Dieta po operacji jelita grubego – zasady i jadłospis, jak długo stosować dietę?

Operacje jelita grubego

Jelito grube to część przewodu pokarmowego znajdująca się pomiędzy jelitem cienkim i odbytem. W tej części przewodu pokarmowego dochodzi do wchłaniania wody, elektrolitów, soli mineralnych, a także do formowania się kału. Choroba tocząca się w obrębie jelita grubego może objawiać się na różne sposoby i uzależnione jest to od lokalizacji i zaawansowania zmian chorobowych. Przede wszystkim uwagę zwrócić powinna obecność krwi lub śluzu w stolcu, zmiany w konsystencji oddawanego stolca, zaburzenia rytmu wypróżnień, wzdęcia i bóle brzucha. Pojawić się może również anemia, a w zaawansowanych stadiach choroby dojść może do utraty masy ciała.

Czasami na skutek urazu czy też choroby jelita grubego lub cienkiego konieczne bywa wyłonienie stomii, czyli sztucznego odbytu. Prowadzi to do wielu zmian w życiu chorego, jednak przede wszystkim na tle psychicznym.

Osoba ze stomią prowadzić może w miarę normalny tryb życia, konieczne jest jedynie przestrzeganie pewnych zasad. Jedna z nich to odpowiednia dieta. Jednak zazwyczaj nie jest konieczne wprowadzanie znacznych ograniczeń i po pewnym czasie dieta chorego jest zbliżona do tej przed zabiegiem.

W zależności od tego, na którym odcinku jelita zostanie przeprowadzony zabieg, pojawiające się w następstwie operacji dolegliwości mogą być różne. Dojść może m.in. do zaburzeń w pasażu jelitowym, czyli w przemieszczaniu się pokarmu wzdłuż jelita. W konsekwencji tego pojawić się mogą biegunki oraz wzdęcia. Dolegliwości takie utrudniają gojenie się jelit oraz sprawiają wiele problemów w codziennym funkcjonowaniu.

Konieczne jest odpowiednie dostosowanie diety, tak aby dostarczyć wszelkie niezbędne składniki pokarmowe oraz uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości. Dieta po operacji jelita grubego powinna być dietą lekkostrawną, skonsultowaną z dietetykiem, jednak warto również obserwować swój organizm i jego reakcje na spożywane pokarmy. Dieta lekkostrawna powinna być także stosowana przy raku jelita grubego.

Dieta po operacji jelita grubego – zasady

Czas jaki chory musi spędzić w szpitalu po operacji uzależniony jest od rodzaju wykonywanego zabiegu, od przyczyny operacji, a także od jego ogólnego stanu. Dieta po operacji jelita ma istotne znaczenie. Pacjent, który jest dobrze odżywiony, zdecydowanie lepiej znosi samo leczenie, dodatkowo zwiększa się skuteczność stosowanej terapii oraz zmniejsza ryzyko powikłań. Bezpośrednio po operacji jedzenie i picie jest zazwyczaj całkowicie zabronione, dozwolone jest jedynie lekkie zwilżanie ust i języka za pomocą wilgotnego gazika. W przypadku resekcji jelita stosuje się żywienie pozajelitowe.

Następnie w szpitalu obowiązuje dieta ścisła. Poleca się, aby w pierwszym okresie, gdy chory może już spożywać pokarmy drogą doustną, dieta po resekcji jelita oraz po operacjach jelita grubego była dietą płynną bezresztkową. Dopiero w kolejnych dniach dieta płynna po operacji może zostać zamieniona na dietę niskoresztkową. Po opuszczeniu szpitala chory powinien stosować dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu. Dieta po resekcji jelita grubego powinna dodatkowo ograniczać spożycie cukrów prostych.

Dieta powinna być dostosowana indywidualnie do pacjenta, uwzględniając jego wiek, masę ciała, płeć i aktywność fizyczną. W okresie rekonwalescencji istotne jest dostarczanie odpowiedniej ilości białka, które przyspieszy powrót do zdrowia. Błonnik pokarmowy do diety należy wprowadzać stopniowo. Chory powinien spożywać 5–6 niewielkich posiłków dziennie, co 2–3 godziny. Ostatni powinien zostać spożyty 2–3 godziny przed snem.

Przepisy na potrawy po operacji jelita grubego powinny być jak najbardziej urozmaicone. Gdy lekarz pozwoli na spożywanie produktów lekkostrawnych, chory może wprowadzić do diety drobne kasze, jasne pieczywo pszenne, chude gatunki mięs i chude ryby oraz niskotłuszczowe przetwory mleczne. Warzywa i owoce można spożywać starte lub ugotowane. Owoce mogą być spożywane pod postacią kompotów. Jeść można także jaja, jednak tylko w formie gotowanej na miękko.

