Nadmiar wody w organizmie – przyczyny, objawy i sposoby usuwania

Woda w organizmie – kiedy się zbiera i zatrzymuje?

Woda w organizmie jest niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania narządów i układów. Jest to nie tylko ważny składnik płynów ustrojowych, ale także istotny element dla przebiegu prawidłowej przemiany materii – bierze udział w procesie trawienia, umożliwia transport wewnątrzustrojowy (np. enzymów, hormonów, produktów przemiany materii czy substancji odżywczych), uczestniczy w wielu reakcjach metabolicznych. Jest odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie każdej pojedynczej komórki, tkanki i organu. Woda wspomaga oczyszczanie organizmu poprzez eliminację toksyn z moczem, transportuje substancje odżywcze do każdej komórki oraz dba o ich prawidłowe nawodnienie. Usuwanie wody z organizmu powinno zatem następować jedynie w przypadku wystąpienia wyraźnych sygnałów jej nadmiaru.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Organizm ludzki średnio niemal w 70 proc. składa się z wody. Jej ilość w ciele człowieka wykazuje silny związek z wiekiem i płcią, a także proporcją tkanki tłuszczowej i mięśni. Obniża się w miarę starzenia. U osób otyłych procentowa zawartość wody w organizmie jest mniejsza niż u osób szczupłych. Niezależnie od tego ilość wody przyjmowanej w ciągu dnia wraz z pokarmem równa się jej ilości zużytej w trakcie całodziennej aktywności.

Zdarza się jednak, że dochodzi do zatrzymania wody w organizmie i to powoduje obrzęki – opuchnięte powieki, nabrzmiałe palce, spuchnięte kostki. Szczególnie dokuczliwy dla kobiet jest nadmiar wody w organizmie przed okresem, współwystępujący z objawami PMS. Gromadzeniu wody w przestrzeniach międzykomórkowych sprzyja m.in. siedzący tryb życia, niezdrowa żywność czy niektóre leki.

Zobacz też: Leki SSRI w leczeniu zaburzeń psychicznych

Zatrzymywanie wody w organizmie – przyczyny

Przyczyny nadmiaru wody w organizmie są zróżnicowane. Magazynowanie wody w nadmiernych ilościach bywa związane ze zmianami fizjologicznymi, jak i oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Najczęściej zatrzymanie wody w komórkach ciała to efekt przyjmowania niewystarczających ilości płynów (niedobór wody), co przez organizm traktowane jest jako sygnał do ich oszczędzania. Pierwszym objawem odwodnienia jest suchość w ustach.

O wiele częściej za retencję wody w organizmie odpowiadają jednak zmiany hormonalne, które zachodzą regularnie w ciele kobiety w trakcie poszczególnych faz cyklu miesiączkowego. Istotną rolę w tym przypadku pełni progesteron, którego poziom wzrasta w drugiej fazie cyklu, czyli zwykle ok. 15–28. dnia. Dość typowe jest zatrzymanie wody przed okresem, manifestujące się obrzękami i zwiększeniem masy ciała.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Kiedy pojawiają się sygnały wskazujące na nadmiar wody w organizmie, przyczyny można doszukiwać się w działaniu zażywanych doustnych środków antykoncepcyjnych – tych tzw. starej generacji, choć zatrzymanie wody po tabletkach antykoncepcyjnych może być także skutkiem niewłaściwego ich doboru. Leki wpływają na retencję jonów sodu, które wtórnie zmniejszają ilość wydalanej wody. Obrzękom często towarzyszy wówczas cellulit wodny, czyli tzw. pomarańczowa skórka. Dodatkowo terapia kortykosteroidami oraz niektórymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ) może prowadzić do podobnych skutków ubocznych.

Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć?

Co jeszcze wywołuje zatrzymanie wody w organizmie?

Wśród przyczyn nadmiaru wody w ciele można również wymienić reakcję na temperaturę powietrza. Organizm wykazuje tendencję do zatrzymywania wody i zmniejszonego jej wydalania w odpowiedzi na wysoką temperaturę otoczenia. Stanowi to swoisty mechanizm obronny, mający zapobiec nadmiernej utracie płynów z tkanek ciała. Zwłaszcza w miesiącach wiosennych i letnich organizm ma skłonność do nadmiernego gromadzenia wody.

