Suchość pochwy w ciąży i po porodzie – jakie są skuteczne sposoby na nawilżenie pochwy?

Przyczyny i objawy suchości pochwy w ciąży

Do podstawowych przyczyn suchości pochwy w czasie ciąży należą zmiany hormonalne, w przebiegu których dochodzi do obniżenia stężenia estrogenów w surowicy krwi. Hormony te biorą udział w funkcjonowaniu gruczołów śluzowych przedsionkowych zewnętrznych (Bartholina) znajdujących się u podstawy pochwy.

Obniżona produkcja śluzu powoduje wysychanie nabłonka pochwy i dyskomfort w czasie współżycia (dyspareunia), co może zmniejszać zainteresowanie aktywnością seksualną w czasie ciąży. Te same zmiany odpowiadają za suchość pochwy przed okresem i w czasie menopauzy.

Do innych możliwych przyczyn suchości pochwy w ciąży należą: strach przed infekcją, ogólne zmęczenie ciężarnej, brak pożądania. Kobiety skarżą się na brak śluzu na początku ciąży, ale objawy mogą pojawić się w każdym trymestrze.

Częste objawy zgłaszane przez pacjentki to:

• ból w pochwie,
• pieczenie, kłucie, swędzenie pochwy,
• nasilenie bólu podczas seksu.

W praktyce klinicznej ważne jest wykluczenie zapalenia gruczołu przedsionkowego, którego podstawową funkcją jest wydzielanie śluzu w celu odpowiedniego nawilżenia pochwy i sromu. Gruczoły przedsionkowe są niestety wrażliwe na wszelakie infekcje i tworzenie się ropni, co może powodować suchość pochwy i ból.

Innym czynnikiem sprzyjającym suchości w pochwie w ciąży jest hiperglikemia w cukrzycy ciężarnych (ryzyko infekcji Candida albicans). Niska masa ciała wiąże się z deficytem tkanki tłuszczowej, która częściowo produkuje żeńskie hormony płciowe, dlatego również może być przyczyną suchej pochwy.

Nie bez znaczenia jest zmiana pH w pochwie – zbyt wysokie może spowodować infekcję i objawy bolesnego współżycia. Suchość utrudnia zapłodnienie i zajście w ciążę. Skutecznym sposobem na rozwiązanie tego problemu, który pojawia się zwłaszcza podczas stosunku, jest stosowanie globulek lub żelu nawilżającego.

Zobacz też: Orgazm pochwowy – jak przebiega, jak wywołać?

Suchość pochwy po porodzie – kiedy mija?

Po porodzie zmiany w układzie hormonalnym polegają na wzroście wydzielania prolaktyny, która pobudza gruczoły mlekowe do produkcji mleka i blokuje wydzielanie estrogenów. Jest to zjawisko fizjologicznej hiperprolaktynemii, której efektem ubocznym może być mała wilgotność pochwy. Do stanów prawidłowych, w których wydzielanie prolaktyny jest wzmożone, zalicza się: ciążę, karmienie piersią, stres, sen, stymulację (drażnienie) brodawek sutkowych oraz stosunek płciowy.

W przypadku suchości pochwy po urodzeniu dziecka dochodzi do zmian równowagi estrogenowo-progesteronowej. Karmienie piersią stymuluje syntezę prolaktyny, która hamuje oś hormonalną FSH/LH i – tym samym – syntezę estrogenów odpowiedzialnych m.in. za prawidłową czynność gruczołów śluzowych. Dodatkowo kobieta karmiąca może przejściowo stracić zainteresowanie seksem po porodzie i – co za tym idzie – spadek nawilżenia narządów płciowych (można zastosować wtedy żel intymny po porodzie).

Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy suchość pochwy mija i jak długo utrzymają się dokuczliwe objawy. Normalna aktywność seksualna powraca 5–8 tygodni po porodzie i wiąże się z ustępowaniem upławów, krwawień, regeneracją nabłonka pochwy i gruczołów śluzowych. Wcześniej możliwy jest stan zapalny wynikający z gojenia się nabłonka pochwowego po akcji porodowej.

