WHR czy BMI?

Pomiary antropometryczne

W pomiarach antropometrycznych oceniamy rozmiary i proporcje ciała a także uzyskujemy informacje dotyczące ilości pobieranej i wydatkowanej energii.

Badania służące do określenia stanu odżywienia i wystąpienia ryzyka rozwoju chorób dietozależnych dzielimy na dwie grupy pomiarów.

1. Pierwsze to takie, w których oceniamy rozmiary ciała i stan rozwoju fizycznego danej osoby, należy tu pomiar masy ciała, wzrostu, obwodów tali i bioder.
2. Druga grupa to pomiary oceniające skład ciała, gdzie określamy beztłuszczową masę ciała oraz ilość tkanki tłuszczowej w organizmie.

Na podstawie pomiarów wzrostu i masy ciała stworzono wskaźniki wagowo- wzrostowe, których jest bardzo wiele jak np. wskaźnik Queteleta-Boucharda, Rohera, Sheldona. W badaniach epidemiologicznych wykazano, że najbardziej trafny jest wskaźnik Queteleta II określany jako BMI „body mass index”, który wyraża stosunek relacji masy ciała do wzrostu. Uznano, że BMI wysoko koreluje ze wskaźnikami stanu zdrowia i umieralności i jest zalecany przez WHO do wykonywania oceny odżywienia organizmu pod względem dostarczanej energii i białka.

Czytaj również: Ciąża biochemiczna – objawy, przyczyny, postępowanie

Co to jest BMI?

Światowa Organizacja Zdrowia WHO określiła jednolite wartości wskaźnika BMI dla wagi prawidłowej i stanów patologicznych osób dorosłych, które przedstawiają się następująco:

• Niedowaga < 16 (III stopień szczupłości - poważnie zwiększone ryzyko niedożywienia),
• Niedowaga 16,0- 16,9 (II stopień szczupłości - umiarkowanie zwiększone ryzyko),
• Niedowaga 17,0-18,4 (I stopień szczupłości - małe ryzyko rozwoju niedożywienia),
• Zakres normy 18,5 – 24,9 (najmniejsze ryzyko rozwoju chorób niezakaźnych),
• Nadwaga 25 – 29,9 ( stan przedotyłościowy - ryzyko rozwoju chorób niezakaźnych),
• Otyłość 1 stopnia 30 – 34,9 (umiarkowanie zwiększone ryzyko),
• Otyłość 2 stopnia 35 – 39,9 (poważnie zwiększone ryzyko),
• Otyłość 3 stopnia > 40 (bardzo poważnie zwiększone ryzyko chorób niezakaźnych).

Wzór na obliczenie BMI przedstawia się następująco:

BMI = masa ciała (kg)/ wzrost (m²)

BMI jest wskaźnikiem pozwalającym obliczyć ryzyko związane z zaburzeniami masy ciała, pozwala określić czy nasza masa ciała jest na odpowiednim poziomie czy też może występuje nadwaga lub otyłość. Obliczając swoje własne BMI uzyskujemy pierwsze informacje o nieprawidłowościach, dobrze odzwierciedla również zawartość tkanki tłuszczowej. BMI nie jest natomiast wiarygodnym wskaźnikiem w przypadku kobiet w ciąży, dzieci i młodzieży w okresie wzrostu, oraz osób z bardzo rozbudowaną tkanką mięśniową.

Co to jest WHR?

Wskaźnikiem który określa rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie – jest WHR, „Waist to Hip Ratio”. Wyrażony jest stosunkiem obwodu talii do obwodu bioder. Stosujemy go do określenia typu występującej otyłości. Możemy wyróżnić dwa rodzaje:

• otyłość brzuszną typu „jabłko” (androidalną, centralną),
• otyłość pośladkowo - udową typu „gruszka” (gynoidalną).

