Węglan sodu E500 – właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Węglan sodu – soda oczyszczona, soda kalcynowana i soda śnieżna

Pod symbolem E500, określającym dodatki do żywności, znajdują się trzy związki chemiczne z grupy węglanów sodu:

• E500 (I) – węglan sodu o wzorze Na₂CO₃ i nazwie zwyczajowej soda kalcynowana lub soda,
• E500 (II) – wodorowęglan sodu o wzorze NaHCO₃ i nazwie zwyczajowej soda oczyszczona lub soda do pieczenia (bywa określany także jako kwaśny węglan sodu),
• E500 (III) – półtorawęglan sodu (seskwikarbonat sodu) o wzorze Na₃H(CO₃)₂ lub Na₂CO₃*NaHCO₃ i nazwie zwyczajowej soda śnieżna.

Wzór węglanu sodu ma postać Na₂CO₃, jednak w potocznym znaczeniu nazwy tej używa się także w odniesieniu do wodorowęglanu sodu.

Warto przeczytać: Dieta Montignaca: zasady, efekty, jadłospis

Węglan sodu – właściwości i otrzymywanie

Węglan sodu i wodorowęglan sodu to związki nieorganiczne, sole sodowe kwasu węglowego. Węglan sodu jest składnikiem wielu minerałów, a samodzielnie w przyrodzie występuje w tzw. jeziorach sodowych oraz w popiołach roślin morskich.

Otrzymywanie węglanu sodu na skalę przemysłową odbywa się metodą Solvaya w reakcji chlorku sodu z amoniakiem i dwutlenkiem węgla. Powstaje w ten sposób wodorowęglan sodu jako produkt pośredni, który następnie praży się w celu uzyskania węglanu sodu. Proces obrazują poniższe reakcje:

NaCl + H₂O + NH₃ + CO₂ → NaHCO₃ + NH₄Cl

2NaHCO₃ → Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O

Zarówno węglan sodu, jak i wodorowęglan sodu są białymi ciałami stałymi w postaci proszku lub kryształków. Mają charakterystyczny alkaliczny (metaliczny) smak i są bezwonne. Bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie. Wodorowęglan sodu ma odczyn słabo zasadowy (pH 8,3), a pH węglanu sodu jest bardziej alkaliczne i wynosi 11,5. Węglan sodu i wodorowęglan sodu są higroskopijne, co oznacza, że mają zdolność pochłaniania wody z otoczenia.

Węglan sodu – zastosowanie

Zastosowanie węglanu sodu jest szerokie w różnych gałęziach przemysłu. Jego odmiany używane są jako dodatki do żywności, ale to tylko jedna z możliwości ich wykorzystania. Węglan sodu jest używany w procesie wytopu szkła, jako środek higroskopijny w produkcji papieru oraz cegieł.

Soda kalcynowana zastosowanie znalazła także w przemyśle farbiarskim – do poprawy wiązania między barwnikiem a włóknem, do stabilizacji pH przy wywoływaniu zdjęć, w procesach chemicznych jako środek neutralizujący, strącający metale i niektóre związki chemiczne.

Soda kalcynowana w domu wykorzystywana jest jako składnik produktów chemii gospodarczej, głównie w proszkach do prania i tabletkach do zmiękczania wody w procesie prania oraz do mycia różnych powierzchni. Sam węglan sodu może być stosowany jako ekologiczny środek czyszczący. Na jego bazie można wytworzyć mydło do prania, płyn do podłóg, roztwór do usuwania trudnych zabrudzeń z naczyń oraz preparat do czyszczenia kominka i usuwania sadzy.

Soda oczyszczona, poza produktami spożywczymi, jest używana jako środek neutralizujący przy nadkwasocie. Węglan sodu zastosowanie znalazł także w gaśnicach pianowych jako substancja pochłaniająca zapachy i wilgoć oraz środek zmiękczający wodę. Węglan sodu w kosmetykach można znaleźć w mydłach, szamponach, solach do kąpieli.

Węglan sodu w żywności – E500

Właściwości węglanu sodu pozwalają na jego wykorzystanie jako dodatku do żywności o symbolu E500. Wodorowęglan sodu i węglan sodu w jedzeniu są stosowane jako regulator kwasowości, substancja spulchniająca i stabilizująca.

E500 (II), czyli wodorowęglan sodu można kupić w sklepie jako sodę oczyszczoną oraz główny składnik proszku do pieczenia. Utrzymuje on odpowiednie pH produktu, a ze względu na wydzielanie dużych ilości gazowego dwutlenku węgla pod wpływem temperatury i w kontakcie z innymi substancjami jest środkiem spulchniającym w wypiekach i musującym w napojach w proszku oraz tabletkach rozpuszczalnych.

W jakich produktach znajduje się E500?

Dodatek do żywności E500 można znaleźć w następujących produktach:

• wyroby cukiernicze, ciastka,
• paluszki, krakersy,
• budynie,
• lody,
• dżemy,
• wyroby czekoladowe i kakaowe,
• mleko w proszku i zagęszczone,
• sery z mleka kwaśnego,
• słodziki w tabletkach,
• żywność na bazie zbóż oraz dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia dla niemowląt.

Czy węglan sodu jest szkodliwy?

Węglany sodu są w organizmie rozkładane do dwutlenku węgla i wydychane. Nie ma zatem mowy o szkodliwości E500 przy jego spożywaniu. Z powodu rozkładu do związków neutralnych nie ustalono limitu dziennego spożycia węglanu sodu, a w produkcji żywności można go stosować na zasadzie quantum satis, czyli w ilości do uzyskania pożądanego efektu. Węglan sodu w ciąży w racjonalnych ilościach (np. do pieczenia domowego ciasta, a nie przy zajadaniu się codziennie sklepowymi ciasteczkami) jest bezpieczny.

Szkodliwość węglanów sodu może być związana jedynie z bezpośrednim kontaktem ze stężonym czystym związkiem. Wtedy działa drażniąco na błony śluzowe i skórę.