Kwasica mleczanowa – przyczyny, objawy, leczenie

Kwasica mleczanowa – co to za zaburzenie metaboliczne?

Kwasica mleczanowa to stan spowodowany nagromadzeniem kwasu mlekowego w organizmie. Ten rodzaj zaburzenia metabolicznego rozpoznajemy, gdy stężenie mleczanów osiągnie wartości powyżej 5 mmol/l. Jednocześnie dochodzi do obniżenia pH krwi (poniżej 7,35) i zwiększenia jej kwasowości.

Kwas mlekowy to produkt beztlenowego spalania glukozy. W warunkach normalnych, przy prawidłowym dostarczaniu tlenu do tkanek, glukoza rozkłada się do dwutlenku węgla i wody. Dzięki temu w wyniku licznych przemian biochemicznych do organizmu dostarczana jest energia.

W przypadku, gdy ilość tlenu w komórkach jest zbyt mała, glukoza zaczyna być spalana w sposób beztlenowy, a powstający kwas mlekowy gromadzi się w organizmie. Podwyższone stężenie kwasu mlekowego we krwi występuje najczęściej w sytuacjach, gdy dochodzi do jego nadmiernej produkcji i nieprawidłowych dalszych przemian oraz eliminacji z organizmu.

Kwasica mleczanowa – powikłanie cukrzycy

Kwasica mleczanowa kojarzona jest z powikłaniem cukrzycy, jest jednak rzadkim zaburzeniem metabolicznym wśród diabetyków. Znacznie częstszymi ostrymi stanami cukrzycy są hipoglikemia oraz kwasica ketonowa.

Nadmierne gromadzenie się mleczanów w organizmie jest stanem zagrożenia życia dla cukrzyków. Kwasica mleczanowa może doprowadzić do śpiączki, a nawet zgonu (śmiertelność około 50 proc.). Rozwija się też u osób przyjmujących w nieprawidłowy sposób metforminę. Wystąpieniu objawów sprzyja również wstrząs u cukrzyków i inne czynniki wywołujące typ A i B kwasicy.

Kwasica mleczanowa występuje w stanach, kiedy dochodzi do niedotlenienia tkanek. Taka sytuacja zdarza się we wstrząsie, niewydolności oddechowej (spowodowanej np. stanem astmatycznym, ciałem obcym w drogach oddechowych, ciężkim zapaleniem płuc), w niewydolności serca, sepsie.

Szczególnie narażone na kwasicę są osoby z ciężką niedokrwistością lub pacjenci, którzy stracili dużą objętość krwi (np. w poważnym urazie, operacji).

Kwasica związana z niedotlenieniem określana jest jako kwasica mleczanowa typu A. Drugi rodzaj kwasicy – kwasica mleczanowa typu B – ma inne przyczyny niż niedostateczna ilość tlenu.

U pacjentów występuje kwasica mleczanowa po alkoholu (towarzyszy ostremu zatruciu alkoholem etylowym lub metylowym). Związana jest również z niewydolnością nerek (odpowiedzialnych za wydalanie kwasu mlekowego z organizmu), wątroby (która bierze udział w dalszych przemianach kwasu mlekowego), nowotworami złośliwymi.

Oddech Kussmaula, wymioty – objawy kwasicy mleczanowej

Do objawów kwasicy mleczanowej należą:

• znaczne osłabienie, męczliwość, senność,
• nudności i wymioty, bóle brzucha,
• obniżenie temperatury ciała (hipotermia),
• oddawanie zmniejszonych ilości moczu (skąpomocz),
• zamroczenie, majaczenie, śpiączka,
• obniżone ciśnienie tętnicze krwi,
• niewielkie odwodnienie,
• oddech kwasiczy (głębokie oddechy o zwiększonej częstości, inaczej oddech Kussmaula lub oddech gonionego psa).

Diagnostyka kwasicy mleczanowej wymaga także odpowiednich badań laboratoryjnych. W pobranych próbkach krwi stwierdza się podwyższenie stężenia kwasu mlekowego i luki anionowej (> 16 mmol/l) oraz obniżenie pH krwi (< 7,35).

Poziom glikemii zazwyczaj jest nieznacznie podwyższony (niewielka hiperglikemia). Niekiedy zdarza się, że wyniki glikemii są prawidłowe (normoglikemia). W postawieniu diagnozy pomocny jest dodatkowo wywiad. Pacjenci z kwasicą mleczanową często podają spożycie alkoholu etylowego, metylowego, zażywanie metforminy, cukrzycę.

Jak leczyć kwasicę mleczanową?

Kwasica mleczanowa to jedno z cięższych powikłań cukrzycy, mogące doprowadzić do zgonu pacjenta. Dlatego bardzo ważne jest jak najszybsze postawienie diagnozy i rozpoczęcie terapii.

W leczeniu kwasicy moczanowej istotne jest podjęcie działań, które uchronią pacjenta przed wstrząsem. W profilaktyce wstrząsu stosuje się nawadnianie, a w przypadku niskiego ciśnienia – wlew dożylny z katecholamin.

Leczenie obejmuje również poprawę utlenowania krwi poprzez tlenoterapię (stałą podaż tlenu do organizmu) lub wentylację mechaniczną płuc. W zwalczaniu kwasicy i zwiększaniu zbyt niskiego pH krwi pomocne jest dożylne podawanie wodorowęglanu sodu.

W przypadku istniejącej hiperglikemii konieczny jest wlew insuliny. W celu usunięcia toksyn i kwasu mlekowego z krwi stosuje się płynoterapię i podawanie leków moczopędnych.

Dzięki temu nadmiar mleczanów wydalany jest częściowo z moczem. W niektórych przypadkach konieczne są hemodializy, polegające na oczyszczaniu krwi ze szkodliwych substancji za pomocą specjalnych urządzeń.

Jeżeli znamy przyczynę kwasicy mleczanowej, w miarę możliwości należy ją zlikwidować (np. leczenie niedokrwistości, zapalenia płuc). Nieleczona kwasica mleczanowa może doprowadzić do śpiączki mleczanowej i zgonu.

W celu zapobiegania tak poważnym powikłaniom cukrzycy konieczna jest edukacja chorych, odpowiednia samokontrola diabetyków, prawidłowe stosowanie metforminy (przestrzeganie przeciwwskazań do przyjmowania leku). W niektórych przypadkach wymagane będą rutynowe kontrole poziomu mleczanów we krwi.