Dieta płynna – wskazania, zasady, działanie, przepisy, jadłospis, co jeść?

Dieta lekkostrawna – zastosowanie, działanie

Dieta łatwostrawna to modyfikacja tradycyjnego sposobu żywienia, której zadaniem jest oszczędzanie przewodu pokarmowego, łagodzenie dolegliwości ze strony tego układu oraz poprawa stanu zdrowia osoby ją stosującej. Opiera się ona przede wszystkim na odpowiednim doborze technik przygotowywania dań.

Za dozwolone na diecie łatwostrawnej uznajemy:

• gotowanie w wodzie i na parze,
• pieczenie bez tłuszczu w folii, pergaminie, rękawach,
• dodawanie tłuszczu do potraw po ich przyrządzeniu,
• spulchnianie potraw przez dodatek ubitej piany z białek, namoczonej w wodzie lub mleku bułki pszennej,
• stosowanie do zagęszczania zawiesin z mąki i mleka lub mąki i wody.

Do zakazanych technik obróbki termicznej zaliczamy: smażenie, pieczenie w tłuszczu, duszenie z obsmażaniem, grillowanie, zapiekanie. Nie należy również stosować zasmażek, odgrzewać oraz odsmażać wcześniej przygotowanych dań.

Ważną modyfikacją tej diety jest także wykluczenie z jadłospisu pokarmów ciężkostrawnych i długo zalegających w żołądku. Eliminuje się z niej w związku z tym: produkty wędzone, ostro przyprawione, powodujące wzdęcia (np. czosnek, cebula, warzywa kapustne), zawierające dużo błonnika nierozpuszczalnego w wodzie (np. żytnie pieczywo, strączki) oraz używki typu kawa, mocna herbata, alkohol oraz marynaty.

Dozwolone jest podawanie delikatnych, młodych warzyw i dojrzałych owoców. Należy poddawać je obróbce termicznej, rozdrabniać, ale też obierać ze skórki i pozbawiać pestek. W diecie może pojawiać się też chude mięso, ryby, pieczywo pszenne lub (niekiedy) graham, masło, oliwa, drobne kasze i makarony.

Przeczytaj: Mąka owsiana, właściwości i zastosowanie

Diety o zmienionej konsystencji – rodzaje

Jadłospis diety lekkostrawnej powinien być smaczny i atrakcyjny. Małe objętościowo posiłki należy spożywać 4–5 razy w ciągu dnia. Ich temperatura powinna być umiarkowana. W niektórych jednostkach chorobowych oraz okresie rekonwalescencji konieczne jest dodatkowe poddawanie pokarmów rozdrobnieniu. Stosuje się wtedy diety o zmienionej konsystencji. Wyróżniamy w tym zakresie:

• dietę płynną (dla chorego, stosowaną m.in. podczas pobytu w szpitalu),
• dietę płynną wzmocnioną,
• dietę papkowatą.

Podawane są one m.in. w ostrych stanach zapalnych żołądkowo-jelitowych, w schorzeniach jamy ustnej i przełyku, u pacjentów, którzy mają problem z przyjmowaniem pokarmów stałych lub wchłanianiem (np. w chorobach neurologicznych, nowotworowych). Dieta przed operacją także może mieć charakter płynny.

Podobnie sprawa ma się z niektórymi badaniami diagnostycznymi. Dieta przed rektoskopią i kolonoskopią umożliwia odpowiednie oczyszczanie jelit, co pozwala na skuteczną ich ocenę przez lekarza wykonującego procedurę. Dieta lekkostrawna po operacji umożliwia z kolei podjęcie pracy przez przewód pokarmowy i stopniowe podjęcie funkcji trawienia i wchłaniania.

Zobacz też: Najlepsze wiosenne warzywa i zioła na odchudzanie

Dieta płynna – wskazania, zasady, na czym polega?

Dieta płynna dla chorego ma za zadanie łagodzenie pragnienia i dostarczanie odpowiedniej ilości płynów. Stosuje się ją w przypadku uporczywych nudności, wymiotów, biegunek czy braku łaknienia. Czas jej trwania powinien być jak najkrótszy, gdyż nie dostarcza ona istotnej ilości energii i składników odżywczych. Bardziej istotne w jej przypadku jest zapobieganie odwodnieniu.

W jej trakcie początkowo podaje się płyny, takie jak:

• niegazowana woda mineralna,
• przegotowana woda,
• napar z rumianku i innych ziół,
• rozcieńczone kleiki oraz soki owocowe,
• odtłuszczony i rozcieńczony rosół.

Podaje się je w bardzo małych ilościach, co godzinę obserwując reakcje pacjenta. Z czasem objętość spożywanych napojów rośnie. Dieta płynna natomiast przechodzi w dietę płynną wzmocnioną. W przypadku wymiotów i biegunek, gdzie istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń wodno-elektrolitowych, należy dodatkowo włączyć doustne płyny nawadniające (zawierające elektrolity). Niekiedy dieta płynna przed badaniem typu kolonoskopia ma za zadanie oczyścić jelita z obecnych tam resztek pokarmowych.

Przeczytaj też: Warzywa i owoce na odchudzanie – które jeść, a których unikać?

Dieta płynna wzmocniona – zastosowanie, zasady, jadłospis

Dieta płynna wzmocniona ma za zadanie dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych oraz energię w dawce właściwej dla zapotrzebowania pacjenta. To różni ją od zwykłej diety płynnej. Produkty lekkostrawne są w niej poddawane miksowaniu, aby uzyskać odpowiednią konsystencję posiłków. Dostarcza ona także niewielkich ilości błonnika w postaci częściowo zhydrolizowanej przez gotowanie i rozdrabnianie.

