Cholesterol a alkohol

Czym grozi wysoki cholesterol?

Cholesterol stanowi jedną ze składowych tłuszczów, którą dostarczamy organizmowi z pokarmami. Wysoki i podwyższony cholesterol w tkankach prowadzi do rozwoju miażdżycy i wszystkich jej konsekwencji, takich jak:

• miażdżyca naczyń wieńcowych;
• choroba niedokrwienna serca i w konsekwencji – zawał serca;
• udar mózgu;
• postępujące niedokrwienia narządów oraz kończyn.

W celu obniżenia poziomu złego cholesterolu stosuje się leki. Istotną rolę odgrywa tu także odpowiednia dieta, która powinna być bogata w warzywa, owoce oraz ryby. Wskazana staje się również modyfikacja trybu życia. Konieczne jest zaprzestanie palenia i zwiększenie aktywności fizycznej.

Jak natomiast ustosunkować się do licznych doniesień naukowych mówiących o tym, że niewielkie ilości alkoholu mogą obniżać poziom cholesterolu i modyfikować korzystnie profil lipidowy?

Cholesterol dobry i zły

Cholesterol jest niezbędny do życia. To składnik m.in.: błon komórkowych, hormonów, żółci i witaminy D. Cholesterol dzieli się na 4 grupy:

• chylomikrony – transportują cholesterol pokarmowy i trójglicerydy pokarmowe do komórek;
• VLDL – trójglicerydy wątrobowe i cholesterol;
• LDL – tzw. zły cholesterol, zawiera największą część cholesterolu w swojej cząsteczce i transportuje go do tkanek;
• HDL – tzw. dobry cholesterol, pobiera cholesterol z tkanek i transportuje do wątroby, gdzie jest wydalany z żółcią.

W leczeniu dążymy do obniżenia cholesterolu całkowitego, a także frakcji LDL (złego, wielkocząsteczkowego cholesterolu odpowiedzialnego za rozwój miażdżycy i choroby naczyń). Celem powinno być nie tylko obniżanie złego cholesterolu, ale także podwyższanie jego frakcji małocząsteczkowej, czyli cholesterolu dobrego – LDL. Za niekorzystną zmianę uważana jest też podwyższona ilość trójglicerydów (TG). Trójglicerydy są drugą grupą (obok cholesterolu), na którą rozkładane są tłuszcze pokarmowe.

Co oznacza małą ilość alkoholu?

Liczne badania naukowe (z różnych ośrodków na całym świecie) donoszą o korzystnym wpływie bardzo niewielkich ilości alkoholu na czynność wybranych narządów.

Małą ilość alkoholu stanowi 10 g lub 12,5 ml czystego alkoholu etylowego. W przybliżeniu można powiedzieć, że jest to:

• jedno małe piwo,
• jeden kieliszek wina,
• 40 ml wódki.

Zaleceń tych nie wolno postrzegać jako zachęty do picia, a tym bardziej do regularnego, codziennego spożywania alkoholu. Trzeba pamiętać, że picie nawet małych ilości alkoholu może doprowadzić do uzależnienia. Również wiele leków może wchodzić w interakcje nawet z niewielką dawką alkoholu. Osoby cierpiące na schorzenia wątroby i wiele innych chorób powinny w ogóle unikać spożywania alkoholu.

Zły cholesterol a alkohol

Pacjenci borykający się z problemem podwyższonego cholesterolu powinni dążyć do obniżenia i utrzymywania go w zakresie minimalnych wartości. Nadmiar cholesterolu w tkankach (np. w wyniku nieprawidłowej diety) prowadzi do zwiększenia stężenia cholesterolu LDL we krwi. Jeśli zadziałają czynniki uszkadzające naczynia, takie jak nadciśnienie tętnicze, zalegający we krwi cholesterol odłoży się w naczyniu w postaci blaszki miażdżycowej.

Można się spotkać z teorią, że umiarkowane picie alkoholu prowadzi do obniżenia frakcji LDL cholesterolu, jednak nie jest ona poparta wystarczającymi dowodami. Małe ilości alkoholu nie wpływają na cholesterol całkowity i ten z grupy LDL. Badania stwierdzają, że nadmierne spożywanie alkoholu, dotarczające naszemu organizmowi tzw. "puste kalorie", prowadzi do podwyższenia ich parametrów. Badania wykazały, że wywołany u niektórych mężczyzn delikatny spadek cholesterolu LDL przy spożyciu małych ilości alkoholu może być spowodowany zależnościami genetycznymi dotyczącymi receptora, przez który LDL przekazują cholesterol do komórki.

