Ektopia czy nadżerka – jak je rozróżnić? Objawy, leczenie, zagrożenia

Czym jest ektopia?

Ektopia (ectopia) to przemieszczenie się nabłonka walcowatego (gruczołowego), który naturalnie występuje w kanale szyjki macicy, na powierzchnię tarczy części pochwowej, gdzie znajduje się nabłonek wielowarstwowy płaski. Nabłonek gruczołowy, w przeciwieństwie do wielowarstwowego płaskiego, ma intensywnie czerwony kolor, więc tworzy na szyjce wyraźną „plamę” [1].

Choć przez wiele lat uważano, że przemieszczenie się nabłonka gruczołowego wymaga leczenia, obecnie przypadłość uznaje się za niegroźną, a według niektórych źródeł stanowi ona wręcz jeden z prawidłowych wariantów wyściełania szyjki macicy u kobiet w wieku rozrodczym [2]. W większości przypadków ektopia jest bezobjawowa, a do jej rozpoznania dochodzi podczas kontrolnego badania ginekologicznego.

Ektopię często nazywa się nadżerką (takiego nazewnictwa często używają również lekarze). Niesłusznie, ponieważ w tym przypadku w ogóle nie dochodzi do ubytku nabłonka [3].

To też może Cię zainteresować: Kubeczek menstruacyjny – czy jest zdrowy?

Czym jest nadżerka szyjki macicy?

Nadżerka szyjki macicy (nadżerka prawdziwa, erosio vera) to ubytek w nabłonku wielowarstwowym płaskim, ostro odgraniczony od otoczenia, o brzegach ostrych, równych lub nieregularnych. Powierzchnię ubytku stanowi odsłonięte, krwawiące podścielisko z tkanki łącznej [4]. Nadżerka szyjki macicy może występować w przebiegu zmian przednowotworowych lub nowotworowych.

Odróżnienie nadżerki prawdziwej od ektopii podczas rutynowej wizyty u ginekologa nie zawsze jest możliwe – w obu przypadkach na szyjce macicy pojawia się intensywnie czerwona zmiana. Aby zweryfikować jej charakter, wykonuje się odpowiednie badania diagnostyczne.

Zobacz też: Jak przebiega badanie wziernikiem ginekologicznym?

Ektopia – jak często występuje?

Ektopia szyjki macicy jest jedną z najczęściej spotykanych przypadłości ginekologicznych – częstotliwość jej występowania oceniana jest na od 17% do 50%. Jest ona dość często diagnozowana u nastolatek (49%), zwłaszcza u nastolatek aktywnych seksualnie (ektopia występuje nawet u 80% z nich).

Nabłonek gruczołowy częściej przemieszcza się poza kanał szyjki u kobiet, które stosują doustną antykoncepcję hormonalną (w porównaniu do kobiet, które wybierają barierowe metody zapobiegania ciąży) [5], [6].

Jak często diagnozowana jest nadżerka szyjki macicy?

Nadżerka prawdziwa szyjki macicy jest przypadłością występującą o wiele rzadziej. W piśmiennictwie można spotkać informacje, że problem ten występuje u od 2% do 20% kobiet, ale wiele źródeł wskazuje, że są to wartości przesadzone [3].

Przeczytaj też: Tampony – jak założyć? Rodzaje tamponów

Przyczyny występowania ektopii

Jedną z najbardziej prawdopodobnych przyczyn przemieszczenia się nabłonka gruczołowego jest występowanie zmian hormonalnych, w szczególności zwiększanie się poziomu estrogenów. W efekcie tych procesów dochodzi do proliferacji (namnażania się komórek) i różnicowania nabłonka w obrębie szyjki macicy. To wyjaśnia, dlaczego ektopię najczęściej stwierdza się u kobiet w wieku rozrodczym.

Poza zmianami hormonalnymi ważną rolę w powstawaniu ektopii odgrywają zakażenia – wirusowe, bakteryjne oraz grzybicze. Prowadzą one do zachwiania się mikroflory pochwy i do zniszczenia nabłonka wielowarstwowego płaskiego.

