Dlaczego cukier jest szkodliwy?

Słodycze – wiemy tylko tyle, że mamy ich nie jeść, że szkodzą, że są pokusą, której powinniśmy się wystrzegać i że od nich się tyje. Czy wiesz jednak, z jakich powodów? Czy znasz argumenty przemawiające za ograniczeniem ich ilości w diecie?

Cukier a zęby

Za każdym razem, kiedy sięgasz po przekąski zawierające węglowodany (głównie węglowodany proste, zawarte np. w wafelku, ciastku, słodkim napoju gazowanym), pamiętaj, że nawet do 20 minut po jedzeniu narażasz swoje uzębienie na atak kwasów, które wytwarzane są przez bakterie bytujące na płytce nazębnej. Najlepszym sposobem „odżywiania” tych bakterii jest regularne dostarczanie im posiłków bogatych w cukry proste.

Przed zjedzeniem kolejnego wafelka czy ciastka zastanów się! Cukier w znaczny sposób przyczynia się bowiem do rozwoju próchnicy. Jest źródłem energii dla flory bakteryjnej bytującej w jamie ustnej. Sprzyja jej namnażaniu, co w efekcie prowadzi do przyrostu płytki nazębnej i zwiększenia zajmowanej przez nią powierzchni.

Po każdym posiłku należałoby każdorazowo dokładnie wyszczotkować zęby przez 2-3 minuty, nie zapominając również o nitkowaniu. Zatem może zamiast przegryzania między posiłkami niezdrowych przekąsek lepiej wybrać jogurt, ser, mleko lub inne produkty mleczne, które są źródłem wapnia – składnika koniecznego do prawidłowego rozwoju zębów i kości?

Insulina i jej wpływ na komórki

Węglowodany są ważnym źródłem energii. Ich wykorzystanie przez komórki organizmu regulowane jest przede wszystkim przez dwa hormony – insulinę oraz glukagon. Pierwsza z wymienionych substancji ma działanie anaboliczne i zwiększa magazynowanie glukozy, kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Z tego powodu insulinę nazywa się „hormonem obfitości” lub „spichrzowym”. Glukagon ma działanie przeciwne – kataboliczne, odpowiedzialny jest za uwalnianie glukozy, kwasów tłuszczowych i aminokwasów z ich magazynów do krwi krążącej.

Proces wykorzystania węglowodanów przez organizm jest niezwykle skomplikowany. To właśnie dzięki wspomnianej insulinie glukoza krążąca w naszym krwiobiegu wnika bezpośrednio do komórek. Odbywa się to dzięki obecności w błonach komórkowych, głównie mięśni i tkanki tłuszczowej, specjalnych białek – receptorów. Ów transport jest uaktywniany każdorazowo po spożyciu pokarmów obfitujących w węglowodany.

Taka regulacja może ulec jednak zaburzeniu, zwłaszcza u osób z nadwagą. W przypadku długotrwałej podaży zbyt dużych ilości węglowodanów komórki mogą się stać oporne na działanie insuliny. Jest to zjawisko niezwykle niekorzystne. Prowadzi bowiem do wzrostu poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii, a z uwagi na zaburzone oddziaływanie insuliny transport glukozy do wnętrza komórek zostaje wstrzymany. W efekcie, przy wysokim poziomie węglowodanów w krwiobiegu, komórki stają się niedożywione.

Organizm w mechanizmie obronnym zwiększa wydzielanie insuliny, jednak z powodu zaburzenia funkcjonowania receptorów nie umożliwia to prawidłowego transportu glukozy do wnętrza komórek. Prowadzi to do rozwoju cukrzycy typu 2, czyli choroby metabolicznej cechującej się przewlekłą hiperglikemią uszkadzającą naczynia krwionośne, co skutkuje zaburzeniem czynności i niewydolnością wielu organów – oczu, nerek, serca. Warto zatem odpowiednio zadbać o skład diety, ograniczając podaż cukrów oraz tłuszczy.

Cukier – wpływ na mózg

Węglowodany, w tym zwłaszcza glukoza, to podstawowy składnik odżywczy komórek naszego mózgu. Dostarczają energii niezbędnej nie tylko do ich rozwoju, ale także do prawidłowego funkcjonowania. Nie można zatem wyeliminować węglowodanów z diety. Trzeba mieć jednak świadomość, że chroniczne nadmierne spożywanie cukru, zwłaszcza „dodanego” do żywności, nie pozostaje bez negatywnego wpływu na nasz mózg.

