Zaburzenia miesiączkowania – jakie występują, co je powoduje, jak je leczyć?

Prawidłowy cykl miesiączkowy – jak przebiega?

Prawidłowo cykl miesiączkowy trwa około 28 dni – jednak u każdej kobiety jest to kwestia indywidualna i cykle mogą trwać około 5 dni dłużej bądź krócej. Z powodu tych możliwych różnic w długości cyklu miesiączkowego u poszczególnych kobiet, każda z nich powinna prowadzić kalendarzyk miesiączkowy, w którym odnotuje początek i koniec miesiączki oraz towarzyszące jej objawy, takie jak np. bóle brzucha czy bóle głowy.

Cykl miesiączkowy ma cztery fazy. Pierwszą fazą jest miesiączka, po niej następuje faza folikularna. Kolejnym etapem jest owulacja, podczas której komórka jajowa jest uwalniana z jajnika do jajowodu. Ostatnią fazą jest faza lutealna, po której następuje kolejna miesiączka.

Miesiączka jest to cykliczne krwawienie z dróg rodnych kobiety. Wynika ono z fizjologicznego zjawiska złuszczania się błony śluzowej macicy pod wpływem działania hormonów. Podczas krwawienia menstruacyjnego kobieta średnio traci 80 do 100 ml krwi. Pierwsza miesiączka powinna wystąpić pomiędzy 9. a 16. rokiem życia.

Jakiekolwiek odstępstwa od tego cyklu są określane mianem zaburzeń miesiączkowania.

Zaburzenia miesiączkowania – czym są?

Kobieta w całym okresie swojego życia, nawet w okresie płodowym, podlega różnym procesom, które kształtują i wpływają na jej cykl miesiączkowy. Cykl ten charakteryzują regularnie powtarzające się zmiany w ciele kobiety, które mają za zadanie przygotować ją do funkcji reprodukcyjnych.

W momencie, gdy nie zachodzi do zapłodnienia komórki jajowej, pogrubiałe endometrium przygotowane do przyjęcia blastocysty musi się złuszczyć. Powtarza się cykl jajnikowy, prowadzący do jajeczkowania i cykl endometrialny mający na celu ponowny wzrost warstwy gąbczastej endometrium. Widocznym dla kobiety efektem złuszczania się błony śluzowej macicy jest krwawienie miesięczne.

Jakiekolwiek odchylenia od prawidłowego funkcjonowania cyklu miesięcznego są powodem do zmartwień u wielu kobiet, które obawiają się wpływu zaburzeń miesiączkowania na swoje zdrowie reprodukcyjne.

Zaburzenia miesiączkowania to duża grupa nieprawidłowości związanych z cyklem menstruacyjnym. Zalicza się do nich zaburzenia rytmu krwawień miesiączkowych, czyli prościej mówiąc – nieregularne miesiączki a także obfitości krwawień (zarówno zbyt obfite, jak i zbyt skąpe) oraz każdego rodzaju krwawienia dodatkowe w cyklu miesiączkowym.

Przez pierwsze dwa lata od pierwszej miesiączki występowanie nieregularnych miesiączek nie odbiega od normy i nie wymaga leczenia, jednak dziewczynka powinna pozostawać pod opieką ginekologa.

Rodzaje zaburzeń miesiączkowania

Zaburzenia miesiączkowania mogą przybierać różne postaci. Z tego powodu wyróżniamy:

• pierwotny brak miesiączki,
• wtórny brak miesiączki,
• nieprawidłowe krwawienia maciczne.

Pierwotny brak miesiączki

Pierwotny brak miesiączki oznacza sytuację, w której u dojrzewającej dziewczyny w wieku 16 lat nie nastąpiła pierwsza miesiączka.

Pierwotny brak miesiączki można również stwierdzić wcześniej – już po upływie 14. roku życia, jeśli współwystępują zaburzenia wzrastania lub gdy nie następuje prawidłowy rozwój drugorzędowych cech płciowych (czyli charakterystycznych dla kobiet zewnętrznych narządów płciowych).