Nadżerka w obrębie szyjki macicy – przyczyny

Zmiany o charakterze ubytku w nabłonku szyjki macicy spotykane są w stanach przedrakowych oraz nowotworowych tej okolicy. Inne możliwe przyczyny wystąpienia uszkodzenia to:

• przewlekły stan zapalny,
• urazy mechaniczne,
• zaburzenia hormonalne, które prowadzą do zmian w szyjce macicy i zwiększają jej podatność na uszkodzenia.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Nadżerka i ektopia a ciąża

Na powstawanie nadżerki prawdziwej szyjki macicy szczególnie narażone są kobiety w ciąży [4]. Wynika to ze zmian w układzie rozrodczym oraz większej podatności kobiety ciężarnej na infekcje bakteryjne i wirusowe. W ich wyniku dochodzi do rozpulchnienia i zmian zapalnych nabłonka, przez co staje się on podatny na uszkodzenia. Efektem jest pęknięcie naczyń krwionośnych podścieliska i powstanie podnabłonkowych wylewów, które niszczą nabłonek. Następnie odsłania się podścielisko i wytwarza się nadżerka.

Zapalnie zmienione tkanki szyjki macicy kobiety ciężarnej mogą ulec uszkodzeniu również na skutek uszkodzeń mechanicznych – choćby podczas badania ginekologicznego czy w trakcie stosunku seksualnego.

Objawy nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy

W większości przypadków ektopia nie powoduje żadnych dolegliwości i dana kobieta dowiaduje się o niej od ginekologa podczas rutynowych badań lekarskich (albo w czasie ciąży) [2]. U pozostałych kobiet oraz u pacjentek cierpiących na nadżerki prawdziwe mogą pojawić się takie objawy, jak:

• upławy, charakterystyczne jest obfite pojawianie się białej lub żółtawej (ale nie ropnej) wydzieliny;
• plamienia i krwawienia; to objaw, który stwierdzany jest u od 5% do 25% kobiet z ektopią i w większości przypadków nadżerek prawdziwych;
• plamienia między miesiączkami, niezwiązane z aktywnością seksualną;
• ból w trakcie stosunku seksualnego (dyspaurenia),
• nawracające stany zapalne szyjki macicy;
• dolegliwości bólowe podbrzusza,
• bóle pleców,
• zaburzenie oddawania moczu.

Ektopia i nadżerka szyjki macicy – badania

Aby upewnić się co do charakteru zmiany, przeprowadza się badania. Jest to cytologia, czyli pobranie wymazu z szyjki macicy do badań laboratoryjnych, a także kolposkopia. To wziernikowe badanie sromu, pochwy, szyjki macicy oraz dolnej części kanału macicy przy pomocy kolposkopu – urządzenia optycznego, które powiększa obraz nawet pięćdziesięciokrotnie.

Kolposkopia jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym, choć może być przyczyną pewnego dyskomfortu. Wykonuje się je w gabinecie ginekologa i trwa ono do kilkunastu minut. W niektórych przypadkach lekarz może pobrać tkankę do badania histopatologicznego.

Leczenie nadżerki szyjki macicy

Jeśli ektopia nie powoduje występowania uciążliwych objawów, a badanie cytologicznie nie wykazuje nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy, przypadłość ta nie wymaga leczenia. Należy zauważyć, że na skutek procesu zwanego metaplazją pośrednią (to zastępowanie nabłonka gruczołowego nowym nabłonkiem płaskim) ektopia może ustąpić bez interwencji medycznych.

Jeżeli ektopia jest przyczyną dolegliwości (lub powoduje zwiększenie częstotliwości występowania infekcji szyjki macicy), albo gdy badania potwierdzają, że zmiana jest nadżerką prawdziwą, lekarz może zadecydować o jej usunięciu.

Dostępne metody leczenia to [2]:

• elektrokoagulacja, czyli niszczenie zmian za pomocą iskry elektrycznej;
• krioterapia, czyli wymrażanie zmiany; obecnie jest to jeden z częściej stosowanych sposobów leczenia – badania wskazują [7], że jest to metoda bezpieczna, szybko przynosząca efekty i opłacalna;
• koagulacja chemiczna; ta metoda polega na smarowaniu patologicznej zmiany preparatem, który powoduje martwicę tkanek; wadą jest konieczność kilkukrotnego powtórzenia zabiegu oraz konieczność stosowania globulek dopochwowych w czasie trwania leczenia;
• laseroterapia – niszczenie ektopii lub nadżerki przy pomocy wiązki lasera; metodę tę zaleca się przede wszystkim młodym kobietom, które jeszcze nie rodziły;
• elektrokonizacja, czyli usuwanie zmiany przy pomocy tzw. noża elektrycznego; zabieg wymaga zastosowania znieczulenia ogólnego i przeprowadzany jest przede wszystkim u pacjentek z dużymi nadżerkami o możliwym podłożu nowotworowym.