Nawracająca grzybica pochwy – jak leczyć jej objawy?

Nawracające infekcje intymne

Duża część kobiet w wieku reprodukcyjnym boryka się z częstymi infekcjami pochwy i sromu. Większość spośród nich przynajmniej raz w życiu dotknie drożdżakowe zapalenie pochwy. W związku z nawracającym charakterem schorzenia, połowa z zainfekowanych kobiet jest leczona co najmniej dwukrotnie w przeciągu roku. Co dziesiąta pacjentka zgłasza się do ginekologa więcej niż cztery razy w ciągu 12 miesięcy z powodu towarzyszących jej dolegliwości pochwy i sromu.

Pod względem częstości występowania zapalenia pochwy na drugim miejscu, po zakażeniach bakteryjnych plasują się infekcje o podłożu grzybiczym. Do ich powstania dochodzi po wniknięciu strzępek grzybni w obręb kanału rodnego. Aż w 85–90 proc. przypadków mamy do czynienia z drożdżakiem Candida albicans. Zdecydowanie rzadziej infekcje wywoływane są przez inne gatunki grzybów.

Infekcja pierwotna nieskutecznie leczona może pojawić się powtórnie. Powracająca infekcja intymna zwykle wywołana jest tym samym patogenem. Według definicji nawracająca grzybica pochwy dotyczy pacjentek, które w ciągu roku przebyły czterokrotnie zakażenie, które mogło być związane z wcześniejszą antybiotykoterapią bądź w tym samym okresie czasu co najmniej trzy epizody choroby niezwiązane z leczeniem przeciwbakteryjnym.

Tak częste schorzenie jak grzybica pochwy wymaga umiejętności rozpoznawania objawów, by w razie konieczności jak najszybciej skonsultować się z lekarzem ginekologiem. Niedoleczone, bądź niezauważone dolegliwości mogą nawracać. Typowa jest nawracająca grzybica pochwy w ciąży czy w stanach obniżonej odporności, w tym po antybiotykoterapii.

Grzybica pochwy – jakie są przyczyny?

Drożdżaki stanowią naturalną mikroflorę ludzkiej skóry. W niesprzyjających warunkach mogą rozprzestrzeniać się w okolicach intymnych. Infekcje mogą szerzyć się przez patogeny drogą seksualną.

Grzybica pochwy a seks

Zarówno nosiciel, jak i osoba chora mogą zakażać. Ryzyko znacznie wzrasta w momencie, gdy błona śluzowa pochwy partnerki jest uszkodzona, bądź występują otarcia. W podobny sposób kobiety mogą stanowić źródło zakażenia dla mężczyzn. Szacuje się, że od 5 do 55 proc. kobiet może być nosicielkami grzybów Candida. Najczęściej jednak do infekcji dochodzi od zakażonego partnera, u którego przebieg schorzenia jest bezobjawowy, a u partnerki może wystąpić jednorazowe zapalenie pochwy po stosunku bądź przybrać postać nawracającej infekcji intymnej.

Drożdżaki na skórze

Drożdżaki Candida w głównej mierze bytują w jelicie grubym i mogą rozprzestrzeniać się od strony odbytu ku przodowi, kolonizując u kobiet kolejno pochwę, srom i cewkę moczową. Aż jedna piąta spośród przetrwałych grzybic pochwy doprowadza do dalszego rozprzestrzeniania się patogenów i kolonizacji pęcherza moczowego. Obecność drożdżaków w przewodzie pokarmowym może objawiać się nieswoiście biegunkami, bólem brzucha, uczuciem pełności i wzdęciami. Aczkolwiek, należy pamiętać, że fizjologicznie w 1g kału może być do 1000 jednostek tworzących kolonie drożdżaków.

Nawracająca grzybica pochwy – czynniki ryzyka

Grzybicze zapalenia pochwy mogą rozwinąć się u kobiet w każdym wieku, choć na nawracającą grzybicę częściej skarżą się kobiety w wieku reprodukcyjnym, aktywne seksualnie. Młode dziewczyny i nastolatki raczej nie są dotknięte tą przypadłością. Z przeprowadzonych badań wynika, że kobiety po menopauzie aż trzykrotnie rzadziej chorują, chociaż stosowanie hormonalnej terapii zastępczej może nasilać objawy grzybiczej infekcji.

Ponadto obserwuje się, że u osób obciążonych innymi chorobami występuje zwiększona podatność na zakażenia grzybicze. Do schorzeń mogących stanowić przyczynę ciągłych infekcji pochwy zaliczamy:

• zaburzenia wagi (otyłość lub niedożywienie),
• obecne otarcia, nadżerki i urazy okolic intymnych
• cukrzycę,
• zaburzenia hormonalne (w tym niedoczynność tarczycy, nadnerczy bądź przytarczyc),
• stany obniżonej odporności, AIDS,
• ciężką niedokrwistość,
• nowotwory złośliwe.

Warto zwrócić uwagę, że częsta grzybica pochwy w ciąży jest problemem wielokrotnie zgłaszanym przez kobiety spodziewające się dziecka.

Osobną grupą pacjentek narażonych na zakażenie są kobiety po histerektomii (usunięciu macicy). Narząd ten ma zdolność do produkcji immunoglobulin IgA działających ochronnie na śluzówkę pochwy. Po histerektomii naturalne bariery zapobiegające i zwalczające wtargnięcie patogenów są zaburzone.

