Bożonarodzeniowe potrawy regionalne – tradycyjne potrawy wigilijne na święta

Pomorze i Kaszuby – zupa ze śledzi i brzad

Zamiast barszczu czerwonego pierwszą zupą podawaną przy wigilijnym stole na Pomorzu najczęściej jest zupa rybna ze śledzi. Ryby stanowią tam podstawowy element wieczerzy. Podawane są w wielu postaciach – pieczone, wędzone i duszone. Królują śledzie po kaszubsku i pierogi z rybnym farszem.

Ceniona jest też tradycyjna kaszubska zupa brzad z suszonych śliwek, gruszek, jabłek, moreli i brzoskwiń, do której dodaje się tarte ziemniaki, mąkę do zagęszczenia i zabiela śmietaną.

Zupę rybną ze śledzi przyrządza się na mleku ze śmietaną, cebulą i ziemniakami. Jest to zdrowe i lekkie danie, a jego kaloryczność wynika przede wszystkim z ilości dodanych ziemniaków. Śledzie dostarczają białka i cennych dla zdrowia kwasów tłuszczowych omega-3.

Podlasie – kutia i wareniki

W kuchni podlaskiej wyraźnie czuć wpływy wschodnie. Nie inaczej jest z potrawami spożywanymi podczas Bożego Narodzenia. Najważniejsze z nich na świątecznym stole na Podlasiu to kutia, a także wareniki – pierożki w kształcie półksiężyców z nadzieniem z mięsa, twarogu lub kapusty. Zamiast barszczu na świątecznych stołach podczas wigilijnej kolacji często można też spotkać zupę grzybową.

Kutię przygotowuje się z ziaren pszenicy z makiem, migdałami, rodzynkami, miodem i mlekiem. Dodaje się też czasem cukru pudru. W 100 g kutii znajduje się ok. 250 kcal. Nie są to jednak puste kalorie. Orzechy i mak to źródła zdrowych tłuszczów, błonnika, wapnia, magnezu, żelaza i potasu. Aby zmniejszyć kaloryczność dania, warto zrezygnować z dodatku cukru pudru i ograniczyć miód – wystarczy słodycz suszonych owoców.

Mazowsze – barszcz i rwaki

Co do najważniejszej świątecznej zupy na Mazowszu, zdania są podzielone. Barszcz czerwony? Czy może jednak barszcz biały z grzybami na zakwasie z kapusty? Z pewnością w trakcie mazowieckich świąt jadane są rwaki – podłużne kluski ziemniaczane podawane z makiem oraz masłem.

Rwaki przyrządza się z ugotowanych zmielonych ziemniaków wymieszanych z mąką i jajkami. Podaje się je z przybraniem z maku, miodu, gęstej śmietany, rodzynek, suszonych fig, orzechów włoskich i masła. Rwaki nie należą do tradycyjnych potraw dietetycznych i dostarczają głównie węglowodanów, jednak ich walory odżywcze poprawiają bakalie – cenne źródło wielu składników mineralnych.

Jakie inne regionalne potrawy wigilijne wyróżniamy?

Wielkopolska – makiełki

Tradycyjne dania wigilijne w Poznaniu czy Kaliszu to barszcz z uszkami, karp w sosie piernikowym, dawniej spotykany tylko w bogatych domach oraz makiełki, czyli kluski z makiem, którym smak dodają m.in. suszone owoce.

Historia makiełek sięga XIX wieku. Jest to danie na bazie makowej masy z dodatkiem masła, miodu, migdałów, orzechów, suszonych owoców i skórki pomarańczowej przekładanej kawałkami pieczywa lub kluskami i podawane zwykle na zimno. Dominuje w nim wspominany już wcześniej mak z dodatkami bakalii, dzięki czemu danie ma wysoką wartość odżywczą, jednak dostarcza nie tylko kalorii, bo też m.in. magnezu, cynku, witamin A, C, E i witamin z grupy B.

Lubelszczyzna – karp w galarecie

W lubelskiej tradycji wigilijnej czuć mocno wpływ kuchni żydowskiej. Regionalne dania świąteczne to potrawy z karpia, szczególnie karp w galarecie, karp wędzony i klopsiki z karpia. Ze słodkości najczęściej pojawia się strucla z makiem.

Karpia w galarecie przyrządza się, wrzucając kawałki ryby do wrzątku, w którym gotują się warzywa. Po ugotowaniu rybę wyjmuje się i obiera ze skóry, a na wywarze przygotowuje galaretę. To świąteczne danie należy do bardzo zdrowych i lekkostrawnych, gdyż nie jest smażone. Dostarczamy w nim białka i zdrowego tłuszczu rybiego. Poprzez długie gotowanie tracimy sporo witaminy C, ale to jedyny dietetyczny mankament potrawy. 100 g galarety, w której połowę stanowi ryba, to około 70 kcal.

Śląsk – zupa moczka

Jakie potrawy wigilijne królują na Śląsku? Są to przede wszystkim zupy: zupa migdałowa, zupa grzybowa, siemieniotka z siemienia konopnego i moczka o smaku piernika. Nie może też zabraknąć śledzi i karpia oraz gołąbków z kaszy perłowej i grzybów.

Moczkę gotuje się z dodatkiem ciemnego piwa. To brązowa gęsta zupa z orzechami, migdałami i suszonymi owocami oraz korzennymi przyprawami. Istnieje wiele przepisów na tę zupę, a lista składników i smak są zmienne w zależności od gotującej ją gospodyni. Podobnie jak inne świąteczne dania na bazie bakalii, można uznać moczkę za danie zdrowe i odżywcze. Mankamentem może być przewaga węglowodanów w potrawie.

Podhale – moskale, kłóta

Jak wyglądają święta Bożego Narodzenia na Podhalu? Tam, podobnie jak w całej Polsce, królują regionalne dania wigilijne na bazie kapusty oraz maku. Typowe dania nawiązujące do góralskiej kultury to: moskale, bukty, kołatanka i kłóta.

• Moskale – pieczone placki ziemniaczane z dodatkiem pokruszonej bryndzy i masła.
• Bukty – ziemniaczane kopytka.
• Kołatanka – kasza jęczmienna z brukwią i miodem.
• Kłóta – gotowana kapusta z ziemniakami.

Moskale przyrządza się, mieszając ugotowane ziemniaki z mąką pszenną i jajkami oraz kwaśnym mlekiem i wypieka na blasze w piecu. Oczyszczona mąka i ziemniaki nie są najzdrowszymi produktami odżywczymi, ale placki są pieczone, a nie smażone, dzięki czemu są bardziej lekkostrawne. Ser bryndza i masło to wartościowe odżywczo dodatki.