Choroby tarczycy – jakie są objawy chorej tarczycy?

Hormony tarczycy – TSH, T ₃ i T₄

Tarczyca jest jednym z narządów układu wewnątrzwydzielniczego. Leży tuż poniżej chrząstki tarczowatej krtani i „obejmuje” tchawicę u podstawy szyi. Główną rolą tarczycy jest produkcja, magazynowanie i uwalnianie hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny, oznaczanych skrótowo odpowiednio jako T₄ i T₃ .

Bardzo ważnym hormonem jest TSH (hormon tyreotropowy). Badanie jego stężenia we krwi pozwala na stwierdzenie niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Poziom tego hormonu w organizmie pozwala także na monitorowanie leczenia chorób gruczołu tarczowego.

Odpowiednie stężenie tych hormonów tarczycy pełni kluczową rolę w regulacji tempa metabolizmu, który jest tym szybszy i bardziej intensywny, im stymulacja trójjodotyroniną jest silniejsza. Regulacja pracy tarczycy opiera się na mechanizmie tzw. sprzężenia zwrotnego ujemnego. Zjawisko to umożliwia precyzyjne dostosowanie poziomu hormonów do aktualnego zapotrzebowania.

Narządami zaangażowanymi w pętlę sprzężenia są tarczyca oraz struktury mózgowia – podwzgórze i przysadka mózgowa. W obliczu niskiego stężenia hormonów sygnał wysyłany przez podwzgórze pobudza przysadkę do produkcji czynników stymulujących tarczycę – wytwarzanie hormonów zwiększa się. Po osiągnięciu pożądanego poziomu hormonów, dalsze jego zwiększanie wywiera hamujący wpływ na przysadkę i podwzgórze – tarczyca zwalnia.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Choroby tarczycy – jakie są najczęstsze?

Do najczęstszych chorób opisywanego narządu należy obecność guzków na tarczycy (pojedynczych lub mnogich) położonych w różnych miejscach w obrębie gruczołu. Guzki takie są jednak zazwyczaj bezobjawowe. Wśród najczęstszych chorób tarczycy wywołujących dolegliwości wymienić należy:

• niedoczynność tarczycy – jak sama nazwa wskazuje, objawy wynikają tu z niedostatecznej produkcji T₃ i T₄ niepokrywającej aktualnego zapotrzebowania;
• nadczynność tarczycy – zespół objawów powstających wskutek nadmiernej stymulacji komórek różnych narządów przez hormon T₃ .

Warto przy tym zaznaczyć, że zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy nie są jednorodnymi jednostkami chorobowymi. Mówiąc inaczej, oba zespoły objawów mogą być wywołane przez szereg różnych zaburzeń. Wiele z nich ma podłoże autoimmunologiczne.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Nadczynności tarczycy – objawy

Nadczynność tarczycy jest zespołem objawów, który wywołany jest zbyt wysokim poziomem jej hormonów, tj. nieadekwatnym do zapotrzebowania ustroju. Dolegliwości związane są tu ze zbyt intensywnym metabolizmem. Prowadzi on do szybkiego zużywania zapasów energetycznych i kompensacyjnej reakcji narządów mającej na celu przyspieszenie dostarczania energii.

Objawy nadczynności tarczycy możemy podzielić na ogólne oraz pochodzące z konkretnych narządów. Najbardziej charakterystyczne z nich to:

• nietolerancja ciepła,
• ubytek masy ciała, bóle mięśni i osłabienie,
• trudności w skupieniu uwagi, poczucie rozdrażnienia, niepokój, drżenie rąk,
• wytrzeszcz gałek ocznych,
• zaróżowiona, nadmiernie gładka, wilgotna skóra,
• łamliwe paznokcie i cienkie, wypadające włosy,
• wrażenie ucisku u podstawy szyi, czasami powiększenie obwodu szyi,
• kołatanie serca,
• biegunki,

Mogą wystąpić także zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet w wieku rozrodczym.

