Wirusowe zapalenie wątroby – dieta – co jeść, a czego unikać w diecie przy WZW?

Wirusowe zapalenie wątroby – jakie są przyczyny WZW?

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) powodowane może być przez zakażenie wirusem typu A (HAV; żółtaczka pokarmowa), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV), TTV oraz SENV. Są to wirusy pierwotnie hepatotropowe – wykazujące powinowactwo do komórek wątrobowych.

Odpowiadają za około 80 proc. przypadków wirusowego zapalenia wątroby. Jednak ze względu na wywoływanie przewlekłego zapalenia, a także w związku z następstwami zakażenia wirusem (marskość wątroby oraz pierwotny rak wątroby), najważniejsze znaczenie mają wirusy HBV oraz HCV.

Szacuje się, że w Polsce liczba przewlekle zakażonych wirusem HBV wynosi około 700 tys. Zakłada się, że podobna liczba osób cierpi z powodu przewlekłego zakażenia HCV. Większość nie jest nawet świadoma swojej choroby. A do jej wykrycia dochodzi przypadkowo lub w końcowym stadium zakażenia, kiedy rozwija się już niewydolność wątroby. Wirusy HAV oraz HEV są przenoszone przede wszystkim drogą pokarmową.

Jednak poza wywoływaniem ostrych zapaleń wątroby, zazwyczaj nie prowadzą one do następstw przewlekłych. Wirus HDV związany jest z zakażeniem HBV. Prowadzone na szeroką skalę szczepienia ochronne przeciwko HBV w znacznym stopniu przyczyniły się jednocześnie do znacznego spadku zakażeń HDV.

Z kolei wirusy HGV, TTV oraz SENV zostały odkryte stosunkowo niedawno i nie są jeszcze dobrze poznane. Przenoszone są one przez krew. Ich konsekwencją może być rozwój przewlekłego zapalenia wątroby, marskość wątroby lub nawet pierwotny rak wątroby.

Dla ostrych wirusowych zapaleń wątroby charakterystyczne są rozwijające się szybko zmiany martwicze oraz zapalne powodowane przez wirusy. Zazwyczaj do rozwoju przewlekłego zapalenia wątroby prowadzi przebycie ostrego zapalenia. Jednak przewlekłe zapalenie może być także powodowane przez inne czynniki, między innymi: toksyczne, immunologiczne oraz metaboliczne. Co jeść na wątrobę?

Zapalenie wątroby – dieta – zasady

Poleca się spożywanie 5–6 niewielkich posiłków w ciągu dnia – zaleca się jeść mniej, a częściej. Jadłospis powinien się składać z produktów łatwostrawnych, które nie obciążają zbytnio układu pokarmowego.

Z diety na zapalenie wątroby wykluczyć należy produkty zawierające duże ilości błonnika. Powinien on pochodzić z delikatnych, młodych warzyw, z dojrzałych owoców i lekkiego pieczywa pszennego. Trzeba zrezygnować z ostrych przypraw oraz produktów wzdymających. Większość chorych źle toleruje cebulę oraz ogórki. Z menu trzeba usunąć alkohol.

W diecie na chorą wątrobę konieczne jest ograniczenie ilości spożywanego tłuszczu oraz wykluczenie z diety tłuszczów zwierzęcych, takich jak: smalec, słonina, boczek, a także parówek, konserw mięsnych, tłustych wędlin, kaszanek oraz mielonek.

Jeżeli chodzi o wirusowe zapalenie wątroby, dieta powinna uwzględniać również przygotowywanie posiłków poprzez gotowanie tradycyjne lub na parze, duszenia bez wcześniejszego obsmażania czy pieczenia w folii. Zakazane jest spożywanie potraw smażonych, zapiekanych, z zasmażkami oraz odsmażanych. Posiłki powinny być spożywane w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu, w niewielkich porcjach o temperaturze umiarkowanej (pokojowej).

Ostre wirusowe zapalenie wątroby – co jeść, czego unikać?

Podstawą terapii ostrego wirusowego zapalenia wątroby, niezależnie od przyczyny, jest odpowiednia dieta, która ma na celu oszczędzanie chorego narządu, a także odpoczynek zarówno psychiczny, jak i fizyczny. Dieta w każdym typie wirusowego zapalenia wątroby oraz wynikające z niej ograniczenia zawsze związane są z przebiegiem choroby i stanem narządu.

Gdy objawy u chorych narastają, występuje zła tolerancja tłuszczów. W związku z tym polecana jest dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczów do około 10–20 proc. ogólnej ilości energii. Dlatego podstawę diety powinny stanowić węglowodany – około 70 proc. Natomiast około 10 proc. przypada na białka. Kaloryczność diety powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb chorego.

