Żywność funkcjonalna – co to jest? Jak jedzenie funkcjonalne wpływa na zdrowie?

Co to jest żywność funkcjonalna?

W Polsce, jak i w całej Europie obowiązuje definicja żywności funkcjonalnej, która została przyjęta w 1999 roku. Według niej „żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu ponad efekt odżywczy. Wpływ ten polega na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub zmniejszania ryzyka chorób. Żywność funkcjonalna musi przypominać swoją postacią żywność konwencjonalną i wykazywać korzystne działanie na organizm w ilościach, które oczekuje się, że będą normalnie spożywane z dietą – przy czym nie są to tabletki, kapsułki ani krople, ale część składowa prawidłowej diety”. Do żywności funkcjonalnej zalicza się:

• żywność konwencjonalną – naturalnie bogatą w składniki o korzystnym wpływie na zdrowie,
• żywność fortyfikowaną – żywność wzbogacaną celowo w składniki korzystne dla zdrowia.

Jak działa jedzenie funkcjonalne?

Koncepcja żywności funkcjonalnej wywodzi się z Dalekiego Wschodu, gdzie w tradycji hołdowano stwierdzeniu, iż żywność ma być lekiem. W Japonii rozpoczęto badania nad żywnością funkcjonalną już w latach 80. XX wieku, a rynek tych produktów stanowi ok. 30 proc. ogółu sprzedawanej żywności. W Polsce natomiast to mniej niż 10 proc. Aby dany produkt został uznany za funkcjonalny, musi przejść badania kliniczne, w których wykaże się jego pozytywny wpływ na zdrowie podczas regularnego przyjmowania w normalnych ilościach wraz z dietą. Jedzenie funkcjonalne w zależności od składu może mieć bardzo różny wpływ na zdrowie, jednak wśród największych korzyści wymienia się:

• zwiększenie odporności organizmu;
• przeciwdziałanie i wspomaganie leczenia chorób, np. miażdżycy, nadciśnienia, cukrzycy, nowotworów, zaparć;
• wspieranie układu pokarmowego;
• spowalnianie procesów starzenia;
• ogólny pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne.

Żywność funkcjonalna w Polsce

Jedną z grup żywności funkcjonalnej, w która możemy zaopatrzyć się w naszym kraju są produkty probiotyczne. Probiotyki znajdują się przede wszystkim w jogurtach, kefirach, maślance, mleku acidofilnym. Aby produkt można było zaliczyć do żywności funkcjonalnej, oprócz bakterii fermentacji mlekowej musi on zawierać szczepy bakterii, dla których naukowo potwierdzono korzystny wpływ na zdrowie. Na opakowaniu podaje się ich nazwę i powinno być ich nie mniej niż 1 mln/gram produktu. Probiotyki wspierają właściwą mikroflorę jelitową, poprawiają odporność, zmniejszają ryzyko infekcji i przeziębienia, wspomagają trawienie i wchłanianie składników odżywczych, uczestniczą w metabolizmie kwasów żółciowych i cholesterolu oraz pełnią wiele innych funkcji.

Polscy konsumenci mają także do dyspozycji produkty wzbogacane fitosterolami. Sterole i stanole roślinne to składniki, które skutecznie redukują poziom cholesterolu we krwi poprzez hamowanie jego wchłaniania w jelitach. Dzięki temu zmniejszają ryzyko miażdżycy i innych chorób układu krążenia. Codzienne dostarczanie do organizmu 2–3 g steroli, czyli dawki o działaniu terapeutycznym, jest niemożliwe z dietą, dlatego projektuje się produkty wzbogacane w te składniki. Są to przede wszystkim margaryny miękkie.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Inne rodzaje produktów funkcjonalnych

Kolejnym przykładem dostępnych w Polsce produktów funkcjonalnych, są produkty wysokobłonnikowe. Dla poprawy ogólnego stanu zdrowia powinno się codziennie zjadać 30 g włókien. Do żywności funkcjonalnej zalicza się produkty, które naturalnie zawierają dużo błonnika, takie jak produkty pełnoziarniste, warzywa i owoce, a także żywność wzbogacaną. Błonnik reguluje rytm wypróżnień, wspomaga usuwanie toksyn z organizmu oraz obniżanie poziomu cholesterolu. Dieta bogata w błonnik to ważny element prewencji zachorowań na raka jelita grubego.

Przykładem żywności funkcjonalnej jest również żywność zawierająca kwasy tłuszczowe omega 3. Dieta większości osób jest niedoborowa w ten rodzaj kwasów, a są one niezwykle istotne w regulowaniu pracy organizmu. Kwasy omega-3 wspomagają pracę mózgu i układu nerwowego, działają przeciwzapalnie, obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, zapobiegają chorobom układu krążenia i osteoporozie, są także silnymi przeciwutleniaczami. Do żywności funkcjonalnej zalicza się tłuste ryby morskie i produkty wzbogacane w kwasy omega-3: margaryny, oleje i jajka.

Jak kupować żywność funkcjonalną?

W Polsce termin „żywność funkcjonalna” nie jest uregulowany prawnie, dlatego producenci często go nadużywają, szczególnie w przypadku żywności wzbogacanej w składniki odżywcze. W reklamach i na opakowaniach często można spotkać się z informacjami sugerującymi prozdrowotne działanie produktu, które nie zostało potwierdzone. Często żywność zawiera zbyt mało danej substancji, aby mogła wykazywać wpływ na zdrowie. Dlatego, planując zakup produktu w celach zdrowotnych, warto wcześniej zapoznać się z informacjami, jakie ilości danego składnika powinien zawierać produkt, aby wykazywał korzystny wpływ na organizm i takich wartości szukać na etykietach.

Żywność często wzbogaca się w witaminy i składniki mineralne w celu uzupełnienia strat wynikających z procesu produkcji. Natomiast żywność funkcjonalna powinna zawierać tych składników więcej niż przeciętne produkty. Producent żywności funkcjonalnej z pewnością umieści na opakowaniu informację o badaniach, jakie przeszedł produkt oraz o tym, dla kogo i w jakim schorzeniu jest on wskazany. Warto pamiętać, że jedzenie funkcjonalne nie powinno zastępować prawidłowej urozmaiconej diety, ale być jej elementem. Jedzenie kilku wartościowych produktów o udowodnionym wpływie na zdrowie w towarzystwie diety o niskiej jakości nie zapewni dobrej kondycji organizmu.