Wirus Zika – występowanie, objawy, badania, leczenie, szczepionka

Wirus Zika – występowanie – mapa

Wirus Zika po raz pierwszy został zidentyfikowany u makaków w 1947 roku. Szybko okazało się, że wirus ten nie zagraża wyłącznie małpom, ale także ludziom. Wirus Zika występuje przede wszystkim w Ameryce Południowej i Środkowej, Azji Południowo-Wschodniej i na wyspach Pacyfiku. Główne rezerwuary wirusa to: Brazylia, Dominikana, Singapur, Wenezuela, Kolumbia oraz Honduras.

Występowanie wirusa Zika w Europie i USA wynika przede wszystkim z podróżowania w rejony, gdzie naturalnie występuje wirus. W Polsce stwierdzono jak dotąd kilkanaście przypadków zakażenia. Wirus Zika w Polsce pojawił się u osób, które podróżowały do endemicznych obszarów.

Wirus Zika – jak można się zarazić?

Główną drogą zakażenia wirusem Zika jest ukąszenie przez komara z gatunku Aedes, który występuje w ciepłym klimacie strefy międzyzwrotnikowej. Od kilku lat wiadomo również, że możliwa jest transmisja wirusa Zika drogą kontaktów seksualnych z zakażoną osobą. Wirus Zika obecny jest w nasieniu dłużej niż we krwi, zatem zarażenie drogą płciową może nastąpić po kontakcie seksualnym z osobą, która jeszcze nie ma objawów choroby.

Kolejną możliwością zakażenia jest przeniesienie wirusa Zika z matki na dziecko – możliwa jest transmisja na płód podczas ciąży lub zakażenie noworodka podczas porodu. Oczywiście wirus Zika może być przenoszony na drodze przetoczenia krwi.

Najważniejszym czynnikiem ryzyka zakażenia wciąż pozostaje przebywanie na obszarach endemicznych i narażenie na ugryzienie komarów, a także kontakty seksualne bez zabezpieczenia z osobami, które powróciły z obszarów endemicznych.

Zika – objawy

W przypadku zakażenia wirusem Zika objawy pojawiają się najczęściej po 2–7 dniach od wniknięcia wirusa do organizmu. Warto jednak podkreślić, że u wielu osób objawy zakażenia w ogóle się nie pojawiają.

Zakażenie wirusem Zika manifestuje się pod postacią objawów grypopodobnych, takich jak:

• niewielka gorączka,
• bóle głowy i bóle stawów,
• stany zapalne spojówek,
• wysypka skórna plamisto-grudkowa, zlokalizowana na kończynach górnych i dolnych,
• dreszcze,
• brak apetytu,
• wymioty.

Najczęściej objawy utrzymują się tak długo, jak długo wirus namnaża się we krwi. Zazwyczaj jest to kilka dni. Rzadko zakażenie wirusem Zika ma poważniejszy przebieg i prowadzi do rozwoju powikłań: zajęcia układu nerwowego i paraliżu czy zespołu Guillaina-Barrégo, czyli schorzenia autoimmunologicznego osłabiającego mięśnie.

Wirus Zika a planowanie ciąży

Wirus Zika jest szczególnie groźny dla kobiet w ciąży. Podczas epidemii Zika w Brazylii w 2015 roku stwierdzono znaczący (dwudziestokrotny) wzrost przypadków małogłowia u płodów. W wielu przypadkach u noworodków wykazano obecność wirusa Zika w organizmie. Wskazuje to na związek między zakażeniem wirusem Zika w ciąży a rozwojem wad płodu. Małogłowie (mikrocefalia) to nie jedyne możliwe powikłanie – może dojść do powstania zwapnień wewnątrzczaszkowych oraz porażeń nerwowych.

Kobiety w ciąży powinny zrezygnować z podróżowania do obszarów, w których stwierdzane są zakażenia wirusem Zika. Jeśli jednak dojdzie do zakażenia wirusem Zika w ciąży i wystąpią objawy zakażenia, konieczne jest wykonanie u ciężarnej badania PCR we krwi i moczu w czasie do 2 tygodni. Gdy diagnostyka odbywa się później, wtedy oznaczane są swoiste przeciwciała klasy IgM.

Stwierdzenie małogłowia u płodu wymaga wykonywania badań kontrolnych w ciąży, zaś po urodzeniu należy zabezpieczyć łożysko i pępowinę w celu wykonania badań histopatologicznych. Ponadto pobierana jest krew i płyn mózgowo-rdzeniowy w celu wykonania badań wirusologicznych. W diagnostyce różnicowej uwzględnić należy zakażenie wirusem CMV (wirusem cytomegalii), HSV (wirusem opryszczki) oraz LCM (wirusem limfocytarnego zapalenia splotu naczyniówkowego i opon mózgowych).

Wirus Zika – badania

W celu diagnostyki zakażenia Ziką konieczne jest przede wszystkim przeprowadzenie szczegółowego wywiadu lekarskiego, uwzględniającego zwłaszcza przebywanie w rejonach endemicznych bądź kontakt z osobami, które odwiedziły te tereny.

Diagnostyka laboratoryjna obejmuje specjalistyczne badania krwi metodami biologii molekularnej (badanie PCR). Tego typu testy wykonywane są jedynie w wybranych laboratoriach, a w celu ich wykonania konieczne jest pobranie krwi w pierwszym tygodniu trwania infekcji.

Możliwe są także badania metodą serologiczną – testy ELISA wykonywane są najwcześniej kilka dni po wystąpieniu objawów zakażenia.

Wirus Zika – jak leczyć, czy istnieje szczepionka?

Leczenie infekcji spowodowanych przez wirus Zika sprowadza się do leczenia objawowego – podawane są leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (paracetamol). Ponadto zalecany jest odpoczynek oraz przyjmowanie dużych ilości płynów.

Brak jest szczepionki zabezpieczającej przed wirusem Zika. Jedyną metodą zapobiegania zakażeniu jest unikanie podróżowania w zagrożone rejony świata. Jeśli jednak zdecydujemy się na taką podróż, należy zabezpieczać skórę przed ukąszeniami owadów, stosując repelenty, ubrania z długim rękawem, spodnie z długimi nogawkami, moskitiery. W przypadku kontaktów seksualnych z osobą, która podróżowała do regionów, w których występuje wirus Zika, należy stosować prezerwatywy. Zalecane jest także powstrzymanie się od kontaktów seksualnych przez okres 8 tygodni.