Dieta lekkostrawna po operacji jelita grubego powinna opierać się również na ograniczeniu spożycia pewnych produktów – głównie produktów wzdymających, bogatych w błonnik pokarmowy, wędzonych i ostro przyprawionych. Konieczne jest też wyeliminowanie produktów wysokoprzetworzonych, takich jak chipsy, ciastka, parówki czy też dania typu instant.

Przez pewien czas w diecie należy ograniczać także produkty ciężkostrawne, dotyczy to przede wszystkim potraw smażonych. Wyeliminować należy również żółte sery i tłuste twarogi, tłuste gatunki mięs oraz razowe, pełnoziarniste pieczywo. Pestki i orzechy można próbować spożywać w formie zmielonej, jednak nie każdy będzie je dobrze tolerować.

Czytaj również: Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?

Dieta po operacji jelita grubego – stomia jelitowa

Stomia, a dokładnie stomia jelitowa to utworzone chirurgicznie połączenie pomiędzy światłem jelita, a powierzchnią ciała. Dzięki temu połączeniu możliwe jest wydalanie treści jelitowej. Często wyłonienie stomii jest zabiegiem ratującym życie lub przynoszącym znaczną poprawę stanu zdrowia. Stomia może mieć charakter czasowy, wyłaniana jest np. na czas niezbędny do wygojenia się jelita po przebytej operacji. Wówczas po wyleczeniu przywraca się ciągłość przewodu pokarmowego. Jednak zdarzają się sytuacje, w których konieczne jest posiadanie stomii do końca życia.

Samo przebycie operacji oraz wyłonienie stomii nie wymaga przestrzegania bardzo restrykcyjnych zasad żywieniowych. Często po pewnym czasie osoba chora sama potrafi określić, które pokarmy dobrze toleruje, a których nie. Bezpośrednio po operacji dieta chorego uzależniona jest od długości resekcji jelita, a także od tego, na jakim odcinku jelita wyłoniona została stomia. Dieta po operacji jelita cienkiego będzie się różnić od tej stosowanej w przypadku operacji jelita grubego.

Na początku, aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości, zalecane jest stopniowe wprowadzanie do diety pojedynczych produktów w niewielkich ilościach oraz obserwowanie reakcji organizmu. Już po kilku tygodniach od zabiegu często możliwe jest powrócenie do zwyczajowego odżywiania z zachowaniem zasad zdrowego żywienia.

Wśród najważniejszych zaleceń żywieniowych dla chorych ze stomią należy wymienić:

• spożywanie co najmniej 3 posiłków dziennie – posiłki powinny być spożywane w regularnych odstępach czasu, o mniej więcej tych samych porach, jedzenie późnym wieczorem nie jest zalecane;
• powolne i dokładne przeżuwanie pokarmów, jednorazowe porcje nie powinny być zbyt duże;
• urozmaiconą dietę bogatą w witaminy i składniki mineralne;
• spożywanie przede wszystkim świeżych produktów i potraw; zalecane jest unikanie konserwantów i sztucznych barwników;
• ograniczanie spożycia tłuszczów – produkty tłuste należy zamieniać na te, które zawierają mniejsze ilości tego składnika, np. zamiast tłustego sera lepiej wybierać ser chudy;
• umiarkowaną ilość błonnika pochodzącego z pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz z warzyw i owoców – produkty bogate w błonnik powinni spożywać przede wszystkim chorzy zmagający się z zaparciami, w przypadku biegunek lub nadmiernego odchodzenia gazów zalecane jest ograniczenie spożycia produktów zbożowych pełnoziarnistych, surowych owoców oraz warzyw gazotwórczych;
• wypijanie 2 litrów płynów dziennie, najlepiej wody – do posiłków i pomiędzy posiłkami;
• potrawy gotowane tradycyjnie lub na parze i ewentualnie pieczone w folii; należy unikać potraw smażonych, a także pieczonych i duszonych z wcześniejszym obsmażaniem;
• unikanie spożycia lub spożywanie w ograniczonych ilościach alkoholu, słodyczy, napojów gazowanych, nadmiernych ilości jaj, soli i ostrych przypraw; bezwzględnie zakazane jest piwo;
• w przypadku stomii wyłonionej z jelita cienkiego konieczne jest wyeliminowanie produktów, które nie ulegają całkowitemu strawieniu, ponieważ mogą one zablokować stomię.

Dieta po operacji jelita grubego jest dietą indywidualną. Stomia powodować może różne dolegliwości, przede wszystkim zaparcia, biegunki, a także zwiększoną ilość gazów o nieprzyjemnym zapachu. Wówczas konieczne jest wdrożenie specjalnego postępowania żywieniowego. W przypadku biegunek, czyli wtedy gdy występuje powyżej 4–6 wodnistych stolców w ciągu doby, chory powinien spożywać:

• chleb, sucharki, potrawy mączne, kluski,
• banany, rodzynki, czekoladę, kakao na wodzie,
• biały ryż, ziemniaki, kleiki ryżowe,
• większe ilości płynów – gorzkiej herbaty, naparu z suszonych jagód.

