Hipertrójglicerydemia

Co to jest hipertrójglicerydemia?

Trójglicerydy to tłuszcze proste. Są jednym z najważniejszych materiałów energetycznych w organizmie człowieka. Magazynowane są jako materiał zapasowy w postaci tkanki tłuszczowej. Hipertrójglicerydemia to zaburzenie gospodarki lipidowej, występujące z podwyższonym stężeniem trójglicerydów. Norma laboratoryjna dla trójglicerydów to 150 mg/dl. Hipertrójglicerydemia w takim samym stopniu jak hipercholesterolemia predysponuje do miażdżycy.

We krwi trójglicerydy są transportowane przez cholesterol VLDL lub chylomikrony. Wzrost ilości cząsteczek VLDL, chylomikronów lub obu naraz przyczynia się do hipertrójglicerydemii. Powodem takiego stanu może być choroba pierwotna, np.:

• mutacja genetyczna,
• nieprawidłowa dieta,
• nadmiar alkoholu,
• przyczyna wtórna do innej choroby lub zażywanego leku.

Dodatkowym ciężkim powikłaniem hipertrójglicerydemii jest ostre zapalenie trzustki. Początkowymi objawami są bóle zlokalizowane w nadbrzuszu. Postępowi ostrego zapalenia trzustki można zapobiec przez redukcję stężenia trójglicerydów. Wymaga to drastycznego zmniejszenia zawartości tłuszczów diecie.

Objawy hipertrójglicerydemii

Hipertrójglicerydemia to wzrost parametrów trójglicerydów we krwi powyżej 150 mg/dl. Przy bardzo podwyższonych stężeniach trójglicerydów może dojść do powstania żółtaków (kępek żółtych). Są to żółte plamki lub grudki, występujące na kolanach, łokciach, pośladkach, powiekach. Dodatkowo może wystąpić powiększenie wątroby i śledziony oraz objawy zwany lipemia retinalis, czyli odkładanie się trójglicerydów w siatkówce i zaburzenia widzenia. Nadmiar trójglicerydów, tak jak nadmiar cholesterolu prowadzi do rozwoju miażdżycy. Dodatkowo hipertrójglicerydemia obniża stężenie cholesterolu HDL. Cholesterol HDL, zwany „dobrym cholesterolem", ma za zadanie chronić nasze naczynia. Jego spadek przyspieszy progresję miażdżycy.

Miażdżyca jest przyczyną:

• nadciśnienia tętniczego,
• choroby niedokrwiennej serca,
• zawału serca,
• udaru mózgu,
• niedokrwienia jelit,
• niedokrwienia nerek,
• niedokrwienia kończyn dolnych.

Objawami hipertrójglicerydemii są więc objawy powyższych chorób. Kolejnym powikłaniem hipertrójglicerydemii jest wystąpienie ostrego zapalenia trzustki. Początkowo mogą być to tylko epizody nawracającego bólu w nadbrzuszu, które mogą przejść w zapalenie trzustki. Aby temu zapobiec, trzeba obniżyć stężenie trójglicerydów we krwi, stosując dietę bardzo ubogą w tłuszcze.

Czytaj również: Hipercholesterolemia rodzinna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Pierwotne przyczyny hipertrójglicerydemii

Przyczyną hipertrójglicerydemii pierwotnej jest mutacja genu, a dodatkowo zła dieta i inne czynniki środowiskowe.

Hipertrójglicerydemia wielogenowa

To najczęstsza przyczyna hipertrójglicerydemii. Jest uwarunkowana wielogenowo, ale dopiero czynniki środowiskowe, czyli zła dieta, palenie papierosów lub niedobór aktywności fizycznej powodują wystąpienie hipertrójglicerydemii. Czynnik genetyczny jest ułatwieniem dla zajścia zmian w naszym organizmie, a nie powodem choroby. Leczeniem jest zmiana stylu życia.

Rodzinna hipertrójglicerydemia

Uwarunkowana jest mutacją genetyczną. Stężenie trójglicerydów sięga do 500 mg/dl, jednak w połączeniu z innymi chorobami, np. cukrzycą, hipertrójglicerydemia może się nasilać nawet powyżej 1000 mg/dl.

Niedobór lipazy lipoproteinowej lub jej kofaktora (C-II)

Przyczyną choroby jest mutacja jednego genu. Występują bardzo wysokie stężenia trójglicerydów – 2000 mg/dl do 25000 mg/dl. Towarzyszy temu powiększenie wątroby i śledziony, niedokrwistość, zapalenia trzustki. Wykrywana jest zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. U kobiet ciężarnych może wystąpić też wzrost cholesterolu całkowitego. Pacjenci zwykle nie są otyli. Leczenie choroby jest wyłącznie dietetyczne.