Wtórny brak miesiączki

Wtórny brak miesiączki to sytuacja, w której krwawienia menstruacyjne są nieregularne. Pojawia się on u kobiet, które wcześniej miesiączkowały i może mieć dwie postacie: oligomenorrhoea i polymenorrhoea.

Oligomenorrhoea to inaczej zbyt rzadkie miesiączkowanie, czyli zaburzenie, w wyniku którego cykle miesiączkowe trwają 35-90 dni. Najczęstsze przyczyny tego zaburzenia miesiączkowania to:

• cykle bezowulacyjne,
• wydłużenie fazy folikularnej.

Polymenorrhoea oznacza zbyt częste miesiączki wynikające ze skrócenia cyklu miesiączkowego do mniej niż 22 dni. Najczęstsze przyczyny takiej sytuacji to:

• niewydolność ciałka żółtego,
• cykle bezowulacyjne,
• skrócenie fazy folikularnej w cyklu miesiączkowym.

Nieprawidłowe krwawienia maciczne i bolesne miesiączki

Nieprawidłowe krwawienia maciczne również można podzielić na kilka grup. Są to:

• hypermenorrhoea – bardzo obfite miesiączki, w przypadku których objętość utraconej krwi przekracza 100 ml, z obecnością skrzepów krwi. Często spowodowane są występowaniem cyklów bezowulacyjnych. Dotyczy to szczególnie kobiet w dwóch okresach życia: w okresie dojrzewania i perimenopauzy. Ten typ patologii może występować również u kobiet z zaburzeniami krzepnięcia krwi;

• hypomenorrhoea – bardzo skąpe krwawienia miesiączkowe, trwające dzień lub dwa – objętość utraconej krwi jest mniejsza niż 30 ml. Zaburzenie to jest związane z zaburzeniami wzrostu endometrium, warunkowanymi organicznie lub hormonalnie (np. w pierwotnej lub wtórnej niewydolność jajników). Patologia ta występuje w przypadku defektów endometrium, np. w zespole Ashermana. Ten typ krwawienia miesięcznego może występować u pacjentek stosujących antykoncepcję hormonalną;

• metrorrhagia – obfite, przedłużające się krwawienia z macicy, które pojawiają się poza terminem miesiączki, krwawienia acykliczne. Wyróżnia się dwa podrodzaje tego zaburzenia: metrorrhagia młodocianych i climacterica. W pierwszym przypadku zaburzenie dotyczy dziewczynek, które dojrzewają, a ich układ hormonalny nie jest jeszcze w pełni funkcjonalny. W drugim przypadku krwawienie występujące po menopauzie wskazuje na patologię endometrium, która musi zostać skontrolowana przez lekarza (ryzyko raka endometrium). Nieregularne krwawienia między krwawieniami menstruacyjnym mogą wskazywać na patologie organiczne narządu płciowego;

• menorrhagia – krwawienia miesięczne bardzo obfite i trwające zbyt długo, regularne. Przyczyną tego stanu rzeczy mogą być zmiany organiczne dotyczące narządu rodnego i endometrium. Wymienione poniżej przyczyny mogą wywoływać również hypermenorrhoea. Zalicza się do nich: przerosty endometrium, mięśniaki podśluzówkowe macicy, polipy, zmiany zapalne czy raka ednometrium;

• dysmenorrhoea – krwawienia miesięczne z towarzyszącymi silnymi bólami w podbrzuszu. Dolegliwości bólowe mogą być związane ze zmianami hormonalnymi i zespołem napięcia przedmiesiączkowego – samoistne. Jednak często związane są z takimi patologiami, jak zmiany zapalne lub endometrioza, dlatego też, jako wtórne, wymagają porady u specjalisty;

• algomenorrhoea – sytuacja, w której bólom miesiączkowym towarzyszą inne objawy, takie jak: bóle głowy, wzmożone napięcie i bolesność piersi, wymioty i omdlenia.