Ilość tłuszczu w diecie uzależniona jest od jego tolerancji przez osobę chorą. W przypadku gdy tłuszcz jest dobrze tolerowany, chory nie musi obniżać jego ilości w diecie w sposób drastyczny. Polecane jest jednak spożywanie nie więcej niż 1 g tłuszczu na kilogram należnej masy ciała.

Najlepiej tolerowane są tłuszcze takie jak masło czy oleje roślinne, zdecydowanie gorzej tłuszcze zwierzęce. Wykluczyć należy przede wszystkim smalec, tłuszcz barani czy gęsi. Przy występowaniu biegunek tłuszczowych konieczne jest większe ograniczenie tego składnika w diecie.

Podczas rekonwalescencji w przypadku chorej wątroby, w czasie jej wydolności polecana jest dieta łatwostrawna, wysokobiałkowa, z ograniczoną ilością tłuszczu. W celu uzyskania efektu ochronnego w stosunku do komórek wątroby (hepatocytów) polecane jest spożywanie około 1,2–1,5 g/kg masy ciała na dobę przez okres 6–12 miesięcy. Oznacza to, że osoba o masie ciała 60 kg powinna spożywać 72–90 g białka dziennie.

Do niedawna po przebyciu wirusowego zapalenia wątroby zakazywano spożywania alkoholu przez okres roku. Obecnie jednak coraz częściej wskazuje się na konieczność stosowania diety dostosowanej do konkretnego przypadku oraz odchodzenie od sztywnych reguł. Niektórzy specjaliści są zdania, że wypicie kieliszka czerwonego wina nie wpływa negatywnie na rekonwalescencję po wirusowym zapaleniu wątroby.

Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby – jaka dieta przy WZW?

Dietoterapia w przypadku przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby zawsze powinna być dobierana indywidualnie. Leczenie żywieniowe jest wówczas uzależnione od czasu trwania choroby, od jej zaawansowania, a także od obecności powikłań.

Leczenie dietetyczne w przypadku przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby ma przede wszystkim na celu dostarczenie wszelkich niezbędnych składników pokarmowych, wyrównanie obecnych niedoborów oraz dostarczenie do organizmu wszelkich substancji niezbędnych do regeneracji komórek wątrobowych.

Dieta w przewlekłym zapaleniu wątroby powinna być dobierana do stanu wątroby chorego. Różne są zalecenia w zależności do tego, czy u chorego występują zaburzenia wydzielania żółci, czy też doszło już do nadciśnienia wrotnego. Dlatego wyróżnić można dwa sposoby żywienia – w okresie wyrównania oraz przy niewyrównaniu i marskości.

Istotnym problemem w przypadku przewlekłych chorób wątroby jest niedożywienie białkowo-kaloryczne (dotyczy niemal 70 proc. chorych). W konsekwencji niedożywienie takie prowadzi do szeregu powikłań, między innymi do krwawienia z żylaków przełyku, hipoalbuminemii, samoistnego zapalenia otrzewnej, a także do śpiączki wątrobowej.

W praktyce dieta stosowana w przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby powinna uwzględniać odpowiednią do stanu chorego podaż energii oraz składników odżywczych. Umożliwi to uzupełnienie niedoborów witamin i minerałów oraz wzbogacanie diety w substancje o działaniu hepatoprotekcyjnym, np. w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3.

Wirusowe zapalenie wątroby – dieta – lekkostrawna?

Dieta lekkostrawna (łatwostrawna) z ograniczeniem tłuszczów jest polecanym sposobem żywienia w ostrych oraz przewlekłych zapaleniach wątroby. Polega ona na ograniczeniu spożycia tłuszczu do około 45–50 g dziennie, co jest konieczne przez wzgląd na upośledzenie trawienia oraz wchłaniania.

W diecie wątrobowej z ograniczeniem tłuszczów konieczne jest całkowite wyeliminowanie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, takich jak: boczek, smalec, słonina czy łój. Dozwolone jest jedynie masło, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, rzepakowy i sojowy lub (w mniejszej ilości) miękkie margaryny niskotłuszczowe o wysokiej jakości.

W związku z tym, że w diecie znajdują się niewielkie ilości tłuszczu, może ona dostarczać zbyt mało witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dlatego należy pamiętać o odpowiedniej ilości warzyw w jadłospisie, przede wszystkim czerwonych i żółtych, które bogate są w β-karoten (np. dynia czy marchew).

Warzywa powinny być spożywane gotowane i rozdrobnione ze świeżym masłem. Poleca się przede wszystkim: ziemniaki, buraki, szpinak, kalafiora, kabaczka oraz młodą fasolkę szparagową.

