Jak zapobiegać osteoporozie?

Jak rozpoznać osteoporozę?

Osteoporoza jest bardzo powszechną chorobą u osób starszych, szczególnie kobiet po menopauzie. Objawia się najczęściej złamaniami trzonów kręgów, kości długich i bólem kręgosłupa. Choroba ta bardzo często przez długi czas rozwija się bezobjawowo, dlatego pacjentów zagrożonych jej rozwojem należy poddać badaniom w celu ustalenia postępowania leczniczego.

Osteoporoza może być pierwotna – u kobiet po menopauzie i mężczyzn w podeszłym wieku, oraz wtórna, będąca wynikiem działania niektórych, leków, skutkiem stanów patologicznych i niewłaściwego stylu życia.

Gęstość mineralna kości jest oceniana podczas wykonywania badania densytometrycznego, będącego rodzajem badania rentgenowskiego. Umożliwia ono ocenę ryzyka złamań kości, podjęcie decyzji o rozpoczęciu leczenia osteoporozy i monitorowanie jego skuteczności. Zwykle badaniem objęty jest bliższy koniec kości udowej oraz odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Wyniki przedstawia się w postaci wskaźników których punktem odniesienia jest gęstość kości zdrowych młodych osób – T-score, oraz rówieśników – Z-score.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Badanie densytometryczne powinno być przeprowadzone u kobiet po menopauzie, starszych mężczyzn, osób, które uległy złamaniu niskoenergetycznemu oraz u pacjentów z czynnikami ryzyka (np. palenie tytoniu, leczenie sterydami, mała podaż wapnia, schorzenia endokrynologiczne). Również osoby należące do grupy średniego ryzyka wystąpienia osteoporozy powinny mieć wykonaną densytometrię. Ryzyko to ocenia się za pomocą kalkulatora FRAX, który mówi jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia w ciągu najbliższych 10 lat złamania osteoporotycznego. Kalkulator FRAX uwzględnia wiele czynników, m.in.: wiek, płeć, masę ciała, wzrost, przebyte złamania, palenie papierosów, przyjmowanie glikokortykosteroidów i ilość spożywanego alkoholu.

Osteoporoza – zapobieganie – wapń i witamina D

Osteoporoza oraz złamania kości, które mogą powstać w trakcie jej przebiegu nie są częścią normalnego procesu starzenia. Istnieje wiele rzeczy, które można zrobić przez całe życie, aby ochronić swoje kości i człowiek nigdy nie jest na to ani za młody, ani za stary. Zapobieganie osteoporozie rozpoczęte w dzieciństwie powinno być kontynuowane przez cały czas. Niezależnie od wieku można podjąć działania, mające na celu ochronę kości i nigdy nie jest na to za późno.

Wapń to niezbędny składnik zdrowych i gęstych kości, dlatego musi być on dostarczany organizmowi w odpowiednich ilościach. Dobowe zapotrzebowanie na wapń jest zróżnicowane w zależności od wieku i wynosi:

• 800 mg u dzieci poniżej 10. roku życia,
• 1000 mg u osób dorosłych i młodzieży,
• 1500 mg u kobiet ciężarnych, karmiących piersią i po menopauzie, a także u osób starszych.

Jedzenie jest najlepszym źródłem wapnia. Mleko oraz jego przetwory, jak jogurty czy sery, zawierają najwięcej tego pierwiastka. Ilość tłuszczu nie jest nieistotna, gdyż zarówno produkty pełnotłuste jak i odtłuszczone zawierają tyle samo wapnia. Zalecana dzienna dawka wapnia dla osoby dorosłej – 1000 mg, zawarta jest np. w 3 jogurtach czy 3 szklankach mleka. Należy zwracać uwagę na właściwe zbilansowanie diety, gdyż wiele produktów zmniejsza wchłanianie wapnia. Zalicza się do nich: warzywa bogate w kwas szczawiowy, w tym szpinak, otręby pszenne przyjmowane w nadmiernych ilościach, a także herbatę (ze względu na zawarte w niej taniny). W przypadku, gdy dieta nie pokrywa całkowitego zapotrzebowania na wapń, powinno się stosować jego preparaty.

Witamina D odgrywa ważną rolę w ochronie kości, a organizm potrzebuje jej do absorpcji wapnia. Jej głównym źródłem jest synteza, która przebiega pod wpływem promieni słonecznych i odbywa się w skórze. Aby zapewnić organizmowi właściwą podaż tej witaminy wystarczy przebywać na słońcu 15 minut 2–3 razy w tygodniu w okresie od czerwca do września. W pozostałych miesiącach roku źródłem witaminy D powinny być pokarmy w nią bogate, m.in.: sardynki, makrela, śledź, jaja, mleko i margaryna, jak również suplementy diety.