Przyczyny zaburzeń miesiączkowania

Potencjalnych przyczyn sporadycznych zaburzeń miesiączkowania jest wiele, np.: infekcje intymne, stres czy stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Natomiast, jeśli chodzi o najczęstsze przyczyny pierwotnego braku miesiączki, są to:

• hipoplazja jajników,
• dysgenezja gonad,
• niewydolność podwzgórza,
• zaburzenia rozwoju płciowego,
• wrodzony przerost nadnerczy,
• zespół feminizujących jąder,
• zarośnięcie błony dziewiczej,
• guzy przysadki mózgowej,
• karłowatość przysadkowa.

Najczęstsze przyczyny wtórnego braku miesiączki to:

• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• czynnościowa niewydolność podwzgórza,
• zarośnięcia macicy,
• pourodzeniowy przerost nadnerczy.

Jak wcześniej wspomniano, prawidłowy cykl miesiączkowy jest ściśle związany z gospodarką hormonalną organizmu. Struktury wydzielające te hormony, czyli podwzgórze, przysadka mózgowa oraz jajniki, szczególnie w okresie dojrzewania są bardzo wrażliwe na patogenne bodźce, takie jak np. stres. Z tego powodu długotrwały stres może powodować zaburzenia hormonalne, których skutkiem będą zaburzenia miesiączkowania.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego – czym jest i co ma wspólnego z zaburzeniami miesiączkowania?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (pre-menstrual syndrome, PMS) jest zespołem objawów pojawiającym się przed miesiączką i utrudniają prawidłowe funkcjonowanie kobiecie. Problem ten dotyczy około 15% kobiet.

Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego to:

• ospałość,
• zmęczenie,
• drażliwość,
• zmienność nastroju,
• obniżenie nastroju,
• niska samoocena,
• obniżone libido,
• zaburzenia koncentracji,
• wzdęcia,
• napięcie piersi,
• trądzik,
• łojotok,
• nadmierny apetyt i pragnienie,
• bóle i zawroty głowy,
• wymioty.

Zaburzenia miesiączkowania – jak przebiega diagnostyka?

Jeśli zauważysz niepokojące objawy, takie jak nieregularne krwawienia menstruacyjne, to powinnaś zgłosić się do lekarza ginekologa.

Lekarz przeprowadzi dokładny wywiad lekarski oraz wykona odpowiednie badania. Zwykle wykonuje badanie na fotelu ginekologicznym oraz przezpochwowe badanie USG. Badania te pozwolą na ocenę narządów rodnych oraz otaczających je struktur, co jest pomocne przy poszukiwaniu przyczyny zaburzeń miesiączkowania.

Następnie zlecone zostaną odpowiednie badania dodatkowe. W zależności od pacjentki, mogą być one różne, lecz najczęściej jest to:

• morfologia krwi,
• badania hormonalne,
• badanie układu krzepnięcia,
• test ciążowy.

Zaburzenia miesiączkowania – jak je leczyć?

Leczenie zaburzeń miesiączkowania jest zależne od wywołującej je przyczyny, dlatego bardzo istotne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki.

Jeśli zaburzenia miesiączkowania są spowodowane anatomicznymi wadami dróg rodnych, przeprowadzane jest leczenie operacyjne w celu korekcji tych wad. Leczenie chirurgiczne jest również rozwiązaniem, jeśli zaburzenia miesiączkowania wynikają z guza przysadki mózgowej.

Jeśli źródłem zaburzeń miesiączkowania są zaburzenia hormonalne, to bardzo istotne jest uregulowanie gospodarki hormonalnej w organizmie kobiety. Czasami w tym celu konieczna będzie również wizyta u endokrynologa. W przypadku zaburzeń hormonalnych ginekolodzy często zalecają leczenie hormonalne, np. antykoncepcję hormonalną.

W leczeniu zaburzeń miesiączkowania bardzo istotne jest również dbanie o ogólną jakość zdrowia: zdrowe odżywianie, regularną aktywność fizyczną, unikanie stresu oraz leczenie innych chorób przewlekłych.

Wypowiedź endokrynologa na temat zaburzeń miesiączkowania

współpraca: lek. Miłosz Wilczyński