Co cukrzyk może jeść bez ograniczeń?

Co może jeść cukrzyk – rola diety w cukrzycy

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których cechą wspólną jest występowanie stanów podwyższonego stężenia glukozy we krwi na skutek defektu działania lub wydzielania insuliny. Przewlekle pojawiające się hiperglikemie prowadzą do rozwoju uszkodzeń, zburzenia czynności oraz niewydolności narządów i struktur takich jak nerki, serce, naczynia krwionośne, oczy czy nerwy. Prawidłowa dieta w cukrzycy stanowi jeden z fundamentalnych elementów terapii tej choroby. Pozwala kontrolować glikemię i unikać stanów zarówno nadmiernego, jak i zbyt niskiego stężenia glukozy we krwi.

Jadłospis dla osób chorych na cukrzycę nie musi odbiegać od prawidłowych zasad żywienia dla osób zdrowych. Jego podstawą jest przede wszystkim organicznie spożycia pokarmów bogatych w cukry proste, kwasy tłuszczowe nasycone i trans. Kontrola ilości i jakości konsumowanych węglowodanów ułatwia zapanowanie nad poziomami glikemii po ich spożyciu. Bardzo przydatne w planowaniu jadłospisu dla osoby chorej na cukrzycę będzie pojęcie indeksu i ładunku glikemicznego. Budowanie diety w oparciu o pokarmy nieprzetworzone, bogate w błonnik, antyoksydanty i inne ważne dla funkcjonowania bioaktywne składniki pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań cukrzycy, a przez to wpływa na jakość życia osoby chorej. Warto pamiętać, że nie istnieje jedna uniwersalna dieta dla wszystkich pacjentów z cukrzycą.

Przeczytaj: Mąka owsiana, właściwości i zastosowanie

Indeks i ładunek glikemiczny w diecie osoby chorej na cukrzycę

Podstawowym elementem diety osób chorych na cukrzycę jest kontrola ilości i jakości spożywanych węglowodanów. Całkowity procentowy udział tego makroskładnika w ilości zapotrzebowania na energię będzie różny w zależności od potrzeb pacjenta. Uznaje się jednak, że dla większości populacji chorych powinien wynosić około 45 proc. Szalenie istotną kwestią jest również jakość spożywanych cukrów, która wpływa bezpośrednio na efekt glikemiczny mówiący o tempie poposiłkowego wzrostu glukozy we krwi. Wskaźnikiem, który to obrazuje jest indeks glikemiczny. Zgodnie z definicją, Ig to pole powierzchni pod krzywą glikemii po spożyciu 50 g węglowodanów przyswajalnych posiłku testowanego w stosunku do pola pod krzywą odpowiedzi glikemicznej po spożyciu analogicznej ilości węglowodanów z produktu standardowego, czyli glukozy lub białego pieczywa. Mówiąc prościej, indeks obrazuje jak szybko po konsumpcji danego produktu wzrośnie poziom glukozy we krwi.

W diecie osoby chorej na cukrzycę poleca się sięgać po pokarmy o wartości Ig < 55. Oparcie jadłospisu o produkty, które charakteryzuje niski indeks glikemiczny, ułatwia kontrolę poziomów glikemii, a przez to obniża ryzyko rozwoju powikłań cukrzycy. Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że znaczenie ma nie tylko jakość, ale i ilość spożywanych węglowodanów.

Wskaźnikiem, który doskonale obrazuje to zjawisko jest ładunek glikemiczny. Opisuje on efekt glikemiczny, jaki wywołuje konsumpcja określonej porcji pokarmu, np. 2 kromek pieczywa, jabłka czy ciasteczka. Szukając produktów bezpiecznych dla osób chorych na cukrzycę, warto zapoznać się z tabelami indeksu i ładunku glikemicznego.

Co można jeść przy cukrzycy – produkty wskazane i przeciwwskazane

Wiele osób w momencie postawienia diagnozy zaczyna się zastanawiać, co może jeść cukrzyk typu 2? Podstawowe sugerowane ograniczenia w zakresie konsumowanych produktów w przypadku pacjentów z cukrzycą nie odbiegają zasadniczo od zaleceń dla osób zdrowych. Kluczową sprawą jest przede wszystkim unikanie pokarmów z wysoką zawartością węglowodanów prostych, a dokładnie jedno- i dwucukrów. Ograniczenie to obejmuje cukier, ale też słodycze, soki owocowe, napoje słodzone, dżemy i miody. Innymi pokarmami przeciwwskazanymi w diecie cukrzyka będą:

• żywność typu fast food,
• pełnotłusty nabiał,
• tłuste gatunki mięs i przetworów mięsnych,
• tłuszcz kokosowy i palmowy,
• twarde margaryny, smalec, słonina, łój,
• pieczywo z mąki pszennej oczyszczonej, biały ryż, makaron pszenny z mąki oczyszczonej, drobne kasze, płatki kukurydziane, płatki zbożowe słodzone,
• sól, słone przekąski, mieszanki przypraw zawierające sól.