Niezdrowy sposób żywienia także jest czynnikiem mogącym wywoływać nadmiar wody w organizmie. Dieta cechująca się dużą zawartością soli kuchennej w dużym stopniu przyczynia się do zatrzymywania płynów w ustroju. Kiedy wody w organizmie jest za dużo, należy zrezygnować z soli na rzecz mieszanek przypraw.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Wśród przyczyn o podobnym efekcie ubocznym wymienia się również niektóre schorzenia, głównie niewydolność nerek, serca czy wątroby, przewlekłe choroby płuc (np. rozedmę płuc) czy reakcje o podłożu alergicznym. Niezależnie od bezpośredniej przyczyny, nadmiar wody w organizmie objawia się w postaci powstawania obrzęków miejscowo (najczęściej w obrębie palców dłoni, stawów kostkowych lub całych kończyn dolnych) lub obrzęku całego ciała, będącego wówczas przyczyną zwiększenia ogólnej masy ciała o ok. 2–3 kg.

Przeczytaj również: Progesteron – normy u kobiet, w ciąży i u mężczyzn

Opuchnięte nogi, cellulit wodny – objawy nadmiaru wody w organizmie

Najbardziej zauważalnym skutkiem nadmiernego gromadzenia wody są obrzęki ciała – zarówno spuchnięte stopy, jak i opuchnięte palce dłoni (objawiające się np. niemożnością zdjęcia biżuterii z palców dłoni, uciskającymi butami pod koniec dnia). Obrzęki kończyn to nie jedyny efekt nadmiaru wody w organizmie. Objawy, jakie należy wymienić, to także:

• uczucie ciężkich nóg,
• sztywność stawów,
• obrzęki na twarzy (spuchnięte powieki, tzw. worki pod oczami),
• bóle głowy,
• wzrost masy ciała o ok. 2–3 kg.
• cellulit wodny.

W przypadku wahań hormonalnych, objawy zatrzymania wody w organizmie często pojawiają się równocześnie z objawami zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Jak pozbyć się wody z organizmu – tabletki i domowe sposoby

Na rynku dostępne są środki farmakologiczne regulujące poziom wody w organizmie. Tabletki na nadmiar wody zawierają najczęściej ekstrakty z ziół, wspomagających usuwanie płynów gromadzących się w zbyt dużych ilościach. Należą do nich m.in. mniszek lekarski, wspierający jednocześnie detoks organizmu, pokrzywa, zielona herbata czy nawłoć. Picie naparów z tych roślin leczniczych to także dobry sposób na pozbycie się nadmiaru wody z organizmu.

Istnieje także kilka prostych zaleceń, których stosowanie pozwala na kontrolę prawidłowego bilansu wody w organizmie i ustabilizowanie gospodarki wodno-elektrolitowej (jeśli oczywiście nadmierne gromadzenie wody nie ma podłoża chorobowego). Jak usunąć wodę z organizmu, kiedy staje się przyczyną obrzęków?

Ważne jest przyjmowanie wystarczających ilości wody w formie płynów – zaleca się picie co najmniej 1,5–2 litry wody. Jest to ilość pozwalająca na pokrycie przeciętnego zapotrzebowania organizmu na płyny. Aby zlikwidować nadmiar wody, zaleca się stosowanie zróżnicowanej, dobrze zbilansowanej diety. Należy przy tym zmniejszyć ilość spożywanej soli kuchennej, np. ograniczając jej dodawanie do potraw w trakcie gotowania, eliminując słone przekąski (np. chipsy, solone orzeszki ziemne), kontrolując spożycie przetworzonej żywności (np. pakowanych próżniowo mięs, wędlin), które zawierają duże ilości soli.

Usuwanie wody z organizmu wymaga ograniczenia spożycia niektórych napojów – mocnej herbaty czy kawy. Warto rozważyć natomiast picie herbaty zielonej lub roślinnych naparów, zawierających np. liść wspomnianego mniszka lekarskiego, skrzyp, żurawinę czy pokrzywę, które są bardzo wskazane, gdy podejrzewamy nadmiar wody w organizmie. Dobrym sposobem na nadmiar wody w organizmie jest również regularna aktywność fizyczna, która korzystnie oddziałuje na cały organizm, np. codzienny spacer lub jogging uaktywnia mięśnie, które kurcząc się, wpływają na ściany naczyń żylnych i pobudzają krążenie.