Jeśli cholesterol LDL przebywa długo we krwi, podlega różnym przemianom, np. oksydacji. Są to przemiany niekorzystne. Podwyższają toksyczność cząsteczki LDL przez zwiększenie ich powinowactwa do komórek budujących blaszkę miażdżycową. Powodują tym samym szybszą progresję miażdżycy. Spożywanie czerwonego wina, które zawiera polifenole, powoduje spadek ilości szkodliwych, zmodyfikowanych cząsteczek LDL, a także zapobiega ich szkodliwej modyfikacji. Nie powoduje on jednak obniżenia samej frakcji LDL.

Dobry cholesterol a alkohol

Dobry cholesterol HDL działa w sposób przeciwny niż zły cholesterol LDL. Odbiera on cholesterol z komórek i transportuje go do wątroby, gdzie zostaje włączony w skład żółci. Jest to jedyna możliwość na usunięcie cholesterolu, jaką posiada organizmu. Im więcej cząsteczek HDL posiadamy, tym łatwiej utylizujemy jego nadmiar dostarczany wraz z pożywieniem.

Cząsteczka HDL jest z tego powodu nazywana przez pacjentów i lekarzy dobrym cholesterolem. Cholesterol HDL wykazuje też właściwości naczynioochronne. W celu zapobiegania oraz leczenia miażdżycy tętnic powinno się dążyć do utrzymania jego wysokich wartości.

Małe ilości alkoholu spożywane codziennie wpływają na wzrost ilości cholesterolu HDL. Jedna z hipotez mówi, że alkohol wpływa na wzrost produkcji cząsteczek będących składowymi cholesterolu HDL. Wiele badań donosi jednak, iż alkohol, mimo że podwyższa poziom cholesterolu HDL, może powodować pozbawienie go funkcji naczynioochronnej.

Trójglicerydy a alkohol

Podwyższony poziom trójglicerydów w takim samym stopniu jak nadmiar cholesterolu przyczynia się do rozwoju miażdżycy i wzrostu ryzyka sercowo-naczyniowego, czyli ryzyka zachorowania na powikłania miażdżycy. Dodatkowo nadmiar trójglicerydów może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki lub nasilić jego przebieg. W obliczaniu ryzyka sercowo-naczyniowego pomocny dla lekarza jest wskaźnik trójglicerydy do HDL lub wskaźnik cholesterol LDL do HDL. Skoro małe ilości alkoholu nie podwyższają cholesterolu LDL, a obniżają HDL, wskaźnik powinien ulec zmniejszeniu.

Wraz z nim zmniejszeniu ulega możliwość zachorowania na incydent sercowo-naczyniowy. Jednak alkohol spożywany codziennie, nawet w małych ilościach, podwyższa poziom trójglicerydów. Jeśli więc weźmiemy pod uwagę wskaźnik TG/HDL, zmniejszenie ryzyka sercowo-naczyniowego nie jest już tak oczywiste.

Cholesterol a alkohol – pomaga czy szkodzi?

Korzyści płynące ze spożywania małych dawek alkoholu:

• udowodniono, że podwyższa frakcje HDL – poziom dobrego cholesterolu, a to jeden z celów leczenia miażdżycy i jej powikłań;
• czerwone wino doprowadza do obniżenia ilości bardziej toksycznych cząsteczek LDL;
• małe ilości rozszerzają naczynia, a to obniża ciśnienie krwi. Nadciśnienie tętnicze jest jedną z głównych przyczyn miażdżycy, ponieważ uszkadza naczynia i ułatwia cholesterolowi odkładanie się w nich;
• zmniejsza krzepliwość krwi, przez co może zmniejszyć ryzyko powikłań zatorowych u osób z miażdżycą.

Negatywne skutki płynące ze spożywania małych dawek alkoholu:

• nie wpływa on na poziom cholesterolu całkowitego i LDL, a w większych ilościach może go nawet podwyższać;
• podwyższa poziom trójglicerydów – wpływa na podwyższenie ryzyka sercowo naczyniowego oraz spowodowanie ostrego zapalenia trzustki;
• przyczynia się do otyłości, a to podwyższa poziom cholesterolu;
• w umiarkowanych i większych ilościach kurczy naczynia – alkohol podwyższa ciśnienie;
• podwyższa poziom homocysteiny – a ona, obok cholesterolu, może stać się przyczyną miażdżycy;
• może wpływać na działanie leków i dawać interakcje z nimi;
• może nasilać przebieg wielu chorób, np. chorób wątroby;
• może uszkadzać wątrobę;
• wywołuje uzależnienie.