Niedobór cynku – objawy, właściwości, suplementacja, źródła w diecie

Cynk – właściwości i rola w organizmie

Cynk w organizmie człowieka występuje w ilości 2–4 g, a jego zdecydowana większość, bo aż 75 proc. znajduje się w czerwonych krwinkach. Jest obecny w mięśniach, kościach, skórze i włosach. Funkcje cynku w organizmie jest bardzo rozległa. Pierwiastek ten wchodzi w skład 60 enzymów metabolizujących białka, węglowodany i kwasy nukleinowe. Jest niezbędny do syntezy kwasów nukleinowych, czyli materiału genetycznego. Kontroluje przemiany energetyczne. Odpowiada za prawidłowe podziały komórkowe, przez co jest szczególnie ważny w ciąży.

Prawidłowy poziom cynku u mężczyzn podnosi poziom testosteronu, libido i poprawia jakość spermy. Rolą cynku jest zwiększenie odporności organizmu; pierwiastek wpływa na stan włosów, skóry i paznokci. Pozwala prawidłowo odczuwać smaki i zapachy. Jest silnym przeciwutleniaczem, który chroni m.in. przed miażdżycą i nowotworami. Za sprawą swoich właściwości cynk uczestniczy w procesie wzrostu i dojrzewania płciowego dzieci i młodzieży. Jest konieczny do działania niektórych hormonów, układu nerwowego i mózgu. Cynk i selen są bardzo ważne w leczeniu chorób autoimmunologicznych. Zarówno nadmiar, jak i niedobór cynku stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia.

Przeczytaj również: Zincas forte – jak działa?

Zapotrzebowanie organizmu na cynk – dawkowanie suplementów

Cynk wchłania się z pożywienia w 20–40 proc. w końcowym odcinku jelita cienkiego. Jego absorpcja i transport są powiązane z obecnością białka zwierzęcego. Pierwiastek ten jest niezbędny człowiekowi do życia już od pierwszych chwil. Noworodki wykorzystują zapasy cynku zgromadzone w organizmie w życiu płodowym, a wynoszą one około 60 mg. Dzienne zapotrzebowanie na cynk zmienia się w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego. Jest zależne głównie od tempa wzrostu i ilości wydatkowanej codziennie energii. Osoby aktywne potrzebują więcej cynku w diecie niż prowadzące siedzący tryb życia.

Ile cynku należy dostarczać do organizmu?

• dzieci do 1 roku życia: 5 mg/dobę,
• dzieci w wieku 2–9 lat: 10 mg/dobę,
• dziewczęta i kobiety: 10–13 mg/dobę,
• kobiety w ciąży: 12–16 mg/dobę,
• kobiety karmiące piersią: 16–21 mg/dobę,
• chłopcy i mężczyźni: 14–16 mg/dobę.

Niedobór cynku – objawy barku cynku

Zupełny brak cynku w organizmie to sytuacja, do której w zasadzie nie może dojść, natomiast niedobór cynku pojawia się dosyć często przy stosowaniu mało urozmaiconej diety. Na niski poziom cynku w organizmie narażone są głównie dzieci w okresie intensywnego wzrostu, kobiety karmiące piersią, osoby w podeszłym wieku, weganie, sportowcy, osoby z zespołem złego wchłaniania, żywione parenteralnie oraz nadużywające alkoholu.

Objawy niedoboru cynku najczęściej kojarzą się z wypadaniem włosów i białymi plamkami na paznokciach. Z reguły sięga się wtedy po suplement cynku na włosy. Niski poziom cynku manifestuje się jednak również w inny sposób. Objawy to także:

• spadek odporności i związana z nim skłonność do infekcji,
• zaburzenia koncentracji,
• apatia i stany depresyjne,
• zaburzenia psychiczne,
• zahamowanie wzrostu i rozwoju dzieci oraz płodów,
• zaburzenia smaku i węchu,
• zwiększona podatność na działanie wolnych rodników,
• brak apetytu,
• utrata masy ciała.

Zbyt mała ilość cynku w organizmie wiąże się w większym ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej. Skutkiem niedoboru cynku są zaburzenia gospodarki węglowodanowej, utrudnione gojenie ran, zwiększona podatność na łuszczycę łuszczycę, łysienie, zaburzenia widzenia po zmroku oraz wtórną niedoczynność tarczycy spowodowaną nieprawidłową syntezą tyroksyny i trójjodotyroniny.

