Benzoesan sodu E211 – występowanie, działanie, zastosowanie, szkodliwość

Benzoesan sodu – właściwości i otrzymywanie

Benzoesan sodu to związek chemiczny o wzorze C₆H₅COONa. W swojej budowie zawiera pierścień benzenowy (benzen). Wzór benzoesanu sodu pokazuje, że jest to sól sodowa kwasu benzoesowego. Benzoesan sodu ma postać białego krystalicznego lub ziarnistego proszku. Nie ma zapachu. Rozpuszczalność benzoesanu sodu jest bardzo dobra w wodzie, dużo słabsza w etanolu. Odczyn benzoesanu sodu jest zasadowy, równy 9.

Do przemysłowego otrzymywania benzoesanu sodu wykorzystuje się toluen, który w reakcji jest utleniany, lub kwas benzoesowy poddawany zobojętnianiu węglanem sodu bądź wodorotlenkiem sodu. Benzoesan sodu można kupić w sklepach z chemią przemysłową. Cena benzoesanu sodu to około 8–10 zł za kilogram.

Benzoesan sodu ma właściwości bakteriostatyczne i fungistatyczne, hamuje namnażanie bakterii kwasu masłowego i octowego, drożdży i pleśni. To działanie sprawia, że stosuje się go jako konserwant, głównie w żywności. Benzoesan sodu znajdziemy również w kosmetykach i syropach dla dzieci i dorosłych.

Jego aktywność zwiększa się w obecności dwutlenku siarki, dwutlenku węgla, soli kuchennej, cukru spożywczego i kwasu sorbowego. Benzoesan sodu łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, w wątrobie jest metabolizowany do kwasu hipurowego i wydalany wraz z moczem w ciągu maksymalnie 24 godzin.

Czytaj również: Węglan sodu: właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Zastosowanie benzoesanu sodu – konserwant E211

Benzoesan sodu jest głównie wykorzystywany jako konserwant żywności. W składzie produktów spożywczych znajdziemy go pod oznaczeniem E211. Jego działanie konserwujące polega na niszczeniu błon komórkowwych drobnoustrojów i hamowaniu reakcji enzymatycznych. Konserwant E211 działa najsilniej w kwasowym pH w przedziale 2,5–4,5. Stąd najczęściej wykorzystuje się go w produktach o kwaśnym smaku, takich jak napoje, przetwory owocowe itp. Benzoesan sodu w napojach występuje najbardziej powszechnie.

Poza przemysłem spożywczym znajdziemy benzoesan sodu w kosmetyce, lekach i środkach antykorozyjnych do przechowywania narzędzi chirurgicznych, w systemach mających kontakt z wodą i w niezamarzających płynach chłodniczych. W tworzywach sztucznych poprawia ich wytrzymałość, a w pirotechnice służy do wytwarzania mieszaniny świszczącej. Jest także dopuszczony do produkcji kosmetyków naturalnych.

Benzoesan sodu w kosmetykach pełni też rolę środka konserwującego. Podobnie jest z syropami i innymi płynnymi lekarstwami. Benzoesan sodu w syropach dla dzieci i dorosłych jest stosowany także jako składnik aktywny o działaniu odkażającym i wykrztuśnym.

Czytaj również: Dieta jogurtowa – na czym polega? Zasady, efekty, jadłospis

Benzoesan sodu w żywności

Konserwanty w żywności to bardzo liczna grupa związków chemicznych, których zadaniem jest przedłużanie trwałości produktów spożywczych i zapobieganie ich psuciu. Funkcje E211 obejmują hamowanie namnażania się bakterii octowych i masłowych, drożdży i pleśni.

W czym występuje benzoesan sodu?

• w pulpach, przecierach owocowych, przetworach owocowych, pomidorowych i rybnych, sosach warzywnych i warzywno-owocowych, koncentratach mieszanek żelujących do niskosłodzonych przetworów owocowych, sałatkach warzywno-mięsnych, warzywno-rybnych i warzywno-owocowych w jednostkowych opakowaniach niehermetycznych do sprzedaży detalicznej, sosach sałatkowych, majonezach wyłącznie z naturalnymi dodatkami, majonezach niskotłuszczowych, musztardach, maśle o obniżonej zawartości tłuszczu, margarynach, tłuszczach cukierniczych, piekarskich i kuchennych, ekstrakcie słodowym stosowanym w piekarstwie: poniżej 1 g na kg produktu,
• w koncentracie pomidorowym składowanym w beczkach jako półprodukt: poniżej 1,5 g na kg produktu,
• w krewetkach gotowanych i ich przetworach: poniżej 2 g na kg produktu,
• w napojach gazowanych: poniżej 0,15 g na litr,
• w napojach gazowanych typu cola i podobnych zawierających ekstrakt z kawy: poniżej 0,08 g na litr.

Zobacz też: Napoje energetyczne – czy ich picie jest bezpieczne?

E211 – czy benzoesan sodu jest szkodliwy?

Benzoesan sodu należy do kontrowersyjnych dodatków do żywności. Jest uznawany za bezpieczny, jeśli dziennie spożywa się go mniej niż 5 mg na kg masy ciała. Benzoesan sodu w organizmie człowieka jest łatwo metabolizowany i szybko wydalany wraz z moczem.

Analizy spożycia pokazują, że nawet osoby jadające głównie żywność przetworzoną będącą źródłem E211 nie przekraczają dopuszczalnego dawkowania benzoesanu sodu w diecie. W społeczeństwach zachodnich głównym źródłem benzoesanu sodu są słodzone napoje gazowane, a w krajach azjatyckich – sos sojowy. Najwięcej E211 zjadają Amerykanie – 2,3 mg/kg masy ciała dziennie.

Toksyczne działanie benzoesanu sodu wykazano w badaniach na szczurach i myszach, jednak dopiero przy podawaniu ogromnych dawek: rzędu 2000–6000 mg/kg masy ciała, co przekracza dopuszczalne dzienne spożycie dla człowieka co najmniej 400-krotnie. W doświadczeniach tych stwierdzono takie skutki uboczne jak uszkodzenia wątroby, nerek i układu nerwowego. Nie wykazano działania rakotwórczego. Zatem szkodliwość E211 występuje, ale dopiero w dawkach niemożliwych do spożycia z jedzeniem.

O szkodliwości benzoesanu sodu mogą przekonać się jednak osoby wrażliwe – może on zaszkodzić osobom uczulonym i astmatykom, a także osobom z problemami przewodu pokarmowego – nieżytem żołądka, zespołem jelita drażliwego czy wrzodami. Skutkiem ubocznym jego nadmiernego spożycia może być nasilenie objawów astmy i alergii oraz dolegliwości bólowe. Duże spożycie benzoesanu sodu jest powiązane z występowaniem ADHD u nastolatków.

Bardzo często E211 występuje w napojach gazowanych obok witaminy C, ale benzoesan sodu i witamina C nie są dobrym połączeniem. Mogą bowiem zareagować ze sobą wytworzeniem rakotwórczego benzenu.

Dowiedz się, jak wpływa na zdrowie sorbinian potasu.