W pierwszym typie oznacza to, że tkanka tłuszczowa nagromadzona jest w okolicach brzucha, głównie od pasa w górę, w drugim przypadku - skupienie tkanki tłuszczowej w głównej mierze jest w dolnych częściach ciała, od pasa w dół. Aby obliczyć swoje własne WHR należy zmierzyć obwód talii w cm (u kobiety jest to miejsce w połowie odległości pomiędzy dolnym brzegiem łuku żebrowego a górnym brzegiem kości biodrowej, u mężczyzny obwód talii mierzymy na wysokości pępka), oraz obwód bioder (u kobiety w najszerszym miejscu, u mężczyzny na wysokości górnego końca kości biodrowej). Następnie wartość tali dzielimy przez miarę bioder i uzyskujemy określony współczynnik. Dla kobiety optymalna wartość wskaźnika to 0,8 a dla mężczyzny 1. Wartości odbiegające mogą wskazywać na ryzyko wystąpienia takich chorób jak: cukrzyca typu 2, chorób związanych z układem krążenia, dyslipidemii, nadciśnienia tętniczego oraz innych dolegliwości związanych z wystąpieniem zespołu metabolicznego. Szczególnie odnosi się to do tkanki tłuszczowej nagromadzonej w okolicach talii.

WHR= obwód tali (cm)/ obwód bioder (cm)

Klasyfikacja otyłości u osób dorosłych wg kryterium WHR:

Przy określaniu masy ciała, sprawdzaniu czy występuje otyłość czy też niedowaga, standardowymi czynnościami oprócz pomiaru masy ciała i obliczania wskaźników BMI i WHR jest pomiar grubości fałdu skórnego oraz obwodu talii. Stwierdzono w badaniach epidemiologicznych, że obwód talii pozwala określić typ otyłości i związany jest z wystąpieniem powikłań metabolicznych, ponadto dobrze odzwierciedla zawartość tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej. Przyjęto, że obwód tali powyżej 102 cm u mężczyzny i powyżej 88 cm u kobiety uznajemy za otyłość typu brzusznego. Pomiaru fałdów tłuszczowych można dokonywać w różnych miejscach ciała w zależności od potrzeb. Dzięki tym pomiarom również możemy ocenić ilość tkanki tłuszczowej w organizmie i jej przyrost lub spadek.

Wskaźniki stosowane dla dzieci i młodzieży, osób starszych

W rozwoju dzieci i młodzieży żywienie odgrywa szczególną rolę, dlatego istotne jest kontrolowanie stanu odżywienia, aby zapobiec wystąpieniu chorób dietozależnych. I w tym przypadku istotny jest pomiar masy ciała w stosunku do wzrostu, wartości otrzymane odnosi się do siatek centylowych jako norm dla wieku i płci. Eksperci polecają stosowanie wskaźnika BMI już od drugiego roku życia. Z powodu zmian wartości wskaźnika w miarę rozwoju fizycznego dziecka stosuje sie normy w postaci siatek centylowych. Wartości graniczne wskaźnika BMI wskazujące na nadwagę lub otyłość w Polsce są następujące: BMI większe lub równe 90 centylowi uważamy za nadwagę a powyżej 97 centyla za otyłość. Według WHO wartości poniżej 5 centyla odpowiadają niedowadze, wartości pomiędzy 85 a 95 centylem to nadwaga, powyżej tych wartości to otyłość. U dzieci i młodzieży nie ustalono jednoznacznych kryteriów rozpoznania otyłości brzusznej w wieku rozwojowym, opracowano jednak rozkłady centylowe dla obwodu talii, gdzie przyjęto że wartość obwodu tali powyżej 90 centyla może wskazywać na otyłość brzuszną. W przypadku osób starszych oceny stanu odżywienia dokonuje się za pomocą takich samych wskaźników jak u osób dorosłych. Jednak należy uwzględnić w tym przypadku ryzyko niedożywienia związane z występowaniem chorób przewlekłych, zmianami w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, przyjmowaniem leków i niedoborami w żywieniu.