Nadmiar cynku – skutki

Cynk w diecie nie stanowi zagrożenia do jego przedawkowania. Nadmiar tego pierwiastka w organizmie może wynikać z przyjmowania cynku w tabletkach. W przypadku długotrwałego przyjmowania zbyt dużych dawek cynku dochodzi do pogorszenia funkcji układu odpornościowego, zmniejszenia stężenia cholesterolu HDL i wzrostu poziomu choletsreolu LDL, niedoboru miedzi oraz niedokrwistości. Przy znacznym nadmiarze cynku objawy to także nudności, wymioty, podrażnienia żołądka i jelit.

Cynk na włosy, skórę i paznokcie – jak działa?

W prawidłowych warunkach stężenie cynku we włosach jest niemal stukrotnie wyższe niż we krwi, dlatego pierwiastkowa analiza włosa może być pomocna w określeniu stopnia niedoboru oraz w diagnostyce chorób związanych z jego deficytem. Cynk wzmacnia strukturę włosów, zapobiega rozdwajaniu końcówek, łamliwości, nadmiernemu ich wypadaniu. Jak wykazały badania, znacznie obniżony poziom cynku występuje u pacjentów z łysieniem plackowatym, w których leczeniu wykorzystuje się preparaty zawierające ten pierwiastek.

Niedobór cynku wywołuje także kruchość paznokci. Jego obniżony poziom negatywnie wpływa na proces syntezy białek, co skutkuje łamliwością płytki i spowolnieniem wzrostu. Na rynku dostępnych jest wiele odżywek z cynkiem, których rolą jest wzmocnienie paznokci i uodpornienie ich na działanie niekorzystnych czynników zewnętrznych.

Skórne objawy niedoboru cynku to m.in. rozstępy, rumienie, pęknięcia naskórka, skłonność do przetłuszczania. Tabletki i maści z cynkiem wykorzystywane są w likwidowaniu dolegliwości występujących w przebiegu trądziku, łupieżu czy stanów zapalnych skóry. Cynk pomaga na owrzodzenia błon śluzowych jamy ustnej w postaci nadżerek, pleśniawek i aft. Z uwagi na właściwości przeciwbakteryjne cynk stanowi składnik aktywny preparatów zwalczających nieświeży oddech.

Cynk w jedzeniu – produkty bogate w cynk

W przypadku braku problemów z wchłanianiem i w stanach normalnego zapotrzebowania urozmaicona dieta jest w stanie pokryć zapotrzebowanie organizmu na cynk. Czasami jednak produkty z cynkiem to za mało i trzeba wspomóc się suplementacją, np. cynkiem organicznym. Zawsze jednak w pierwszej kolejności warto skupić się na tym, co zawiera cynk naturalnie. Źródła cynku w diecie to wątroba, mięso, ostrygi, małże, produkty pełnoziarniste oraz pestki. Duża ilość błonnika obecna np. w pełnoziarnistych produktach zbożowych, zaburza wchłanianie tego pierwiastka.

W czym jest cynk?

• Ostrygi – 78,6 mg/100g = 524 proc. dziennego zapotrzebowania,
• wołowina – 12,3 mg/100g = 82 proc. dziennego zapotrzebowania,
• pestki dyni – 10,3 mg/100g = 69 proc. dziennego zapotrzebowania,
• wątroba – 8,4 mg/100g = 56 proc. dziennego zapotrzebowania,
• kraby – 7,62 mg/100g = 51 proc. dziennego zapotrzebowania,
• otręby pszenne – 7,27 mg/100g = 48 proc. dziennego zapotrzebowania,
• kakao – 6,56 mg/100g = 43 proc. dziennego zapotrzebowania,
• orzechy nerkowca – 5,6 mg/100g = 37 proc. dziennego zapotrzebowania,
• kasza gryczana – 3,5 mg/100g = 23 proc. dziennego zapotrzebowania,
• pistacje – 2,3 mg/100g = 15 proc. dziennego zapotrzebowania,
• kurczak – 1,99 mg/100g = 13 proc. dziennego zapotrzebowania,
• fasola – 0,9 mg/100g = 6 proc. dziennego zapotrzebowania,
• pieczarki – 0,87 mg/100g = 6 proc. dziennego zapotrzebowania.