Powiększona tarczyca (wole) – co to znaczy?

Do wymienionych wyżej dolegliwości dołączać się mogą dodatkowe związane z przyczyną i mechanizmem rozwoju niedoczynności – przykładem jest rozwój tzw. wola tarczycowego, powstającego przez powiększanie się objętości tarczycy.

Rosnące wole może uciskać tchawicę, powodując uczucie obecności ciała obcego w szyi i duszność. Objawy układają się niekiedy w charakterystyczne zespoły – np. współistnienie wytrzeszczu, bólu gałek ocznych i podwójnego widzenia (orbitopatia tarczycowa), tzw. obrzęku przedgoleniowego i wola jest typowe dla jednej z autominnulogicznych chorób tarczycy – choroby Gravesa-Basedowa.

Twarda, powiększona tarczyca (wole) może świadczyć także o chorobie Hashimoto, guzach czy niedoborach jodu. Zwiększenie objętości tarczycy w ciąży jest spowodowane natomiast przerostem jej komórek spowodowanym gonadotropiną kosmówkową.

Niedoczynności tarczycy – objawy

Objawy niedoczynności tarczycy pojawiają się wskutek mechanizmów w wielu aspektach odwrotnych do opisanych powyżej. Obniżenie poziomu hormonów, zwłaszcza trójjodotyroniny, skutkuje przede wszystkim zahamowaniem metabolizmu energetycznego.

Wskutek niedostosowania tempa przemian do zapotrzebowania może się rozwinąć szereg dolegliwości, w dużej części przeciwstawnych do obecnych w nadczynności tarczycy:

• nietolerancja zimna (łatwe marznięcie),
• przyrost masy ciała,
• uczucie osłabienia, wzmożona męczliwość, senność,
• obniżenie nastroju, depresja,
• obniżenie wydolności fizycznej, skurcze mięśni, np. skurcze nóg, łydek,
• zimna, sucha, blada skóra, często obecne zgrubienia naskórka (zwłaszcza na skórze łokci),
• pogrubienie rysów twarzy, obrzęk rąk,
• łamliwe, suche włosy,
• niskie ciśnienie tętnicze (znacznie rzadziej nadciśnienie),
• ochrypły głos,
• zaparcia.

U kobiet w wieku rozrodczym może dojść do wydłużenia cyklu miesiączkowego. Pojawiają się obfite krwawienia miesiączkowe, może dojść do poronień i występowania niepłodność. Podobnie jak w przypadku nadczynności, również w niedoczynności tarczycy możliwy jest rozwój wola.

Chora tarczyca – guzki, zapalenie i rak tarczycy

Poza wymienionymi powyżej możliwy jest rozwój szeregu objawów niezwiązanych bezpośrednio z nieprawidłowym poziomem hormonów tarczycy, a z procesem zapalnym, ze zmianami anatomicznymi gruczołu bądź z wydzielaniem (innych niż hormony T₃ i T₄) substancji czynnych.

Do przykładów takich chorób należą guzki tarczycy niewydzielające hormonów (tzw. wole guzkowe nietoksyczne) czy rak tarczycy. Mogą pojawić się objawy, takie jak:

• gorączka (zwłaszcza w niektórych typach zapaleń omawianego narządu może pojawić się także ból tarczycy),
• uczucie duszności, obecności ciała obcego w szyi, kaszel niezwiązany z infekcją lub trudności w przełykaniu spowodowane uciskiem narządów szyi przez powiększoną tarczycę,
• powiększenie węzłów chłonnych na szyi (węzłów chłonnych szyjnych),
• ból szyi (u jej podstawy), powiększenie jej obwodu oraz asymetria.

Pojawienie się podobnych objawów, zwłaszcza gdy ich rozwój następuje szybko i niespodziewanie, jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej oraz wykonania badań, np. USG tarczycy czy biopsji. Zlekceważenie wymienionych symptomów grozi rozwojem poważnej choroby.