Dieta a zapobieganie osteoporozie

Odpowiednia dieta zajmuje ważne miejsce w zapobieganiu osteoporozy. Wszystkie spożywane produkty mogą mieć wpływ na stan zdrowia kości, dlatego tak ważne jest, aby wybierać żywność bogatą w wapń, witaminę D oraz inne składniki odżywcze korzystnie wpływające na zdrowie kośćca. Dobrze zbilansowana dieta powinna zawierać dużą ilość mleka, ryb, owoców i warzyw. Jeśli ilość niezbędnych substancji zawarta w jedzeniu jest zbyt mała, należy je uzupełnić przyjmując suplementy diety.

Kolejnym, bardzo ważnym poza wapniem i witaminą D składnikiem pokarmowym, jest fosfor. Jego właściwa ilość w ustroju odpowiada za prawidłowe stężenie wapnia. Fosfor występuje głównie w rybach, chlebie, serach oraz jajach i powinien być przyjmowany codziennie w dawce 700–900 mg.

Aby utrzymać sprawność układu mięśniowo-szkieletowego, zaleca się spożywać białko w ilości 1–1,5 mg/kg masy ciała. Jego niedobór jest przyczyną zaburzenia wchłaniania wapnia u dzieci, a u starszych prowadzi do osłabienia siły mięśniowej, utraty masy kostnej oraz gorszego gojenia się złamań.

Do utraty masy kostnej przyczynia się również alkohol, dlatego należy ograniczyć jego spożycie. Ponadto kofeina zawarta w kawie, herbacie oraz napojach gazowanych, zmniejsza wchłanianie wapnia.

Profilaktyka osteoporozy u kobiet – jak nie dopuścić do rozwoju osteoporozy?

Estrogeny wykazują korzystny wpływ na kości. Osteoporoza pierwotna, występująca u kobiet w okresie menopauzy, spowodowana jest niedoborem tych hormonów płciowych. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ), obejmująca suplementację estrogenów, zmniejsza ryzyko wystąpienia osteoporozy. Hormony mogą być podawane doustnie, dopochwowo, pozajelitowo, przezskórnie w postaci plastrów, lub w postaci implantu podskórnego.

Uzupełnianie niedoboru estrogenów wpływa korzystnie nie tylko na zwiększenie gęstości kości, ale również skutecznie znosi objawy okołomenopauzalne, poprawia wygląd skóry, a także zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera oraz raka okrężnicy.

HTZ ma jednak działania niepożądane, do których zalicza się:

• częstsze występowanie raka sutka,
• jajnika i błony śluzowej macicy,
• żylną chorobę zakrzepowo-zatorową,
• incydenty wieńcowe,
• ryzyko rozwoju czerniaka.

Dlatego przyjęto, że terapia hormonalna stosowana jest tylko u kobiet cierpiących jednocześnie z powodu uciążliwych objawów menopauzy i chorujących na osteoporozę.

Aktywność fizyczna i unikanie upadków

Aktywność fizyczna jest istotnym aspektem prewencji osteoporozy. Dzięki codziennym obciążeniom, budowa kości ulega przemianie tak, aby móc udźwignąć odpowiedni ciężar. W przypadku braku aktywności, kości ulegają osłabieniu, a to powoduje ich zwiększoną podatność na złamania. Uważa się, że wystarczająca jest aktywność fizyczna trwająca minimum 30 minut trzy razy w tygodniu.

Profilaktyka złamań osteoporotycznych ma na celu wyeliminowanie czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi osteoporozy. Elementem prewencyjnym, mającym duże znaczenie u osób starszych, jest przeciwdziałanie upadkom oraz ocena ich ryzyka.

Działanie te obejmują:

• właściwy dobór szkieł korekcyjnych u osób z wadą wzroku;
• poprawę sprawności fizycznej – rehabilitacja, ćwiczenia poprawiające równowagę;
• używanie kul i chodzików, jeżeli zachodzi taka potrzeba;
• przystosowanie najbliższego otoczenia oraz modyfikację stylu życia. Zalicza się tutaj: likwidację progów, właściwe oświetlenie pomieszczeń, dobrze dobrane obuwie, antypoślizgowe płytki.