Gronkowiec złocisty – przyczyny, objawy i leczenie zakażenia

Czym jest gronkowiec złocisty i jego toksyny?

Gronkowiec złocisty jest Gram-dodatnią bakterią występującą powszechnie w środowisku. W obrazie mikroskopowym tworzy on charakterystyczne grona, a kolonie hodowane na podłożach mają żółto-złotą barwę, stąd też jego nazwa.

Wytwarza on liczne toksyny ułatwiające mu wnikanie do organizmu i rozprzestrzenianie zakażenia oraz inne, powodujące m.in. zatrucia pokarmowe oraz rozpad czerwonych krwinek. Część szczepów gronkowca złocistego charakteryzuje się opornością na antybiotyki (ich niektóre grupy), dzięki zdolności wytwarzania białek wiążących antybiotyki (PBP).

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Zakażenia wywoływane przez gronkowca złocistego

Gronkowiec złocisty może być źródłem wielu zakażeń, a wśród nich:

• zakażeń skóry, a także ran czy odleżyn (gronkowiec skórny),
• ropni,
• zakażeń układu pokarmowego – zatrucia pokarmowe,
• zapaleń płuc, zwykle związanych z długą hospitalizacją,
• zapalenia kości i szpiku kostnego,
• posocznicy gronkowcowej.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Gronkowiec skórny – zakażenia skóry oraz zakażenia ran

Gronkowiec złocisty może być przyczyną różnych zakażeń skóry, a w tym:

• zapalenia mieszków włosowych,
• czyraka,
• ropni mnogich pach,
• liszajca pęcherzowego noworodków,
• zapalenia pęcherzowego i złuszczającego skóry noworodków.

Czyrak jest gronkowcowym (lub paciorkowcowym) zakażeniem okołomieszkowym, przebiegającym z wytworzeniem czopa martwiczego. Bakteria przedostaje się wzdłuż włosa i jest przyczyną stanu zapalnego tkanek otaczających mieszek włosowy. Czyrak powstaje dość szybko, jest bolesny i czasem jego wystąpienie może być przyczyną gorączki. Zgromadzona w nim treść ropna wymaga chirurgicznej ewakuacji, a w przypadku licznych czyraków lub tych występujących na twarzy, konieczna jest także antybiotykoterapia.

Gronkowiec złocisty może także być przyczyną zakażeń ran, szczególnie wówczas, gdy są one bardzo rozległe, nieprawidłowo zaopatrzone lub ich gojenie jest długotrwałe (np. w przypadku upośledzonego krążenia krwi). Zakażenia ran mogą dotyczyć zarówno tych powstałych w następstwie urazu, jak i ran wynikających ze zmian naczyniowych w przebiegu źle kontrolowanej cukrzycy czy miażdżycy. Zakażona rana ropieje, wymaga szczególnej troski podczas oczyszczania i zaopatrywania, a jej gojenie jest upośledzone, a przez to długotrwałe.

Sprawdź też: Belogent – wskazania, działanie, skutki uboczne

Zatrucia pokarmowe wywołane gronkowcem złocistym

Do zatrucia pokarmowego wywołanego gronkowcem złocistym dochodzi po spożyciu zakażonych produktów spożywczych, w których znajduje się toksyna wytwarzana przez gronkowca złocistego. O ile sama bakteria łatwo ginie pod wpływem wysokiej temperatury, o tyle toksyna gronkowca jest oporna na ogrzewanie i to ona prowadzi do rozwoju objawów zatrucia.

Zatrucie pokarmowe wywołane gronkowcem złocistym charakteryzuje się dość krótkim okresem inkubacji, tzn. do rozwinięcia objawów w postaci wymiotów, biegunki, gorączki czy spadku ciśnienia tętniczego może dojść nawet 2 godziny po spożyciu posiłku zawierającego toksynę gronkowca.

Co istotne, powyższe toksyny może zawierać wiele produktów: przetwory mleczne, lody, kremy, mięsa, wędliny. Ponadto często występują one w żywności rozmrażanej i zamrażanej powtórnie, a także przechowywanej w nieodpowiedniej temperaturze.

Gronkowcowe zapalenie płuc

Gronkowiec złocisty jest rzadkim czynnikiem etiologicznym pozaszpitalnych zapaleń płuc. Zdecydowanie częściej gronkowcowe zapalenie płuc związane jest z pobytem na oddziale szpitalnym. Do zakażenia może dojść przez przemieszczenie treści z górnych dróg oddechowych do płuc lub z innego ogniska chorobowego (np. w skórze) poprzez krew.

Zapalenie płuc spowodowane przez gronkowca złocistego może mieć ciężki przebieg, charakteryzujący się wysoką gorączką i odkrztuszaniem dużej ilości ropnej wydzieliny. Gronkowcowe zapalenie płuc u osób predysponowanych (hospitalizowanych przed długi czas lub mających inne ogniska chorobowe) można rozpoznać na podstawie badania plwociny oraz obecności wieloogniskowych nacieków w obrazie radiologicznym płuc i każdorazowo wymaga ono antybiotykoterapii.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Leczenie zakażeń wywołanych przez gronkowiec złocisty

Leczenie zakażeń gronkowcowych zależy od ich lokalizacji. Ropne zakażenia skóry wymagają nacięcia i ewakuacji treści ropnej, rzadziej natomiast antybiotykoterapii (chyba że zakażenie jest rozległe lub dotyczy okolicy twarzy).

Zakażenia ran wymagają ich systematycznego oczyszczania (także chirurgicznego), stosowania maści lub okładów antybiotykowych i odkażających, a niekiedy także doustnej lub dożylnej antybiotykoterapii (opartej o wynik badania wymazu z rany).

W przypadku gronkowcowych zapaleń płuc konieczne jest stosowanie antybiotyków i leków przeciwgorączkowych. Wobec oporności niektórych szczepów gronkowca złocistego na pewne grupy bakterii (np. szczepy MRSA), często konieczne jest wykonanie posiewu plwociny z antybiogramem i zastosowanie antybiotykoterapii celowanej.

W przypadku zatrucia pokarmowego wywołanego egzotoksyną gronkowca złocistego kluczowe jest (podobnie jak w innych chorobach przebiegających z wymiotami i biegunką) nawadnianie chorego, dieta lekkostrawna i stosowanie probiotyków wspomagających rozwój prawidłowej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego.