Pierwotny brak miesiączki – jakie mogą być przyczyny?

Przyczyny pierwotnego braku miesiączki

Pierwotny brak miesiączki często jest oznaką poważnych zaburzeń funkcjonowania układu podwzgórze-przysadka-jajniki. Rozpoznanie, który z elementów wspomnianego układu nie funkcjonuje prawidłowo, ułatwia badanie stężeń hormonów. Podwzgórze pełni funkcję nadrzędną wydzielając liberyny bądź statyny, które odpowiednio pobudzają, bądź hamują czynność przysadki. Sama przysadka mózgowa wydziela z kolei hormony tropowe sterujące poszczególnymi gruczołami m. in. jajnikami.

Może się jednak zdarzyć, iż układ podwzgórzowo-przysadkowy funkcjonuje prawidłowo, natomiast gonady nie są prawidłowo rozwinięte bądź niewrażliwe na hormony. Przyczyną braku miesiączki mogą być również wady budowy narządów płciowych, jak np. zarośnięta błona dziewicza. Warto również pamiętać o pewnych wadach genetycznych, które w konsekwencji przyczyniają się do niewystąpienia pierwszej menstruacji.

Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć

Pierwotny brak miesiączki a zespół Turnera

Pośród chorób o tle genetycznym, przyczyniających się do pierwotnego braku menstruacji, zdecydowanie na pierwsze miejsce wysuwa się zespół Turnera. Jest to jedna z najczęściej występujących aberracji chromosomowych. Istotą choroby jest brak jednego chromosomu płciowego X. Implikuje to:

• szereg wad budowy ciała,
• wzrost ryzyka wad układu naczyniowego,
• wzrost ryzyka wad układu moczowego,
• większe ryzyko zachorowania na cukrzycę, osteoporozę, choroby tarczycy.
• predyspozycję do otyłości.

U zdecydowanej większości dziewczynek z zespołem Turnera występuje również tzw. dysgenezja gonad, czyli ich nieprawidłowy rozwój. Jajniki mają postać pasm łącznotkankowych. Skutkuje to oczywiście pierwotnym brakiem miesiączkowania.

Objawy zespołu Turnera

Lekarz może podejrzewać zespół Turnera jeśli do ukończenia 16 roku życia u dziewczynki nie występuje pierwsza menstruacja, a ponadto, ma ona pewne charakterystyczne dla tej aberracji cechy budowy ciała jak:

• niski wzrost – poniżej 150 cm,
• krótka, czasem płetwista szyja,
• krępa budowa ciała,
• skrócone kończyny dolne,
• koślawość łokci i kolan,
• wysokie „gotyckie” podniebienie.

Leczenie konsekwencji zespołu Turnera

Leczenie konsekwencji zespołu Turnera powinno być rozpoczęte jak najwcześniej. W celu zniwelowania niskorosłości konieczne jest przyjmowanie hormonu wzrostu. Natomiast ze względu na brak prawidłowo rozwiniętych jajników kobieta musi przyjmować egzogenne hormony, jak np. estrogeny.

Pierwotny brak miesiączki a zarośnięcie błony dziewiczej

Zarośnięcie błony dziewiczej przyjmuje postać zarówno wrodzoną, jak i nabytą. Pierwotne zarośnięcie jest spowodowane nieprawidłowym rozwojem w życiu płodowym, natomiast wtórne często jest efektem toczących się procesów zapalnych. Zarówno jedno, jak i drugie może być przyczyną pierwotnego braku miesiączki, spowodowanego niedrożnością pochwy. Jest to jednak pozorny brak miesiączki (cryptomenorrhea), bowiem funkcja jajników jest zachowana, a krew, która fizjologicznie wydostaje się na zewnątrz, w przypadku zarośnięcia błony dziewiczej jest gromadzona w jamie pochwy oraz macicy.

Objawy zarośnięcia błony dziewiczej

Objawami zarośnięcia błony dziewiczej mogą być:

• powiększanie się obwodu brzucha,
• wyczuwalny „guz”,
• ból,
• zaburzenia w oddawaniu moczu.

Leczenie zarośnięcia błony dziewiczej

Leczenie polega na usunięciu przeszkody w postaci zarośniętej błony dziewiczej poprzez jej nacięcie, po uprzedniej ocenie jej położenia przez ginekologa.

Hiperprolaktynemia – hormonalna przyczyna pierwotnego braku miesiączki

Nadmierne wydzielanie prolaktyny, hormonu przysadki mózgowej, również może być przyczyną pierwotnego braku miesiączki. Prolaktyna może być wydzielana w większych ilościach zarówno w stanach fizjologicznych (jak np. ciąża, stres, karmienia piersią), jak i patologicznych np. w przypadku gruczolaków przysadki, zaburzeń aktywności podwzgórza, marskości wątroby.

Objawy hiperprolaktynemii

Objawami hiperprolaktynemii, oprócz pierwotnego braku miesiączki, są:

• mlekotok,
• nadmierne owłosienie,
• bóle głowy i zaburzenia widzenia w przypadku guza przysadki uciskającego skrzyżowanie nerwów wzrokowych,
• powiększenie gruczołów piersiowych.

Leczenie hiperprolaktynemii

Leczenie hiperprolaktynemii uzależnione jest od przyczyn jej powstania. W przypadku gruczolaka przysadki jest to operacja neurochirurgiczna polegająca na usunięciu go przez zatokę klinową. W pozostałych przypadkach postępowanie opiera się na farmakoterapii.

Zespół Mayera-Rokitansky'ego-Küstera-Hausera a pierwotny brak miesiączki

Jednostką kryjącą się pod nazwą zespół Mayera-Rokitansky'ego-Küstera-Hausera jest zespół wad wrodzonych w postaci braku lub znacznego stopnia niedorozwoju pochwy oraz macicy. Wiąże się to z:

• brakiem możliwości zajścia w ciążę,
• utrudnionym współżyciem seksualnym,
• pierwotnym brakiem miesiączki, pomimo prawidłowej funkcji jajników.

Właśnie dzięki zachowanej funkcji jajników, dojrzewanie takich kobiet przebiega prawidłowo. Pojawiają się owłosienie łonowe, pachowe, rozwój piersi, prawidłowa sylwetka.

Leczenie zespołu Mayera-Rokitansky'ego-Küstera-Hausera

Leczenie zespołu Mayera-Rokitansky'ego-Küstera-Hausera polega na wytworzeniu chirurgicznie sztucznej jamy pochwy. Na świecie prowadzone są badania nad przeszczepem pochwy, co może dawać w przyszłości szersze możliwości terapii.

Pierwotny brak miesiączki w przebiegu zespołu Swyera

Zespół Swyera jest to choroba genetyczna, w której osoby posiadające budowę ciała typowo kobiecą, żeńskie narządy płciowe: pochwę, macicę, jajowody, nie posiadają jajników. Ludzie dotknięci tą chorobą identyfikują się z płcią żeńską, mimo że ich chromosomy płciowe są typowo męskie XY. Z powodu braku jajników występuje u nich pierwotny brak miesiączki.