Kluczem do zrozumienia problemu jest uświadomienie sobie, że problem tkwi nie tyle w spożyciu węglowodanów w ogóle, co w cukrze dodawanym do żywności w procesie jej przetwarzania. Każda zdrowa, zbilansowana dieta nie wyklucza, a wręcz zaleca przyjmowanie naturalnie występujących cukrów, np. w owocach, zbożach. Problem stanowi długotrwałe przyjmowanie nadmiernej ilości cukrów, sztucznie wzbogacających nasze posiłki.

Najnowsze doniesienia naukowe jednoznacznie wskazują na niezwykle negatywne skutki diety „wzbogaconej” sztucznie cukrem. Prowadzi ona bowiem do obniżenia produkcji przez neurony specyficznego białka – neurotropowego czynnika pochodzenia mózgowego (ang. Brain Derived Neurotrophic Factor, BDNF), zaliczanego do czynników wzrostu nerwów. Nasz mózg potrzebuje BDNF do prawidłowego procesu zapamiętywania. Jednocześnie wraz ze spadkiem poziomu tego specyficznego białka dochodzi do zaburzenia metabolizmu węglowodanów oraz insulinoporności, sprzyjających rozwojowi cukrzycy typu 2.

Cukier – nie tylko sacharoza

Najczęściej słowo „cukier” kojarzymy jednoznacznie z cukrem spożywczym, czyli sacharozą, wytwarzaną z buraków cukrowych lub trzciny. Niezależnie od miarki – sypany łyżeczką do herbaty czy odmierzany w kostkach – ilość cukru powinna być pod kontrolą. Czy masz świadomość, jaką dokładnie ilość węglowodanów prostych przyjmujesz każdego dnia? Ostatnie badania naukowców wskazują, że przeciętny dorosły spożywa dziennie około 22-27 łyżeczek cukru! To zwykle niemal od 335 do 440 kcal przy całkowitym braku wartości odżywczych!

Najbardziej przeraża jednak ilość cukru, który przyjmujemy nie w czystej postaci, kiedy np. świadomie słodzimy herbatę czy kawę, ale jako składnik „dodany” do produktów spożywczych. Większość z nas nawet nie wie dokładnie, jak dużo i jak często konsumuje cukier w żywności.

Cukier – szkodliwy nadmiar

Wzrost udziału węglowodanów (zwłaszcza cukrów prostych) w pożywieniu, częste jedzenie pokarmów wysoko przetworzonych, obfitujących w tłuszcze i cukier rafinowany podnosi wartość energetyczną diety. W połączeniu ze zmniejszonym wydatkowaniem tej energii, czyli przy siedzącym trybie życia, dostarczona wraz z pożywieniem glukoza jest przekształcana do tłuszczu, odkładanego w tkance tłuszczowej. Ma to niezwykle negatywny efekt dla organizmu.

Sięgając zatem często po przekąski pełne węglowodanów prostych (np. wypieki cukiernicze – ciasta, pączki, słodycze, sztucznie dosładzane napoje i soki), pamiętaj, że zdecydowanie prowadzą do rozwoju otyłości, czyli choroby cywilizacyjnej, związanej z patologicznym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej ponad aktualne potrzeby organizmu. O otyłości mówimy, gdy tkanka tłuszczowa stanowi ponad 25% całkowitej masy ciała u kobiet i więcej niż 20% u mężczyzn.

To zaburzenie znacznie zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu ruchu, układu krążenia, cukrzycy typu 2 czy nawet niektórych nowotworów. Otyłość prowadzi do znacznego przyrostu masy ciała, co zdecydowanie wpływa na skrócenie długości życia. Jej rozwojowi sprzyja wiele czynników – nieprawidłowa, niezbilansowana dieta obfitująca w węglowodany proste i tłuszcze, nieregularne i zbyt obfite posiłki oraz siedzący tryb życia. Może zatem dla poprawy jakości życia zmienić przyzwyczajenia dietetyczne i starać się nie przybierać na wadze?

Przy najbliższej okazji, w której najdzie Cię ochota na osłodzenie sobie życia, zastanów się wnikliwie i może zamiast pączka, wafelka, cukierka czy słodkiego napoju gazowanego sięgnij po świeży owoc. W sposób najbezpieczniejszy dla własnego organizmu zaspokoisz swoją chęć na słodycz!