Do pokarmów, z których powinno się budować dietę w cukrzycy zalicza się:

• warzywa – powinny one pojawiać się w każdym posiłku, zaleca się spożywać od 0,5 do 1 kg warzyw dziennie, najlepiej (jeśli nie ma przeciwwskazań) w postaci surowej; ostrożność w zakresie ilości należy zachować w przypadku buraków, ziemniaków, marchewki, pietruszki, selera oraz strączków;
• owoce – warto wybierać te o niskim Ig, czyli np. owoce jagodowe, cytrusowe, jabłka;
• pełnoziarniste pieczywo – np. żytnie, płatki owsiane, grube kasze (np. gryczana), brązowy ryż, makarony z mąki razowej;
• sery twarogowe chude i półtłuste, jogurty naturalne, kefiry naturalne;
• chude gatunki mięs, np. cielęcina, drób, królik, wołowina;
• ryby (przygotowywane bez panierki);
• oliwa z oliwek, oleje rzepakowy, lniany, z orzechów włoskich – najlepiej spożywane na surowo, jako dodatek do dań, np. surówek;
• orzechy i pestki (w ograniczonych ilościach ze względu na kaloryczność).

W odniesieniu do jaj, w zależności od źródła sugeruje się, by ich liczbę ograniczyć w przypadku pacjentów z cukrzycą do 4–7 sztuk na tydzień – ze względu na związek wysokiego spożycia jaj z większym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Potrawy dla cukrzyka powinny być przygotowywane technikami gotowania, pieczenia bez tłuszczu, duszenia bez obsmażania oraz grillowania.

Bezpieczne pokarmy w diecie cukrzyka – czy można jeść je bez ograniczeń?

Warto na wstępie zaznaczyć, że w zasadzie nie istnieją produkty całkowicie bezpieczne, które można konsumować bez jakichkolwiek ograniczeń. Nawet pokarmy o niskim Ig, spożywane w nadmiarze mogą mieć średni lub wysoki ładunek glikemiczny, a zatem wywoływać niekorzystny efekt. Dodatkowo na liście pokarmów z niskim Ig znajdziemy również żywność wysokokaloryczną (zarówno zdrową, jak i niezdrową). Przykładem mogą być orzechy. Są one zalecanym składnikiem diety, ale nadmierna ich konsumpcja będzie sprzyjać wystąpieniu dodatniego bilansu energetycznego, który skutkuje wzrostem masy ciała.

Kolejnym doskonałym przykładem, że ograniczenia mają znaczenie są kiszonki. Mimo iż mogą być one dobroczynnym składnikiem jadłospisu, m.in. ze względu na korzystne bakterie kwasu mlekowego, niską zawartość węglowodanów oraz błonnik i witaminy spożywane w nadmiarze będą także źródłem dużej ilości sodu. W przypadku osób z cukrzycą, gdzie ryzyko sercowo-naczyniowe jest wysokie, duża ilość soli w diecie będzie sprzyjać występowaniu nadciśnienia, co jest zjawiskiem bardzo niebezpiecznym. Mimo wszystko można umownie przyjąć, że istnieje grupa pokarmów względnie bezpieczna, którą chorzy mogą konsumować dodatkowo w nieco większych ilościach. Są to przede wszystkim określone warzywa dla cukrzyka, takie jak:

• ogórki świeże,
• rzodkiewka,
• sałaty,
• brokuły,
• brukselka,
• cukinia,
• cykoria,
• kapusty,
• kalafior,
• seler naciowy,
• por.

Również inne surowe warzywa, m.in. papryka czy pomidor będą zalecanymi składnikami jadłospisu. Wbrew obiegowej opinii korzystnymi pokarmami będą też owoce o niskim indeksie glikemicznym, takie jak owoce jagodowe czy cytrusowe. Zalecenia żywieniowe powinny być indywidualizowane tak, aby były możliwe do zastosowania w dłuższej perspektywie czasowej przez pacjenta z cukrzycą.

Co może jeść cukrzyk pomiędzy posiłkami?

W przypadku cukrzycy jednym z ważnych elementów postępowania żywieniowego jest wypracowanie prawidłowego rytmu codziennych posiłków. Co ważne, należy zaznaczyć, że ich ilości powinna być dobierana do potrzeb pacjenta, jego stylu życia i możliwości. To, co łączy wszystkie zalecenia, to konieczność ograniczenia podjadania pomiędzy posiłkami. Ułatwia to stabilizację poziomu glukozy, a tym samym wpływa na wydzielanie insuliny. Strategia taka sprzyja także zachowaniu prawidłowej masy ciała.

Obecnie dąży się więc do takiego komponowania podstawowych posiłków, by pomiędzy nimi nie pojawiało się uczucie głodu generujące konieczność podjadania. W niektórych jednak przypadkach, gdy ma ono charakter nawykowy, dopuszcza się, by pacjent sięgał po rozsądne ilości surowych warzyw, takich jak ogórek, rzodkiewka czy seler naciowy. Wyjątek od tej reguły stanowi stan hipoglikemii wymagający podjęcia działań mających na celu podniesienie stężenia glukozy we krwi.