Grzybicze zapalenie pochwy ma charakter wieloczynnikowy. Środowisko zewnętrzne ma duży wpływ na jego rozwój. Dieta bogata w węglowodany znacząco zwiększa ryzyko nawracającego grzybiczego zapalenia pochwy. Nadmiar cukrów w diecie, obecność konserwantów i brak ważnego dla perystaltyki jelita błonnika powodują zmniejszenie ilości bakterii Lactobacillus stanowiących naturalną mikroflorę pochwy, a tym samym osłabienie bariery ochronnej przed wnikaniem patogenów, w tym grzybów z rodzaju Candida.

Rozwojowi częstych zakażeń grzybiczych sprzyjają niektóre grupy leków. Niepożądanym skutkiem ich leczniczego działania na organizm jest zmniejszenie aktywności mechanizmów obronnych swoistych i nieswoistych. Prowadzi to do zwiększonego prawdopodobieństwa infekcji. Do leków tych należą: antybiotyki, glikokortykosteroidy i, wcześniej wspomniana, hormonalna terapia zastępcza. Istnieje pewna grupa pacjentek zagrożona rozwinięciem tego typu zaburzeń, w związku z osobniczymi skłonnościami.

Warto zwrócić także uwagę na codzienną higienę miejsc intymnych. Jej zaniedbywanie, stosowanie tamponów dopochwowych i obcisłej bielizny stwarza ryzyko wtargnięcia patogenów i ich przemieszczania się od strony odbytu ku przodowi. Zdecydowanie wzrasta niebezpieczeństwo infekcji, jeżeli kobiety przy współżyciu korzysta z metod barierowych, które mogą uszkodzić śluzówkę okolic sromu oraz środków plemnikobójczych zaburzających biocenozę pochwy.

Objawy grzybiczego zapalenia pochwy

Przede wszystkim związane są z dolegliwościami miejscowymi. Obejmują:

• świąd pochwy,
• pieczenie,
• ból sromu,
• podrażnienie okolic intymnych.

Wydzielina wydobywająca się z pochwy jest biała, określana jako serowate upławy o charakterystycznym zapachu. Całość symptomów znacząco wpływa na życie kobiety. Początkowo w sferze seksualnej powodując ból przy współżyciu, następnie pojawiają się objawy związane z oddawaniem moczu (pieczenie, mała ilość wydalanego moczu, uczucie parcia na pęcherz), aż do wpływu na życie codzienne wywołując dyskomfort, spadek samopoczucia, stopniową niedyspozycję w pracy i ogólne osłabienie.

Gdy mamy do czynienia z ciężką infekcją pochwy dodatkowo pojawiają się podrażnienia, rumień poszerza swoje granice, tworzą się owrzodzenia i trudno gojące mikroszczeliny. Całość obrazu jeszcze bardziej wpływa na codzienne życie pogarszając również zdrowie psychiczne.

Diagnostyka powracającej grzybicy pochwy

Odbywa się w sposób ambulatoryjny. Najważniejszy jest wywiad i zgłoszenie wszystkich dolegliwości przez pacjentkę. Ponadto, niezbędne jest badanie ginekologiczne, począwszy od oglądania sromu i określenia cech fizycznych wydzieliny, zapachu oraz odczynu pH pochwy. Prawidłowa wartość powinna być mniejsza niż 7, co oznacza środowisko kwaśne, powstałe fizjologicznie dzięki obecności pałeczek kwasu mlekowego Lactobacillus. W trakcie aktywnego zakażenia dochodzi do wzrostu pH, a naturalna mikroflora ulega stopniowej degradacji. W skład biocenozy pochwy wchodzą różne drobnoustroje, dlatego też przy podejrzeniu infekcji zaleca się pobranie wydzieliny, wykonanie posiewu i bezpośrednie badanie mikroskopowe preparatu barwionego metodą Grama.

Leczenie grzybicy pochwy

Większość partnerów (będących źródłem patogenów wywołujących u kobiety grzybicę pochwy) nie jest poddawanych leczeniu, gdyż nie występują u nich charakterystyczne objawy, bądź są one bardzo dyskretne i przez to bagatelizowane. W takiej sytuacji może dojść do ponownego zarażenia już wyleczonej partnerki i nawrotu kandydozy pochwy.

Najlepszą metodą jest zapobieganie rozwojowi zakażenia, czyli ograniczenie i unikanie czynników ryzyka. Sposób leczenia należy dostosować indywidualnie do każdej chorej. Zadanie to najlepiej wykona lekarz ginekolog po przeprowadzeniu wywiadu i badania przedmiotowego pacjentki. Wśród możliwości leczenia znajdują się:

• dieta z obniżoną zawartością cukru, wpływająca ochronnie na biocenozę pochwy;
• doustne lub podawane drogą dopochwową żywe szczepy Lactobacillus, probiotyki celem profilaktyki nawrotów, a w przypadku gdy do nich dojdzie jako systemowa terapia podtrzymująca przez 3 do 6 miesięcy służąca odtworzeniu mikroflory pochwy;
• flukonazol – obecnie lek z wyboru przy grzybicach pierwotnych i nawracających infekcjach intymnych o szerokim spektrum działania, nie tylko na drożdżaki. Stosowany jako preparat doustny bądź aplikowany miejscowo. W przypadku pacjentek z cukrzycą zalecana jest terapia skojarzona złożona z obu form podawania leku. U kobiet w ciąży i w trakcie karmienia można stosować wyłącznie leczenie miejscowe. Działania niepożądane związane są z dolegliwościami żołądkowo – jelitowym. W porównaniu z pozostałymi lekami przeciwgrzybicznymi, flukonazol w najmniejszym stopniu może powodować uszkodzenie wątroby.