Takie zapalenie naprawcze blokuje miejscową syntezę śluzu pochwowego i sprzyja suchości pochwy po porodzie. Sposobem na tę dolegliwość jest środek nawilżający, który regeneruje uszkodzony nabłonek i hamuje stan zapalny, a zarazem przynosi szybko ulgę.

Suchość w pochwie – inne przyczyny wymagające leczenia

U niektórych pacjentek z zespołem suchości pochwy można stwierdzić inne objawy chorób sprzyjających uszkodzeniu błony śluzowej pochwy i brakowi odpowiedniej czynności gruczołów przedsionkowych pochwy. Do przykładowych jednostek chorobowych zaliczamy:

• niedoczynność tarczycy,
• przewlekłą chorobę nerek,
• marskość wątroby,
• choroby nadnerczy,
• gruczolaki przysadki mózgowej.

Suchość pochwy podczas stosunku odczuwalna jest zwłaszcza u pacjentek po menopauzie (4. i 5. dekada życia), gdy obserwuje się stopniowe wygasanie czynności jajników. Przy pobraniu krwi i oznaczeniu estrogenu jego wartości mogą oscylować poniżej dolnej granicy normy. U części pacjentek dodatkowo można obserwować nadmierny wzrost prolaktyny, co pogłębia dysfunkcję hormonalną.

Do częstych następstw klinicznych opisanych zmian hormonalnych należy zaliczyć niekorzystne wartości cholesterolu w profilu lipidowym, rozrzedzenie masy kostnej i narażenie na osteoporozę, zmiany zanikowe w układzie moczowo-płciowym, w tym zaniki śluzówki pochwy z zespołem suchości. W dalszym toku zmian hormonalnych pojawić się może spadek libido i dyspareunia (bolesne współżycie).

Globulka na suchość pochwy w czasie ciąży

Brak śluzu w pochwie w ciąży sprzyja bolesnemu współżyciu, powstawaniu drobnych ran, uszkodzeń nabłonka, mikrourazów, a tym samym zakażeniom bakteryjnym, które w ciąży mogą być niebezpieczne.

Do powikłań zalicza się wówczas upławy, obrzęk śluzówki, niekiedy krwawienia z dróg rodnych. Na rynku obecnie dostępnych jest wiele preparatów bez recepty nawilżających pochwę. Tego typu sposoby na nawilżenie pochwy w ciąży należy jednak skonsultować z lekarzem.

Dobrym rozwiązaniem są globulki dopochwowe na suchość pochwy. Należy je stosować na noc przez co najmniej tydzień. Czopek dopochwowy należy umieszczać głęboko w drogach rodnych. Po uzyskaniu poprawy i ustąpieniu suchości zmniejszy się nasilenie bólu, swędzenia i pieczenia pojawiającego się głównie podczas seksu. Warto stosować je co 2–3 dni jako terapię podtrzymującą.

W skład globulek wchodzą makrogole, kwas hialuronowy, ziołowe wyciągi oleiste, kwas mlekowy odpowiadający za wyrównanie właściwego pH w pochwie. Mechanizm działania leków polega na wytworzeniu warstwy powlekającej błonę śluzową pochwy, co chroni i regeneruje uszkodzony nabłonek. Kwas mlekowy zmniejsza ryzyko powikłań infekcyjnych.

Irygacje dopochwowe w ciąży są przeciwwskazane, ponieważ mogą stać się źródłem uszkodzenia nabłonka pochwy i sprzyjać infekcjom bakteryjnym. Po ciąży mogą być korzystne doraźnie przy usuwaniu krwi miesiączkowej ze względów higienicznych, ale przy przewlekłym stosowaniu pacjentki mogą paradoksalnie zgłaszać nasilenie suchości w pochwie.

Doraźnie pomóc może stosowanie takich produktów, jak nawilżający żel intymny czy płyn do higieny intymnej. W ciąży najlepiej korzystać z linii kosmetyków przeznaczonych właśnie dla ciężarnych.

