Wypadanie macicy i pochwy

Zaburzenia statyki narządu rodnego

Zaburzenia statyki żeńskich narządów płciowych (ang. POP – pelvis organ prolapse) dotyczą dużej grupy kobiet, szczególnie kobiet dojrzałych, które przeszły już menopauzę. Statystyki tego zaburzenia są jednak niepełne; istnieje bowiem liczna grupa pań, które nie zgłaszają się ze swoimi problemami do lekarza. W społeczeństwie problemy wypadania macicy i pochwy oraz zaburzenia oddawania moczu, stolca należą do wstydliwych tematów, o których się nie mówi. A bardzo często wszystkie te schorzenia współistnieją ze sobą.

Kobieta, którą dotyka taka dolegliwość, niejednokrotnie wycofuje się z życia społecznego, rodzinnego. Krępują ją jej zaburzenia, przez co cierpi też jej życie intymne; zaczyna wątpić w swoja atrakcyjność i kobiecość. Współczesne metody leczenia zaburzeń statyki narządów płciowych są na tyle zaawansowane, że lekarze potrafią pomóc właściwie każdej pacjentce.

Zwlekanie z wizytą u ginekologa jest bezzasadne, ponieważ przedłuża tylko czas trwania dolegliwości. W zależności od stopnia zaawansowania choroby, lekarz może wybrać wraz z pacjentką odpowiednie leczenie- zachowawcze lub operacyjne.

Wypadanie macicy i pochwy a menopauza

Macica i pochwa utrzymywane są w swoim prawidłowym położeniu dzięki tzw. aparatowi wieszadłowo-podporowemu. Składają się na niego mięśnie dna miednicy, powięź oraz sieć mocnych więzadeł. Zadaniem tego układu jest też umożliwienie pewnej ruchomości macicy i pochwy, dlatego więzadła nie są napięte w stopniu maksymalnym. W ich skład wchodzą włókna elastynowe i sprężyste, które warunkują ich właściwości oraz funkcjonalność.

Z biegiem lat, w trakcie starzenia się organizmu kobiety, dochodzi do pewnych zmian w ich budowie. Istotne, z punktu widzenia zaburzeń statyki narządu rodnego, jest zmniejszenie ilości kolagenu oraz włókien sprężystych, dzięki któremu więzadła są wytrzymałe, ale tez giętkie. Dlatego po menopauzie stają się słabsze, bardziej podatne na odkształcanie. Duży wpływ na strukturę aparatu więzadłowego mają żeńskie hormony płciowe – estrogeny. To one, poprzez utrzymywanie odpowiedniej ilości kolagenu, warunkują jego prawidłowe funkcjonowanie. Po menopauzie ilość estrogenów gwałtownie maleje, a utrzymujący się od tego momentu hipoestrogenizm tylko nasila zmiany atroficzne (zmiany zanikowe, atrofia pochwy) w obrębie włókien.

W skład aparatu podporowego wchodzą też mięśnie. Do mięśni przepony miednicy, które zamykają jej otwór dolny, zaliczamy parzyste mięśnie dźwigacze odbytu oraz mięśnie guziczne. Zbiegają się one w linii pośrodkowej, pozostawiając szczelinę, przez którą przechodzi od przodu: cewka moczowa, pochwa oraz odbytnica. To właśnie ten obszar stanowi tzw. obszar zmniejszonej rezystancji, czyli mówiąc krótko, jest to miejsce newralgiczne, w którym łatwo dochodzi do zaburzeń w postaci nieprawidłowej statyki narządów płciowych.

Gdy ciśnienie wywierane na mięśnie dna miednicy długotrwale przewyższa siły ich sprężystości, może dojść do wypadania macicy i pochwy. Aparat wieszadłowy stanowią z kolei nie tylko więzadła, ale też przymacicza. Przymacicza to tkanka łączna otaczająca narząd rodny, tworząca swoiste rusztowanie i zawieszenie dla narządów miednicy mniejszej. Gdy zachowana jest równowaga między siłami działającymi na narządy płciowe, są one utrzymywane w prawidłowym, anatomicznym położeniu. Mimo złożoności aparatu wieszadłowo-podporowemu i jego skomplikowanej budowie, czasem dochodzi do przemieszczenia macicy i pochwy – tzw. obniżenia macicy i pochwy (descensus) lub nawet ich wypadania (prolapsus).

Wypadanie macicy i pochwy – przyczyny

Przyczyny wypadania macicy i pochwy można podzielić na te, które powodują wzmożone ciśnienie, ucisk na narządy oraz takie, które przyczyniają się do osłabienia aparatu podtrzymującego organy płciowe. Główną przyczyną zaburzeń statyki żeńskich narządów płciowych, konkretnie macicy i pochwy, są zmiany zachodzące w trakcie wspomnianego procesu starzenia się. Dlatego wypadanie macicy dotyczy w głównej mierze kobiet starszych.