W postaci surowej spożywać można sałatę, przetartą marchew z jabłkiem, pomidory bez skórki oraz cykorię. Przyjmować należy także produkty bogate w witaminę C i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które stymulują układ immunologiczny. Owoce powinny być spożywane w postaci dojrzałej, bez skórki oraz pestek, zaleca się soki oraz przeciery. Poleca się przede wszystkim jabłka, pomarańcze i brzoskwinie.

Zakazane jest spożywanie śmietanki, pełnotłustego mleka czy żółtka jaja (dozwolone jest jedynie białko). Dopuszcza się jednak produkty mięsne. Polecane są chude gatunki mięs, przede wszystkim drób (bez skóry), mięso z królika, cielęcina czy wołowina.

Z ryb polecany jest dorsz, leszcz, mintaj, okoń i sandacz oraz chude kiełbasy szynkowe i wędliny – szynka, polędwica. Zaleca się spożywanie odtłuszczonego mleka i przetworów mlecznych – jogurtów, kefirów, maślanek, twarogów oraz odtłuszczonych serków homogenizowanych.

Z produktów zbożowych dozwolone jest jasne pieczywo, czasami dobrze tolerowane jest pieczywo typu graham. Chory może spożywać sucharki, biszkopty, bułki, drobne kasze, przede wszystkim kaszę manną, jęczmienną łamaną, kuskus, a także ryż, drobne makarony oraz pozostałe kasze przecierane.

Chory powinien zrezygnować z kawy, mocnej herbaty, mocnego kakao, napojów gazowanych i napojów typu cola. Poleca się natomiast spożywanie wody mineralnej niegazowanej, słabych herbat, rozcieńczonych soków owocowych i warzywnych oraz kompotów owocowych (zakazane są owoce pestkowe).

Z deserów można spożywać budynie na chudym mleku, galaretki, kisiele oraz miód pszczeli. Zakazane są wszelkie wyroby cukiernicze – czekolady, batony, ciasta, torty, a także lody i kremy.

Z przypraw stosować można oregano, bazylię, koper, pietruszkę, majeranek, kminek, wanilię oraz cynamon. Zdecydowanie wykluczyć należy wszelkie majonezy i musztardy, a także pieprz, curry i papryczkę chili.

Zioła na wątrobę w diecie na WZW – jakie stosować?

W ziołolecznictwie znaleźć można szereg substancji wspomagających funkcjonowanie wątroby oraz wykazujących działanie hepatoprotekcyjne. Jedną z podstawowych, wykorzystywanych w terapii chorób narządu jest sylimaryna. To zespół flawonolignanów, które znaleźć można w owocach ostropestu plamistego.

Zioło to, dzięki zawartości sylimaryny, posiada właściwości przeciwzapalne i regenerujące. Chroni organ przed działaniem czynników toksycznych. Badania dowodzą, że suplementacja sylimiaryną wpływa na poprawę stanu chorych z ostrymi oraz przewlekłymi zapaleniami wątroby.

Kolejną rośliną o działaniu hepatoprotekcyjnym jest karczoch zwyczajny. Liczne testy potwierdzają działanie antyoksydacyjne ekstraktu z liści karczocha. Wyciąg ten charakteryzuje się właściwościami żółciotwórczymi i żółciopędnymi. Znajdujące się w karczochu flawonoidy posiadają istotny, ochronny wpływ na komórki wątrobowe.

Stosowanie preparatów z karczocha jest polecane w schorzeniach wątroby, przede wszystkim w połączeniu z wyciągiem z nasion ostropestu plamistego (działanie synergistyczne). Substancją, która przede wszystkim odpowiada za działanie ochronne w stosunku do wątroby jest cynaryna, będąca głównym składnikiem wielu preparatów zawierających wyciągi z karczocha. Wiele badań dowodzi, że cynaryna istotnie przeciwdziała toksycznemu stłuszczeniu wątroby, obniża stężenie cholesterolu w osoczu, a także jego zawartość w komórkach wątrobowych.

Miód, a w większym stopniu także jego połączenie z roślinami leczniczymi, wykazuje pozytywny wpływ leczniczy oraz profilaktyczny w chorobach wątroby, w tym w WZW. Prowadzone badania kliniczne wskazują na korzystne działanie ziołomiodów, szczególnie rumiankowych i pokrzywowych.

Zaobserwowano, że podstawowa terapia lecznicza w połączeniu z leczeniem wspomagającym za pomocą miodu wspiera odnowę tkanki wątrobowej, normalizuje przepływ żółci, a także wpływa na obniżenie poziomu bilirubiny. Zanotowano również pozytywny wpływ propolisu.