W przypadku zaparć do diety należy wprowadzić:

• świeże oraz suszone owoce i orzechy,
• warzywa, surówki i sałatki, buraczki ćwikłowe,
• otręby pszenne i chleb z mąki grubo mielonej,
• grubo mielone siemię lniane,
• soki owocowe i kawę.

Gdy choremu dokucza zwiększona ilość gazów, ich głośne oddawanie oraz nieprzyjemny zapach, warto z diety wyeliminować produkty, takie jak:

• rośliny strączkowe, szparagi, brukselka, kapusta zwykła i kiszona, cebula, czosnek, por, kalafior oraz grzyby,
• jaja i przetwory z jaj,
• niektóre gatunki serów, np. pleśniowy,
• ryby,
• ostre przyprawy,
• napoje gazowane i drinki alkoholowe,
• kawa oraz napoje z kofeiną.

W pochłanianiu nieprzyjemnego zapachu pomocne mogą być jogurty, szpinak, sałata, pietruszka, a także borówki i sok z borówek.

Zaparcia po operacji jelita grubego

Operacje w obrębie końcowych odcinków jelita grubego (odbytnicy i odbytu) stanowią istotny czynnik ryzyka rozwoju zaburzeń w wydalaniu stolca. Pojawić się mogą zaburzenia trawienia i przyswajania składników odżywczych, biegunki oraz zaparcia. Potrzebny jest czas, aby organizm dostosował się do nowych warunków. Po pewnym czasie wszelkie dolegliwości powinny ustąpić lub się zmniejszyć.

Dieta pooperacyjna jest dietą ubogą w błonnik, jednak na zaparcia po operacji jelita grubego zaleca się spożywanie fermentowanych produktów mlecznych – kefirów i jogurtów, a także naparów z rumianku i kopru. Nie tylko wpłyną one korzystnie na samą konsystencję stolca, ale również pomogą zapobiegać występowaniu wzdęć.

Jak długo stosować dietę po operacji jelita grubego?

Stosowanie diety po operacji jelita grubego ma też swoje wady. Często bardzo trudne jest dostarczenie niezbędnych składników odżywczych. Niewystarczająca ilość energii i składników odżywczych w krótkim okresie czasu nie stanowi problemu. Jednak dłuższe niedobory prowadzą do niedożywienia oraz do pogarszania się ogólnego stanu osoby chorej. W takim przypadku zalecane jest rozważenie dostarczania składników odżywczych i energii z innych źródeł. Warto skonsultować z lekarzem możliwość wprowadzenia suplementów diety pod postacią tzw. nutridrinków.

To, jak długo dochodzi się do siebie po operacji jelita grubego, uzależnione jest od przyczyn operacji jelita grubego, a także od rodzaju wykonywanego zabiegu. W przypadku tradycyjnej resekcji jelita, która jest operacją bardzo inwazyjną, powrót do pełnej sprawności może zająć nawet 6 tygodni. W przypadku zabiegu laparoskopowego czas ten ulega skróceniu. Zazwyczaj już kilka dni po zabiegu można wchodzić po schodach czy prowadzić samochód.

Jak długo stosować dietę po operacji jelita grubego? Nie ma konkretnego, wyznaczonego czasu, przez jaki należy przestrzegać konkretnej diety. Uzależnione jest to od stanu pacjenta po operacji, od typu wykonywanego zabiegu, a także od przyczyn przeprowadzonej operacji. Przykładowo zaleca się, aby stosować specjalną dietę po resekcji jelita grubego przez okres 2–8 tygodni. Dieta po operacji zawsze powinna być konsultowana z dietetykiem i lekarzem.

Dieta po operacji jelita grubego – jadłospis

Przepisy na diecie po operacji jelita grubego powinny być w miarę możliwości jak najbardziej urozmaicone, aby możliwe było uniknięcie niedoborów pokarmowych i monotonii spożywanych posiłków. Poniżej znajduje się przykładowa jednodniowa dieta po operacji jelita grubego z wyłonieniem stomii, którą można stosować w późniejszym etapie leczenia.

Śniadanie: sałatka jarzynowa z dodatkiem niskotłuszczowego majonezu (gotowana marchew, pietruszka, ziemniaki i jabłko bez skórki), pieczywo pszenne, kompot owocowy.

Drugie śniadanie: koktajl z jogurtu naturalnego i borówek.

Obiad: Zupa krem z marchwi z pszennymi grzankami, klopsiki drobiowe w sosie koperkowym i ziemniaki puree, pomidory bez skórki, herbata.

Podwieczorek: Kisiel bez cukru z jabłkiem, biszkopty.

Kolacja: Pszenna bułka z masłem, 2 jajka gotowane na miękko, kompot owocowy.