż w przypadku kobiet, które przyjmują klasyczną terapię hormonalną.

Przeczytaj: Plamienie podczas brania tabletek antykoncepcyjnych – kiedy do lekarza?

Badania w czasie terapii hormonalnej

Przed otrzymaniem każdej terapii zastępczej konieczne jest wykonanie badań, do których należy badanie ginekologiczne wraz z wymazem cytologicznym, USG ginekologiczne oraz mammografia. Z badań krwi należy wykonać profil lipidowy, badanie układu krzepnięcia oraz próby wątrobowe. Należy pamiętać, że HTZ, podobnie jak leki antykoncepcyjne, w znaczący sposób wpływają na organizm kobiety, dlatego też niezmiernie ważne jest wykonanie wszystkich wymaganych badań.