Nie należy stosować do nawilżania olejów pochodzenia zwierzęcego, produktów zwierzęcych, oleju roślinnego, kremów, olejków czy innych tłustych produktów, które można znaleźć w domu. Substancje te mogą bowiem traumatyzować śluzówkę pochwy i spowodować trudne do wyleczenia zakażenie okolic intymnych.

Co na suchość pochwy po ciąży i porodzie – żel, krem, maść czy lubrykant?

Skutecznym domowym sposobem może okazać się żel intymny na bazie wody (lubrykant na bazie wody). Krem lub żel do pochwy nie powinien drażnić nabłonka przy dłuższym stosowaniu. Może on zawierać bioaktywne polisacharydy oraz prebiotyki przyczyniające się do rozwoju i powstawania kwasu mlekowego.

Nie powinien mieć w składzie hormonów estrogenowych (w leczeniu miejscowym zaburzają one korzystne pH) ani składników alergizujących pochodzenia zwierzęcego.

Celem stosowania tych produktów jest także utrzymywanie pH pochwy w granicach 4. Krem nawilżający do pochwy ma gęstszą konsystencję, ale powinien mieć skład zbliżony do żelu. Zazwyczaj kremy są lepiej tolerowane, ze względu na dłuższe utrzymywanie się w pochwie i lepsze właściwości nawilżające.

Probiotyk dopochwowy może pomóc w zapobieganiu waginozie bakteryjnej i można go stosować bezpiecznie. Należy szukać preparatów zawierających pałeczki Lactobacillus. Wazelina jako lubrykant nie jest wskazana.

Czy sucha pochwa w ciąży wymaga konsultacji lekarza?

Jeżeli pochwa w ciąży jest sucha w wyniku oddziaływania czynników naturalnych, najczęściej wystarczające okazują się domowe sposoby nawilżania miejsc intymnych. Nie zaszkodzi jednak powiedzieć lekarzowi prowadzącemu ciążę o dolegliwościach. Konsultacja jest konieczna, kiedy poza suchością pojawiają się dodatkowe dolegliwości w postaci upławów, pieczenia, świądu czy krwawień.

Kobiety w okresie menopauzy z niską masą ciała, uporczywymi objawami ogólnymi i zespołem suchości pochwy mogą odnieść korzyści z hormonalnej terapii zastępczej zawierającej estrogeny. Przed włączeniem takiego leczenia należy bilansować korzyści i ryzyko działań niepożądanych, dlatego nie warto tego robić na własną rękę, a skonsultować się ze specjalistą ginekologiem.

Pacjentki z cukrzycą ciążową powinny zgłaszać problem suchości pochwy personelowi medycznemu, zwłaszcza w czasie hospitalizacji, gdyż niesie to ryzyko infekcji narządów płciowych, a w konsekwencji zwiększone ryzyko powikłań okołoporodowych.

Sucha pochwa występuje przy zachorowaniu na cukrzycę i również może świadczyć o przewlekłych powikłaniach cukrzycy lub jej niedostatecznym wyrównaniu. Warto wówczas częściej kontrolować glikemię i rozważyć zmianę leczenia w razie braku docelowych wartości cukrów we krwi.

Bibliografia:

• Rowland M. i wsp., Breastfeeding and sexuality immediately postpartum. Can. Fam. Physician, 2005, 51: 1366–1367.
• Falicov C. J., Sexual adjustment during first pregnancy and post partum. Am. J. Obstet. Gynecol., 1973, 117: 991–1000.
• Tolor A., DiGrazia P. V., Sexual attitudes and behavior patterns during and following pregnancy. Arch. Sex Behav., 1976, 5: 539–551.
• Byrd J. E. i wsp., Sexuality during pregnancy and the year postpartum. J. Fam. Pract., 1998, 47: 305–308.
• Min Y. L. i wsp., Clinical pathology of Bartholin’s glands: a review of the literature. Curr. Urol., 2015, 8, 1: 22–25.
• Bręborowicz G. H., Położnictwo i ginekologia, tom II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 670–671.
• Dover S. E. i wsp., Natural antimicrobials and their role in vaginal health – a short review. Int. J. Probiotics, 2010, 22: 219–230.