Filarioza – objawy i leczenie zakażenia filariami

Filarioza – co to za choroba pasożytnicza?

Filarioza (łac. Filariasis) to tropikalna choroba pasożytnicza wywołana przez nicienie, na którą zapadają zarówno ludzie, jak i zwierzęta. Przenoszona jest przez owady, które są nosicielami pasożytów o nazwie filarie. Spośród setek gatunków filarii, jedynie 8 okazuje się być chorobotwórczych dla człowieka. WHO określa filariozę jako drugą po trądzie przyczynę trwałego i poważnego kalectwa na świecie.

Te nicienie występują endemicznie na obszarach Azji, Afryki, Ameryki Południowej i Środkowej. Wuszererioza to najczęstsza postać filariozy. Występowanie filariozy w tej postaci zauważalne jest zwłaszcza w Ameryce Południowej, Oceanii i Malezji a także Azji. Inną odmianą jest loaza spotykana zwłaszcza w Afryce Zachodniej i Środkowej, mansoneloza spotykana w Ameryce Południowej i Środkowej oraz onchocerkoza występująca zarówno w Afryce, jak i Ameryce. Filarioza w Polsce nie występuje.

Jak można się zarazić filariozą? Podczas ukąszenia komara nicienie wraz ze śliną dostają się do krwiobiegu. Przez 9 miesięcy formy larwalne przekształcają się w postacie dorosłe, które po kolejnych trzech miesiącach zaczynają wytwarzać ogromne ilości mikrofilarii. Dojrzały pasożyt może przetrwać w krwiobiegu człowieka od 5 do 7 lat i bytuje w układzie limfatycznym człowieka. Człowiek jest ostatecznym żywicielem filarii.

Przeczytaj też: Wścieklizna – przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka

Filarioza – objawy pasożyta w organizmie człowieka

Objawy filariozy zależne są od kilku czynników – gatunku nicienia oraz lokalizacji pasożyta w organizmie.

Filarioza limfatyczna spowodowana jest przez Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Brugia timori. Zakażenie filariami w tej postaci choroby objawia się gorączką, obrzękiem węzłów chłonnych, zapaleniem naczyń i węzłów chłonnych. Dochodzi wtedy do pojawienia się nagłej gorączki z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych pachwinowych, bólem jąder i obrzękami kończyn. Wraz z postępem schorzenia może dojść do rozwoju tzw. słoniowacizny kończyn, czyli ich obrzęku z towarzyszącym stwardnieniem skóry i rozrostem tkanki łącznej. Objawy najczęściej ustępują po około tygodniu. Inne objawy filariozy limfatycznej to tropikalna eozynofilia płucna, rozwijająca się w następstwie nadmiernej reakcji immunologicznej i aktywacji eozynofilów. Pojawia się suchy kaszel, duszności, ogólne osłabienie oraz utrata masy ciała.

W przebiegu filariozy limfatycznej mogą się ponadto pojawić obrzęki jąder i najądrzy, które początkowo mają postać miękką, a z czasem twardnieją. Pojawić może się także chyluria, czyli obecność chłonki w moczu, co daje objaw mlecznego moczu.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Filarioza skórna – przebarwienia i wypryski na ciele

Filarioza skórna, wywoływana najczęściej przez pasożyty z gatunku Onchocerca valvulus, Loa loa oraz Mansonella streptocerca, objawia się zmianami skórnymi oraz w gałce ocznej. Zmiany skórne mają charakter rozległych, swędzących wyprysków na ciele oraz bolesnych obrzęków podskórnych, najczęściej zlokalizowanych w okolicy stawów.

Pojawiają się zaczerwienienia i grudki, przebarwienia oraz zliszajowacenie. Natomiast zmiany w gałce ocznej powodują zapalenie spojówek, naczyniówki i siatkówki, a także zmętnienie rogówki i jaskrę. Może to ostatecznie prowadzić do ślepoty.

Z kolei filarioza jam ciała spowodowana przez gatunki Mansonella perstans i Mansonella ozzardi objawia się powiększeniem węzłów chłonnych, opuchlizną powiek, bólami brzucha oraz swędzącymi zmianami na skórze.

Co ciekawe większość przypadków filariozy przez wiele lat przebiega bezobjawowo. Kiedy nastąpi zakażenie pasożytem u dziecka, dolegliwości pojawiają się dopiero w życiu dorosłym. Występowanie objawów pasożytów filarii obecnych w organizmie skorelowane jest ściśle z cyklem życiowym pasożyta, który wykazuje największą aktywność w godzinach nocnych.

Diagnostyka filariozy – badania na pasożyty

Rozpoznanie filariozy opiera się na wykryciu obecności mikrofilarii we krwi. Pasożyty można wykryć także w moczu czy zmianach skórnych, możliwa jest także obecność filarii w oku (w jego przedniej komorze). Zalecane jest pobieranie krwi do badania na filariozę w nocy, gdyż jest to okres nasilonej aktywności form larwalnych. Z pobranej próbki krwi wykonywany jest rozmaz krwi, w którym zaobserwować można obecność mikrofilarii o podłużnym kształcie.

W związku z zawodnością tej metody i małą jej czułością, wynikającą z konieczności pobrania krwi we właściwym momencie, częściej wykonywane są testy serologiczne na filariozę. Badania serologiczne polegają na wykryciu we krwi obecności antygenów pasożyta. Możliwe jest to także na drodze badań PCR – wtedy wykazywana jest obecność DNA pasożyta w badanym materiale.

Pomocniczo wykonywane badania na filariozę to:

• poziom eozynofilów oraz IgG i IgE we krwi,
• RTG płuc,
• USG naczyń chłonnych,
• test skórny Mazzottiego, polegający na wywołaniu świądu skóry w przebiegu filariozy; dietylkarbamazyna podana na kilka godzin przed testem spowoduje intensywny świąd skóry.

W diagnostyce filariozy należy ponadto zwrócić uwagę na różnicowanie filariozy z innymi schorzeniami mogącymi powodować obrzęk naczyń limfatycznych: trądem, sarkoidozą, gruźlicą czy bartonelozą.

Dietylkarbamazyna – leczenie zakażenia filariami

Leczenie filariozy polega na stosowaniu dietylkarbamazyny. Terapia trwa 14 dni i polega na stosowaniu dawki leku wynoszącej 6 mg/ kg m.c. Lek powoduje zabicie mikrofilarii, zatem aby organizm nie zareagował silną reakcją alergiczną na rozpadające się pasożyty, należy stopniowo zwiększać dawkę leku. Najlepiej jest rozpocząć od dawki 50 mg podawanej raz dziennie, a w kolejnych dniach zwiększać dawkę do 150 i 300 mg dziennie, dzielonych na 3. W czwartej dobie można już podać pełną dawkę leku.

Innym lekiem na filariozę jest doksycyklina w dawce 100 mg podawanej 2 razy dziennie przez 4 – 6 tygodni. Natomiast w celu eradykacji filariozy w ramach zmasowanych programów profilaktycznych na obszarach endemicznych, stosować można iwermektynę oraz albendazol.

Zapobieganie filariozie polega przede wszystkim na unikaniu możliwości zakażenia na drodze ukąszenia przez komara. Konieczne jest zatem stosowanie repelentów, moskitier, ubrań z długimi rękawami i nogawkami. Na obszarach endemicznych bardzo istotne jest ponadto niszczenie populacji komarów.