Bostonka (choroba bostońska) – przyczyny, objawy i leczenie wysypki bostońskiej

Choroba bostońska (bostonka, wysypka bostońska, choroba dłoni, stóp i jamy ustnej) – co to jest?

Bostonka (choroba bostońska to popularna nazwa zespołu dłoni, stóp i ust (Hand, Foot and Mouth Syndrome/Disease – HFMS/HFMD) – jednostki objawiającej się gorączką oraz zmianami skórnymi o lokalizacji zgodnej z nazwą przypadłości. Niestety, choć powszechna, nazwa ta jest niepoprawna i myląca.

Profesjonalne piśmiennictwo nie stosuje nazwy choroba bostońska – nie obejmuje jej również Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10. Mimo to, określenie jest nadal dość powszechne (nawet wśród lekarzy), choć bywa odnoszone do różnych jednostek chorobowych. Dlatego jest mało precyzyjne i mylące.

HFMS klasyfikowany jest z kolei pod oznaczeniem B08.4 jako enterowirusowe pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej z wypryskiem, czyli jest to osobna jednostka chorobowa.

Określeniem prawidłowym, stosowanym przez lekarza, powinno być HFMS lub zespół dłoni, stóp i ust. W przypadku napotkania określenia choroba bostońska warto zachować ostrożność i upewnić się, do jakiej konkretnie jednostki nazwa została odniesiona.

Bostonka – jakie są przyczyny?

Zespół dłoni, stóp i ust jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez szereg określonych szczepów enterowirusów (np. Coxsackie A5, A9, A10 czy EV 71). Niektórzy błędnie podają, że za rozwój choroby odpowiada wirus bostoński.

Ze względu na fakt, że enterowirusy są bardzo zróżnicowaną grupą i nasz układ odpornościowy często nie potrafi odróżniać ich poszczególnych podtypów, zakażenia tymi drobnoustrojami mogą nawracać (gdyż organizm uodpornił się tylko na jeden szczep wirusa, podczas gdy chorobę mogą wywoływać także inne wirusy).

Jak można zarazić się bostonką?

Na HFMS najczęściej chorują dzieci poniżej 10. roku życia, ale zespół ten może występować również u starszych dzieci, a także u dorosłych (np. z obniżoną odpornością). W przypadku bostonki nie ma znaczenia wiek pacjenta. Jednak jako choroba zakaźna, występuje częściej w skupiskach dzieci (przedszkola, szkoły). Można chorować wiele razy w życiu.

Ze względu na dużą zakaźność, czasami spotyka się zakażenia epidemiczne w żłobkach, przedszkolach i innych skupiskach – zwłaszcza, jeżeli nie są stosowane podstawowe zasady profilaktyki.

Ciężkie postacie choroby, szczególnie u dzieci poniżej 4. roku życia, notuje się w krajach południowo‑wschodniej Azji. Dlatego należy zachować czujność, jeśli dziecko lub osoby z jego otoczenia podróżowały do obszarów zagrożonych bardziej zjadliwymi szczepami wirusów.

Czy istnieje szczepionka przeciwko bostonce? Nie, nie wynaleziono szczepionki na chorobę bostońską.

Gorączka bostońska i wysypka bostońska – typowe objawy choroby

Do typowych objawów wysypki bostońskiej zalicza się:

• gorączkę,
• grudkową lub pęcherzykową wysypkę, bez świądu, najbardziej typowo w obrębie:
  • błony śluzowej jamy ustnej (wysypka w jamie ustnej),
  • skóry dłoni,
  • skóry stóp,
  • na tułowiu (znacznie rzadziej).

Czasami współistnieją objawy wirusowego zapalenia gardła (ból gardła) lub łagodne objawy ze strony układu pokarmowego (np. bóle brzucha).

W diagnostyce HFMS ważne jest prawidłowe odróżnienie choroby od groźniejszych zakażeń enterowirusowych, takich jak np. zapalenie opon mózgowych czy mięśnia sercowego. Jeżeli do powyższych objawów dołączają się inne, np. nietypowa senność, apatia, brak apetytu (zwłaszcza u młodszych dzieci), a także bóle w klatce piersiowej, przyspieszone bicie serca i duszność, jest to wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej, a nawet skierowania do szpitala.

Po przechorowaniu bostonki mogą wystąpić zmiany na paznokciach w postaci białych linii a nawet bruzd. Paznokcie mogą się łuszczyć, a nawet schodzić.

Bostonka – leczenie

Ile trwa bostonka? Zespół dłoni, stóp i ust jest łagodną chorobą, która ustępuje samoistnie do 2–3 tygodni i wymaga wyłącznie postępowania objawowego (takiego, jak na przykład podaż leków przeciwgorączkowych), czyli leczenie bostonki polega na łagodzeniu objawów choroby, np. poprzez smarowanie skóry z wysypką kremami nawilżającymi.

Nieco cięższy może być przebieg u noworodków lub niemowląt – tym bardziej, że w tej grupie dzieci chorobę jest trudniej odróżnić od groźniejszych zakażeń wirusowych i może być wymagana hospitalizacja. HFMS również nieco ciężej znoszą osoby dorosłe, choć zachorowania w starszym wieku należą do rzadkości. Jak w przypadku wszystkich chorób zakaźnych, szczególnie narażone są osoby z obniżoną odpornością, np. przyjmujące chemioterapię, leki immunosupresyjne lub glikokortykosteroidy.

W profilaktyce zakażeń HFMS bardzo istotne jest dbanie o prawidłową higienę (dokładne i częste mycie rąk) oraz unikanie kąpieli w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych (np. stawy, jeziora, nieodpowiednio dezynfekowane baseny). Jak wspomniano wyżej, kał osoby chorej zawiera wirusy nawet kilka tygodni po ustąpieniu wysypki, dlatego w tym okresie nadal należy szczególnie dbać o prawidłową profilaktykę.

W okresie ostrych objawów (gorączka, wysypka) dziecko nie powinno uczęszczać do szkoły, gdyż zmiany skórne są zakaźne i istnieje ryzyko przeniesienia wirusa na osoby z otoczenia. W przypadku zespołu dłoni, stóp i ust bardzo często można spotkać się z zakażeniami rodzinnymi – gdy choroba występuje jednocześnie lub prawie jednocześnie u kilku domowników.

Powikłania bostonki

Zazwyczaj wysypka bostońska ma łagodny przebieg. Do jej rzadkich powikłań należą:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie mózgu,
• cukrzyca typu 1.