Istotnym czynnikiem jest również ilość przebytych porodów drogą pochwową, czas ich trwania i przebieg. Wykazano, że wypadanie macicy i pochwy po porodzie częściej występuje u kobiet, u których drugi okres porodu wydłużał się, zastosowano techniki wspomagające wydobycie noworodka (kleszcze, vacum), wykonano procedurę nacięcia krocza (episiotomię) – ryzyko zaburzeń statyki w późniejszym okresie życia jest podwyższone. Także duża masa urodzeniowa dziecka sprzyja problemom związanym z wypadaniem macicy i pochwy.

Wszelkie stany, które przyczyniają się do wzmożonego ciśnienia, nacisku wywieranego na macicę czy pochwę, także mogą skutkować ich wypadaniem, zwłaszcza gdy są długotrwałe. Zaliczamy do nich w pierwszej kolejności nadwagę i otyłość – zwiększona masa tkanki tłuszczowej trzewnej napierając na osłabione mięśnie i więzadła może powodować zarówno wypadanie macicy i pochwy, ale również odbytnicy. Często współistnieje z zaburzeniami oddawania moczu, szczególnie z jego wysiłkowym nietrzymaniem.

Do sytuacji, w których dochodzi do nadmiernego działania sił przemieszczających narządy płciowe, zaliczamy też przewlekły kaszel, wodobrzusze, pracę fizyczną związaną z dźwiganiem ciężkich przedmiotów.

Diagnostyka

Wstępne rozpoznanie czy występuje wypadanie macicy i pochwy można postawić już po zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego oraz badaniu ginekologicznemu pacjentki. Do głównych dolegliwości, na które skarżą się kobiety, należą:

• uczucie ucisku,
• pełności w pochwie,
• ból, który często promieniuje do okolicy krzyżowej i spojenia łonowego.

W zaawansowanych stanach w szparze sromowej ukazuje się pochwa i szyjka macicy, szczególnie po prowokacji kaszlu (test kaszlowy). Panie, które cierpią na zaburzenia statyki narządów płciowych, mogą też zgłaszać zaburzenia oddawania moczu i kału. Czasem występują one w postaci zatrzymania moczu, ale też wysiłkowego nietrzymania moczu i stolca.

Do badań potwierdzających wstępną diagnozę zaliczamy przezpochwowe badanie ultrasonograficzne. Przyczyna zaburzeń może być też neurogenna i wynikać np. z uszkodzenia nerwu sromowego bądź kulszowego. Badaniami, które wyklucza lub potwierdzą takie przypuszczenia są techniki elektrodiagnostyczne. Są one bezbolesne i w krótkim czasie pozwalają ocenić tzw. potencjały czynnościowe i przewodnictwo tych nerwów.

Czytaj również: Jak wyciągnąć kleszcza? Sposoby, narzędzia, na co zwrócić uwagę?

Leczenie wypadania pochwy i macicy

Samo leczenie wypadania macicy i pochwy uzależnione jest m.in. od stopnia zaawansowania zmian, wieku pacjentki i jej chorób towarzyszących. W przypadku jedynie obniżenia macicy sugeruje się rozpoczęcie leczenia od ćwiczeń mięśni dna macicy, zwanymi mięśniami Kegla. Polegają one na ich wielokrotnym zaciskaniu (jak podczas wstrzymywania moczu).

Gdy to nie wystarcza, można wdrożyć lokalną estrogenoterapię w postaci maści i globulek dopochwowych, która u pań po menopauzie stanowi swoistą substytucję brakujących estrogenów. Te żeńskie hormony płciowe, przenikając w głąb śluzówek, poprawiają stan aparatu wieszadłowego. Dochodzi do tego przez zwiększenie ilości kolagenu we włóknach, które stają się bardziej wytrzymałe i giętkie.

Zabiegi chirurgiczne

W bardziej zaawansowanych sytuacjach pozostaje leczenie operacyjne. Techniki chirurgiczne są bardzo różnorodne; można je wykonywać zarówno z dostępu brzusznego, jak i pochwowego. Dzielą się na operacje korygujące aparat wieszadłowy i podporowy. Podczas wyboru odpowiedniej techniki bierze się też pod uwagę warunki anatomiczne, np. przebytą histerektomię. Może wypadać bowiem nie tylko macica, ale sam jej kikut. Operacje korygujące defekt aparatu podporowego polegają na wszyciu różnego rodzaju siatki lub taśmy z materiałów niewchłanianych, które wzmacniają mięśnie dna macicy i podtrzymują narządy wewnętrzne.

Jeżeli pacjentka nie może poddać się operacji, jedynym skutecznym leczeniem zachowawczym są pessary pochwowe. Pessary to wykonane najczęściej z silikonu dysku lub krążki, które zakłada się na dzień do pochwy; można je w każdej chwili wyjąć. Wzmacniają one rusztowanie pochwy, zapewniając komfort pacjentce. Minusem pessaroterapii jest niestety brak wpływu na wypadanie macicy, aczkolwiek niektóre rodzaje pessarów mogą być za to pomocne w leczeniu nietrzymania moczu.