Jadłospis diety płynnej będzie opierał się o produkty, takie jak:

• kasza manna, inne drobne kasze, ryż – gotowane w mleku, łagodnych wywarach, w postaci kleików, po przetarciu,
• sery twarogowe lub homogenizowane – rozdrobnione z mlekiem lub dodatkiem słodkiej śmietanki,
• pieczywo pszenne – rozmoczone w słabej herbacie, mleku, kawie zbożowej,
• zupy przetarte, kremy,
• jajka gotowane na miękko i miksowane z płynem, np. zupą, mlekiem,
• warzywa, w tym ziemniaki – gotowane i przetarte, podawane z wywarem, kleikiem,
• warzywa surowe w formie soków,
• owoce w postaci soków – ugotowane lub pieczone i przetarte, rozcieńczone do konsystencji płynnej,
• mięsa – gotowane i rozdrobnione z wywarem, kleikami.

Ważna kwestią jest, aby podawane posiłki miały odpowiednia temperaturę. Może być ona zbliżona do ciepłoty ciała (około 37 st. C) lub temperatury pokojowej (20–25 st. C). Zmiksowane jedzenie to podstawa tego typu jadłospisów.

Przepisy diety płynnej warto konsultować ze specjalistą dietetykiem, aby przekonać się, czy pokrywają one indywidualne zapotrzebowanie pacjenta. W niektórych przypadkach można stosować tzw. dietę przemysłową opartą na produktach o ściśle określonych wartościach odżywczych. Dieta płynna po operacji to rozwiązanie często stosowane w pierwszych dobach po zabiegu.

Czytaj również: Dieta na przytycie – co jeść, żeby przytyć?

Dieta papkowata – kiedy stosować, co jeść?

Wraz z poprawą stanu zdrowia i pracy układu pokarmowego dieta płynna wzmocniona przechodzi w dietę półpłynną, czyli płynno-papkowatą, aby ostatecznie doprowadzić do podawania rozrobionych pokarmów w postaci papek. Dania w niej powinny być przygotowane w sposób taki by nie wymagały gryzienia a przez to były łatwe w połykaniu.

Tak jak w przypadku diety płynnej wzmocnionej jej wartość odżywcza powinna być zaprojektowana pod indywidualne potrzeby pacjenta. Jeśli pokarmy podawane doustnie nie są w stanie pokryć wszystkich niezbędnych składników pokarmowych oraz zapotrzebowania na energię, należy rozważyć żywienie drogą dojelitową także przy użyciu diety przemysłowej. Dieta papkowata to tzw. dieta miękka – wymaga więc planowania w oparciu o odpowiednie produkty i właściwe techniki ich przygotowania.

Podstawę jadłospisu diety papkowatej stanowią:

• zmiksowane chude mięso i ryby,
• miękkie pozbawione skórki pieczywo – moczone w herbacie, mleku, wywarze,
• kasze, ryż, płatki w postaci kleików,
• jajka na miękko, jajecznice na parze,
• bardzo drobne kasze, kluseczki i makaron,
• zmielone wędliny z chudego mięsa,
• warzywa gotowane – przetarte, drobno posiekane, zmielone,
• warzywa surowe – posiekana zielona sałata, pomidory bez skórki i młoda marchew starta na drobnej tarce,
• przetarte gotowane owoce, pieczone jabłko bez skórki, soki owocowe.

Stopień rozdrobnienia posiłków powinien być dostosowany do możliwości gryzienia, przełykania oraz trawienia pacjenta. Dlatego jego menu należy planować indywidualnie w ścisłym odniesieniu do stanu zdrowia, preferencji kulinarnych oraz możliwości przygotowania dań.

Płynna dieta – oczyszczająca i odchudzająca?

Pojęcie diety płynnej pojawia się także w kontekście jadłospisów odchudzających. Można spotkać się z programami żywieniowymi, które proponują spożycie tylko i wyłącznie koktajli warzywno-owocowych – jako sposobu na szczupłą sylwetkę. Mają one dostarczać dużej ilości minerałów, witamin i antyoksydantów oraz powodować szybki spadek masy ciała. W niektórych wariantach taki sposób odchudzania powinien trwać tydzień, a czasami zaleca się go stosować tylko jeden dzień w tygodniu.

Bazę produktów dozwolonych otwierają warzywa i owoce, a dopełniają fermentowane napoje mleczne, niekiedy miód, płatki owsiane, otręby, siemię lniane. Można z nich komponować dowolne dania o płynnej konsystencji. Zwolennicy tego typu diet podkreślają, że nie tylko pozwalają one zredukować masę ciała, ale i oczyszczają organizm z toksyn. Warto jednak pamiętać, że nie istnieją przesłanki naukowe potwierdzające konieczność prowadzenia tzw. detoksów.

Dodatkowo dieta sokowa, koktajlowa czy każda inna płynna nie jest rozsądnym rozwiązaniem, jeśli celem pacjenta z nadwagą lub otyłego jest redukcja masy ciała. Nie ma szybkich i skutecznych, chroniących przed efektem jo-jo modeli odżywiania. Zastosowanie diety płynnej w tym kontekście pozwoli utracić może kilka kilogramów, ale niewielki w tym będzie udział tkanki tłuszczowej, a to właśnie jej ilość decyduje o kompozycji estetycznej sylwetki. Dodatkowo dieta taka nie jest sycąca i trudno wytrwać w jej założeniach. Stosowana długoterminowo może prowadzić do powstawania niedoborów pokarmowych.

Bibliografia:

• Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia, Wydanie 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
• Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
• Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2010.