Rodzinna dysbetalipoproteinemia – hiperlipoproteinemia typu III

Choroba uwarunkowana genetycznie. Jednak do jej ujawnienia dochodzi, gdy zadziałają inne czynniki, takie jak:

• otyłość,
• cukrzyca,
• niedoczynność tarczycy.

Oprócz wzrostu stężenia trójglicerydów może wystąpić wzrost stężenia cholesterolu całkowitego i obniżenie cholesterolu LDL. Objawy zazwyczaj nie występują poniżej 20. roku życia. Występują kępki guzowate – rudawe lub pomarańczowe guzki, kępki żółte, a fałdy skórne mogą przybierać kolor pomarańczowy.

Leczenie hipertrójglicerydemii pierwotnej

Terapia wyżej wymienionych chorób powinna w pierwszej kolejności wiązać się ze zmianą sposobu żywienia.

W trakcie diety w hipertrójglicerydemii należy:

• ograniczyć spożywanie tłuszczów zwierzęcych, najlepiej zastąpić je tłuszczami roślinnymi – wielonienasyconymi,
• najlepiej, aby spożycie tłuszczów było ograniczone do 10% spożywanych dziennie kalorii, czyli 15-30 g/dobę,
• nie smażyć, zamiast tego gotować na parze, dusić,
• produkty zbożowe powinny stanowić większość zapotrzebowania kalorycznego,
• spożywać 30-40 g błonnika dziennie,
• przyjmować kwasy omega-3 i omega-6,
• przyjmować witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, D, E, K,
• ograniczyć produkty gotowe, wysoko-przetworzone, typu fast-food,
• najlepiej wykluczyć spożywanie słodyczy lub bardzo mocno je ograniczyć,
• najlepiej nie pić alkoholu.

Zaleca się aktywność fizyczną, dostosowaną do możliwości organizmu oraz redukcję masy ciała, jeśli występuje nadwaga lub otyłość. Dodatkowo lekarz może przepisać leki obniżające poziom trójglicerydów, jednak zawsze należy pamiętać, że głównym sposobem na walkę z chorobą jest zmiana stylu życia.

Hipertrójglicerydemia wtórna

Hipertrójglicerydemie wtórne są spowodowane chorobami, zażywanymi lekami, nieprawidłowościami w diecie.

Głównymi przyczynami są:

• cukrzyca. Występowanie cukrzycy i hipertrójglicerydemii wiąże się ze źle kontrolowaną cukrzycą, nieprawidłową dawką insuliny, otyłością. Może być też wynikiem ostrego zapalenia trzustki,
• mocznica – schyłkowy okres przewlekłej niewydolności nerek,
• zakażenie wirusem HIV,
• leczenie estrogenami,
• przezskórne podawanie estrogenów prowadzi do mniejszego wzrostu trójglicerydów. Doustna antykoncepcja podwyższa trójglicerydy nawet o 15%,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• otyłość,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
• zespół nerczycowy,
• niedoczynność tarczycy,
• zespół Cushinga.

Terapia przede wszystkim powinna polegać na właściwym kontrolowaniu pierwotnego zaburzenia, zmniejszeniu dawkowania lekarstw lub zmiany na inne, jeśli to możliwe. Powinno sie wprowadzić dietę, zredukować masę ciała i ograniczyć lub wykluczyć spożywanie alkoholu.

Hipertrójglicerydemia a inne zaburzenia gospodarki lipidowej

Hipertrójglicerydemia może występować jako izolowane zaburzenie lub może wchodzić w skład innych jednostek chorobowych. Nieprawidłowością, w skład której zaliczamy oprócz hipertrójglicerydemi także nadmiar cholesterolu LDL, jest hiperlipidemia mieszana. Hiperlipidemia mieszana może wystąpić u pacjentów cierpiących na hipertrójglicerydemię pierwotną. Jej przyczyną może też być rodzinna hiperlipidemia mieszana. Jest to choroba genetyczna, a u pacjentów cierpiących na nią występuje bardzo duże ryzyko miażdżycy i jej powikłań. Leczenie wiąże się z radykalną dietą i intensywnym leczeniem farmakologicznym. Dodatkowo przyczynami hiperlipidemii mieszanej mogą być: cukrzyca, alkohol i otyłość.

W dyslipidemii aterogennej oprócz hipertrójlicerydemii mamy do czynienia z obniżonym stężeniem cholesterolu HDL i małymi, gęstymi LDL. Choroba ta sprzyja szybkiemu rozwojowi miażdżycy. Najczęściej występuje u chorych cierpiących na cukrzycę lub zespół metaboliczny.