Nowotwory po 40-tce – na jakie nowotwory narażone są kobiety po menopauzie?

Dlaczego częstość zachorowania na nowotwory wzrasta wraz z wiekiem?

Większa zapadalność i umieralność na choroby nowotworowe wynika z kilku powodów. Występowanie nowotworów wzrasta wraz z wiekiem, a społeczeństwo polskie coraz szybciej się starzeje. Wynika to z ujemnego przyrostu naturalnego, a zarazem zwiększenia średniej długości życia w Polsce. Jako tzw. „wiek nowotworowy” określamy wiek >40. roku życia u kobiety i >50. roku życia u mężczyzny. Po przekroczeniu tego wieku odsetek nowotworów znacznie wzrasta.

Oprócz starzenia się społeczeństwa, bardzo ważnym czynnikiem, który przyczynia się do zwiększonej zapadalności na nowotwory, jest antyzdrowotny styl życia Polaków:

• brak ruchu, siedzący tryb życia,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• dieta bogata w żywność przetworzoną, nasyconą w kwasy tłuszczowe i cukry proste,
• niskie spożycie błonnika,
• przewlekły stres i nieumiejętność radzenia sobie z nim.

Istotny elementem wpływającym na znaczny odsetek nowotworów w Polsce u kobiet i niesatysfakcjonujące efekty leczenia jest niska rozpoznawalność nowotworów w ich wczesnym stadium zaawansowania. Przyczyną nowotworów jest przede wszystkim niewielka ilość kobiet zgłaszających się na badania przesiewowe.

Rak piersi, trzonu macicy i jajnika – najczęstsze nowotwory u kobiet

Wśród kobiet w Polsce największa zapadalność, a zarazem i umieralność, dotyczy:

• raka płuc,
• raka piersi,
• raka endometrium (trzonu macicy),
• raka jajnika,
• raka jelita grubego.

Jak łatwo zauważyć, choroby nowotworowe, które dotykają wyłącznie kobiety, są dominującą grupą wszystkich nowotworów. W pewnym stopniu wiąże się to oczywiście z faktem, że większość raków piersi czy endometrium jest ściśle związanych z gospodarką hormonalną kobiet (estrogenów). Stężenie tych ostatnim gwałtownie spada w okresie menopauzy.

Nie wszystkie nowotwory są jednak hormonozależne. Nowotwory piersi, które nie mają receptorów dla estrogenów, są wręcz bardziej agresywne i trudniejsze w leczeniu u dojrzałych kobiet. W ich przypadku leki hormonalne będą nieskuteczne. Rak endometrium, który pojawia się u kobiet starszych, jest też bardziej złośliwy od typu raka występującego u kobiet młodszych.

Niekorzystnym czynnikiem związanym z dużą umieralnością kobiet na nowotwory kobiece jest fakt, że panie, które przeszły menopauzę, często przestają regularnie odwiedzać ginekologa. Uważają, że skoro nie miesiączkują, nie rodzą dzieci, to nie muszą już się badać. Jest to duży błąd, ponieważ tylko regularne badania kontrolne mogą ustrzec przed rozwojem zaawansowanych stadiów raka jajnika czy endometrium. Warto też skorzystać z badań profilaktycznych, na które wysyłane są zaproszenia. Są to całkowicie bezpłatne badania, które mogą przyczynić się do szybszej diagnozy i tym samym – skutecznego leczenia nowotworu.

Jak zapobiegać nowotworom po 40-tce?

Wzrost zapadalności na nowotwory wzrasta wraz z wiekiem, a przyczyną tego zjawiska jest większe prawdopodobieństwo pojawienia się lub nagromadzenia mutacji w genach, które odpowiadają za rozwój poszczególnych nowotworów. Im dłuższy jest okres ekspozycji na dany kancerogen (czynnik wywołujący nowotwór), tym większe ryzyko zachorowania. Wraz ze starzeniem się organizmu zdolności naprawcze organizmu są mniejsze, spada odporność, pojawiają się choroby przewlekłe, które utrudniają leczenie potencjalnego nowotworu.

W związku z podwyższonym ryzykiem chorób nowotworowych funkcjonują programy wczesnego rozpoznawania nowotworów. Badania profilaktyczne w kierunku nowotworów możliwe są dla takich, które:

• można rozpoznać na wczesnych etapach rozwoju,
• wykrywane wcześnie lepiej rokują,
• cechują się długim, powolnym okresem progresji raka,
• wiążą się z występowaniem tzw. markerów, które można wykryć/zmierzyć.

Badania profilaktyczne są bezpieczne i mało inwazyjne. Można objąć nimi liczną grupę społeczeństwa, a czas oczekiwania na wynik jest krótki.

Dla tzw. nowotworów kobiecych profilaktyką objęto raka szyjki macicy i raka piersi. Dla raka szyjki macicy badaniem profilaktycznym jest cytologia, a program wczesnego wykrywania obejmuje kobiety w wieku 25–59 lat. Badaniem przesiewowym raka piersi jest mammografia, która wykonywania jest u kobiet w wieku 50–69 lat. Oczywiście badanie to powinno przeprowadzać się również w innych grupach wiekowych, jednak program obejmuje kobiety w takim wieku, w jakim najczęściej dochodzi do rozwoju poszczególnych nowotworów.

Nie istnieją obecnie programy wczesnego rozpoznawania raka jajnika i raka endometrium. Obecność tych nowotworów nie wiąże się z obecnością charakterystycznych markerów, typowych wyłącznie dla nich. Są to też nowotwory, których rozwój jest nieprzewidywalny, a progresja w ich przypadku może nastąpić bardzo szybko. Opisywane są raki jajnika, które w kilka miesięcy rozwinęły się w postać zaawansowaną i nawet coroczne badanie USG nie przyczyniło się do ich szybszego rozpoznania oraz wdrożenia leczenia.

Czy wiek ma znaczenie w leczeniu nowotworów?

W przypadku większości nowotworów rokowanie jest podobne dla osób starszych i młodszych. Dotyczy to osób nieobciążonych innymi, dodatkowymi schorzeniami. W sytuacji współwystępowania chorób przewlekłych, których odsetek wzrasta wraz z wiekiem, rokowanie co do przeżycia jest gorsze. Obecność chorób: serca, nerek, wątroby, układu krążenia jest czynnikiem ryzyka niekorzystnego przebiegu choroby. Obciążenie tymi schorzeniami przede wszystkim utrudnia podjęcie odpowiedniego leczenia.

Wiele leków, stosowanych choćby do chemioterapii, cechuje się większym odsetkiem efektów ubocznych u osób starszych. Metabolizm leków zmienia się, trzeba niekiedy modyfikować leczenie, zmniejszać dawki. Osoby starsze są bardziej narażone na wystąpienie powikłań po leczeniu onkologicznym w postaci neuropatii, zapaleń śluzówek, uszkodzenia szpiku kostnego, ciężkiej niedokrwistości.

Organizm starszych osób regeneruje się znacznie dłużej, a obciążony licznymi chorobami, zwiększa ryzyko powikłań pooperacyjnych. Czasem rozległa operacja wiąże się z bardzo dużym ryzykiem i odchodzi się od leczenia radykalnego. Osoby starsze wymagają też staranniejszego przygotowania do zabiegu chirurgicznego – nawodnienia, wyrównania zaburzeń elektrolitowych, modyfikacji leczenia farmakologicznego współistniejących chorób.