Insulinoma (wyspiak trzustki) – objawy, badania, leczenie, rokowania

Czym jest insulinoma?

Nowotwory neuroendokrynne to guzy stanowiące niewielki odsetek nowotworów rozwijające się z tzw komórek wydzielania wewnętrznego znajdujące się głównie w trzustce i przewodzie pokarmowym. Mogą być hormonalnie czynne lub bierne, złośliwe lub łagodne, pojedyncze lub mnogie. Głównie chorują osoby w dorosłym wieku, częściej kobiety. Najczęściej występującym nowotworem neuroendokrynnym jest insulinoma czyli wyspiak trzustki.

Guz insulinowy wywodzi się z komórek Beta trzustki odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Nadmiar tego hormonu prowadzi do spadku poziomu cukru we krwi i objawów hipoglikemii, czyli niedocukrzenia.

Czytaj również: Ból trzustki – gdzie boli trzustka?

Insulinoma – jakie objawy daje guz insulinowy?

Najczęstszym objawem wyspiaka trzustki jest hipoglikemia, najczęściej występująca po wysiłku fizycznym, nadmiernym spożyciu alkoholu lub długotrwałym głodzeniu. Objawy spadku poziomu glukozy we krwi to :

• osłabienie, nudności i wymioty, zblednięcie powłok skórnych;
• silne uczucie głodu;
• zlewne poty, przyspieszona akcja serca, drżenie i wzrost napięcia mięśni szkieletowych;
• objawy neuroglikopeniczne przypominające upojenie alkoholowe lub napad padaczkowy (zaburzenia ostrości widzenia, podwójne widzenie, zmiany w zachowaniu, utrata przytomności);
• w ciężkim ataku hipoglikemii senność, śpiączka, zaburzenia oddychania i krążenia mogące doprowadzić do śmierci.

Insulinoma u osób dorosłych wywołująca epizody hipoglikemii może powodować hiperinsulinizm.

Charakterystyczna w guzie trzustki jakim jest insulinoma jest tzw Triada Whipplea w skład której wchodzą:

1. objawy występują w czasie głodzenia;
2. występuje spadek poziomu cukru we krwi;
3. objawy ustępują po otrzymaniu przez chorego węglowodanów.

Wyspiak trzustki najczęściej lokalizuje się w trzustce. Jest to niewielkich rozmiarów guz części wewnątrzwydzielniczej trzustki (od 1 cm do 5 cm), twardy, dobrze unaczyniony i pokryty torebką. Wielkość guza insulinowego nie wykazuje związku ze złośliwością i z czynnością hormonalną. Inuslinoma w około 10-12 % ma charakter złośliwy z towarzyszącymi przerzutami do okolicznych węzłów chłonnych i wątroby.

W części przypadków,insulinoma należy do tzw mnogich zespołów nowotworów wewnątrzwydzielniczych (MEN . W zespole MEN 1, oprócz wyspiaka trzustki, występują gruczolaki przytarczycy, tarczycy i nadnerczy.

Diagnostyka i badania na guza insulinowego

Rozpoznanie insulinomy opiera się na stwierdzeniu objawów klinicznych hipoglikemii, którym towarzyszy podwyższone stężenie insuliny i/lub peptydu C (część cząsteczki proinsuliny, z której powstaje insulina) w surowicy. W celu określenia lokalizacji wyspiaka trzustki wykonuje się badanie ultrasonograficzne przez powłoki brzuszne lub endoskopowe, tomografię komputerową z podaniem kontrastu i rezonans magnetyczny.

Do testów uzupełniających zaliczamy próby czynnościowe:

• próba głodowa polegająca na głodzeniu pacjenta z jednoczesnym pomiarem stężenia glukozy i insuliny w surowicy. Znacznie obniżony poziom glukozy z jednoczesnym podniesionym poziomem insuliny w surowicy ułatwia rozpoznanie. Należy pamiętać, że u ludzi zdrowych w próbie głodowej zarówno poziom cukru jak i insuliny we krwi jest obniżony.
• test hamowania peptydu C – w zdrowej populacji podanie egzogenne insuliny powoduje zahamowanie jej wydzielania przez komórki Beta trzustki. Wyspiak trzustki charakteryzuje się natomiast niepohamowaną produkcją insuliny.

Rozpoznanie wyspiaka trzustki

W diagnostyce różnicowej insulinomy bierze się pod uwagę wszystkie stany prowadzące do objawów hipoglikemii takie jak:

• początkowa faza cukrzycy, przedawkowanie insuliny w leczeniu cukrzycy;
• hipoglikemia związana z częściową lub całkowitą resekcją żołądka;
• niedoczynność przedniego płata przysadki;
• niedoczynność kory nadnerczy;
• choroby wątroby i glikogenozy;
• hipoglikemia w wyniku stosowania leków powodujących spadek poziomu cukru we krwi;
• hipoglikemia autoimmunologiczna;
• a także inne nowotwory poza trzustkowe produkujące insulinę.

Insulinoma – leczenie wyspiaka trzustki

Leczenie guza insulinowego dzielimy na leczenie operacyjne oraz leczenie objawowe.

Leczenie chirurgiczne jest leczeniem z wyboru. W przypadku zmian łagodnych, wycięcie guza trzustki daje całkowite wyleczenie. Wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania guza insulinowego operacja chirurgiczna jest bardziej skomplikowana i polega na wycięciu, oprócz insulinomy, okolicznych węzłów chłonnych i przerzutów. Konieczna jest także chemioterapia. Leczenie chirurgiczne wykonuje się metodą laparoskopową bądź klasyczną.

W niektórych przypadkach stosowana bywa selektywna embolizacja polegające na zamknięciu naczyń krwionośnych dostarczających krew i składniki odżywcze do wyspiaka trzustki.

Wyspiak trzustki – dieta

Leczenie objawowe polega na zahamowaniu jak i zapobieganiu występowaniu objawów hipoglikemii. W przypadku wystąpienia objawów hipoglikemicznych osobie chorej podaje się doustnie węglowodany lub wstrzykuje się dożylnie glukozę. Należy pamiętać o monitorowaniu poziomu cukru we krwi. Zapobieganie napadom hipoglikemii w wyspiaku trzustki polega na częstym spożywaniu regularnych posiłków także w godzinach nocnych. Dieta powinna być wysokobiałkowa z ograniczeniem jedzenia cukrów prostych. Najskuteczniejszym lekiem w zapobieganiu hipoglikemii jest diazoksyd, ale w dużych dawkach powoduje obrzęki i działa nefrotoksycznie. Skuteczne bywają także analogi somatostatyny (terapia radioizotopowa, radioablacja), glikokortykosteroidy i blokery kanału wapniowego.

Insulinoma – rokowanie

Rokowanie w guzie insulinowym zależy od stopnia złośliwości. W przypadku guzów łagodnych, wcześnie rozpoznanych, operacja gwarantuje 100% wyleczenie. Wraz ze wzrostem zaawansowania i dłuższym czasem od rozpoznania insulinomy szansa na skuteczne i całkowite wyleczenie maleje. Należy pamiętać iż w ciągu 3 lat od wyleczenia istnieje duże ryzyko nawrotu wyspiaka trzustki.